رشته كتابداري




کشور ايران با جمعيت حدود 70 ميليون که 48 ميليون نفر از آنها باسواد هستند، کمتر از 1500 کتابخانه عمومي دارد که تعداد کتاب بهترين و بزرگترين آنها به زحمت به يک ميليون و 500 هزار جلد مي رسد. اين در حالي است که کشور همسايه ما، آذربايجان، با جمعيت حدود جمعيت ايران ده هزار کتابخانه دارد و در کشورهاي پيشرفته يک کتابخانه براي شروع کار بايد 600 تا 700 هزار جلد کتاب داشته باشد.البته در کشور ما جمعيت استفاده کننده از همين حداقل امکانات نيز بسيار اندک است و کتابخانه ها در ايران فعاليت چشمگيري ندارند. در واقع کشور ما با اين که زماني مهد تمدن و دانش بوده و بزرگترين کتابخانه هاي عالم و نفيس ترين کتب را داشته است، اکنون در زمينه کتاب و کتابخواني دچار فقر فرهنگي است و کتابخانه ها، مراکز ساکن و ساکتي هستند که فقط در دوران امتحانات دانش آموزان يا دانشجويان، قرائت خانه آنها شلوغ مي شود.بدون شک يکي از علل اصلي اين مشکل، نبود کتابداران متخصص و علاقه مند در کتابخانه هاي کشور است.کارشناساني آگاه , با تجربه و تحصيل کرده که توانايي ارزيابي نيازهاي کتابخانه واحد متبوع خود را داشته باشند و در جريان انتشار کتاب هاي جديد و خريد کتاب هاي مناسب قرار گيرند. اين افراد بايد قادر به سازماندهي منابع بوده و با فهرست نويسي مناسب امکان دست يابي مراجعه کننده به کتاب هاي مورد نظر را فراهم آورند. هدف رشته کتابداري و اطلاع رساني که در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالي کشور ما ارائه مي شود، تربيت همين دسته از متخصصان است. در واقع رشته کتابداري هموار کردن مسير ارتباط ميان دو عنصر کتاب (در معناي وسيع آن که شامل هر گونه اثري مي شود که ثبت و ضبط شده باشد) و استفاده کننده از کتاب است. البته براي آن که بتوانيم اين ارتباط را امکان پذير کنيم بايد نه تنها هر يک از اين دو عنصر را به درستي بشناسيم ، بلکه لازم است چگونگي پيوند ميان آن دو را نيز بياموزيم. تمام دروس پايه و اختصاصي در رشته کتابداري (خصوصا دوره کارشناسي ) براساس همين سه وظيفه تدوين شده است; يعني دانشجوي اين رشته منابع و متون را مي شناسد، از ويژگي هاي انواع مواد انتشار يافته آگاه مي گردد، محتواي آنها و چگونگي تبديل انديشه هاي موجود در ذهن نويسنده به پديده اي عيني و قابل شناسايي را درک مي کند و قابليت ها و توانايي هاي رسانه هاي گوناگون از قبيل کتاب (به معناي محدود)، مجله ، روزنامه ، نوار، لوح فشرده ، اينترنت و مانند آنها را درمي يابد. از سوي ديگر دروسي نيز در برنامه اين رشته هست که براي شناخت انسان ، چگونگي شکل گيري دانش و معرفت افراد در ذهن آنان ، تاثير محيط ، فرهنگ و جامعه دانسته ها و باورهاي مردم مفيد است. زيرا اگر بخواهيم مواد و منابع براي مراجعان قابل استفاده باشد، بايد مراجعان را به درستي بشناسيم ، با محيط فرهنگي آنها آشنا باشيم و نيازهاي اطلاعاتي آنها را تشخيص دهيم. البته دانستن ويژگي هاي کتاب و خواننده يا استفاده کننده به تنهايي براي انجام وظيفه کتابداري کفايت نمي کند. بلکه بايد تدابير مربوط به ايجاد ارتباط ميان آن دو را نيز شناخت. براي اين کار لازم است به فرآيند ارتباط آگاه بود و دانست در چه شرايطي ارتباط آسان مي شود و تحت چه شرايطي دچار اختلال مي گردد. پس کتابدار لازم است که با حوزه ارتباطات نيز کم و بيش آشنا باشد. به همين دليل سه ضلع مثلث کتاب ، خواننده و ارتباط ، موضوع مطالعه و پژوهش علاقه مندان اين رشته است و آثاري که از اين مطالعات برجاي مانده، دستمايه مناسبي براي برنامه هاي درسي رشته کتابداري مي باشد.

توانايي هاي لازم :

رشته کتابداري با دانش اندوزي سر و کار دارد. بنابراين هر فردي که دامنه مطالعات و تتبعات او گسترده تر باشد، قابليت پيشرفت بيشتري در اين رشته دارد. زيرا قناعت به دانسته هاي موجود و خود را بي نياز از ارتقا» و بهبود دانش و معرفت دانستن ، آفتي خطرزا براي رشته کتابداري است. فراگيري آهسته و پيوسته و شکيبايي و بردباري در برخورد با اطرافيان و پرسش کنندگان نيز دو ويژگي عمده اي است که دانشجويان اين رشته بايد در خود بپرورانند. اصرار بر تحميل نظرات خود به ديگران و خودداري از شنيدن و تحليل کردن آرا» آنان ، کتابدار را به تدريج در چارچوب بسته و بدون روزنه اي محبوس مي کند و سبب مي شود که نه ديگران تاب تحمل او را داشته باشند و نه او بتواند ديگران را تحمل کند. (رشته کتابداري از هر سه گروه آزمايشي رياضي و فني ، علوم تجربي و علوم انساني دانشجو مي پذيرد.)

.

موقعيت شغلي در ايران :

با توجه به پيشرفت سريع جوامع انساني و افزايش ميزان انتشارات در زمينه هاي مختلف دانش بشري ، ايجاد و گسترش کتابخانه ها امري الزامي است. از اين رو کتابداري يکي از رشته هايي است که چشم انداز فرصت هاي شغلي آن بسيار روشن است. کتابخانه هاي عمومي در سراسر کشور و کتابخانه هاي مدارس در مقاطع مختلف هنوز چشم به راه کتابداراني هستند که دوره هاي دانشگاهي را طي کرده باشند. کتابخانه هاي دانشگاهي و تخصصي و مراکز اطلاع رساني نيز هنوز آماده پذيرش فارغ التحصيلان اين رشته هستند. البته بايد به اين نکته نيز توجه داشت که مراکز و کتابخانه هايي که در صدد استخدام فارغ التحصيلان هستند، افراد شايسته تر را ترجيح مي دهند و اين بر دانشجويان است که از آغاز ورود به رشته به خودسازي و گسترش دانش و عمق بخشيدن به مهارت هاي خود بپردازند و از اين طريق چشم انداز شغلي خود را پيشاپيش ترسيم نمايند.



درس هاي اين رشته در طول تحصيل :
روانشناسي اجتماعي ، روانشناسي عمومي ، تاريخ تمدن ، مباني جامعه شناسي ، تاريخ ادبيات ايران ، تاريخ ادبيات جهان ، تاريخ عمومي فلسفه ، متون اختصاصي انگليسي ، متون اختصاصي فرانسه ، متون اختصاصي آلماني ، متون اختصاصي روسي ، متون اختصاصي عربي ، کتابخانه و کتابداري ، مجموعه سازي ، سازماندهي مواد، مرجع شناسي عمومي (فارسي و عربي )، ساختمان و تجهيزات کتابخانه ، مواد سمعي و بصري ، مواد خدمات کتابخانه براي بزرگسالان نوسواد، مواد خدمات کتابخانه براي کودکان و نوجوانان ، ماشين نويسي فارسي ، ماشين نوسي لاتين ، اداره کتابخانه ، مرجع شناسي عمومي (لاتين )، اصول کار مرجع ، گزارش نويسي ، کارآموزي.

دروس تخصصي گرايش علوم انساني و اجتماعي:

آمار و احتمالات مقدماتي، مباني کامپيوتر و برنامه نويسي، مباني سازمان و مديريت، مباني علم حقوق، مباني تاريخ اجتماعي ايران، جغرافياي شهري و روستاشناسي، کليات علم اقتصاد، روانشناسي کودک و نوجوان، تاريخ اديان، آشنايي با بانک هاي اطلاعاتي.


دروس تخصصي گرايش فني و مهندسي:

تاريخ علوم، زمين شناسي، رياضيات عمومي، فيزيک عمومي، شيمي عمومي، آمار و احتمالات، فيزيولوژي عمومي، آشنايي با بانک هاي اطلاعاتي علوم پايه، مباني کامپيوتر و برنامه نويسي، برنامه نويسي کاربردي.