آموزش آرایشگری و زیبایی و بهداشت

درمان پرمویی در خانم ها یا (هیرسوتیسم)  

موهای زاید در خانم ها مشكل نسبتا شایعی است كه گهگاه عوارض روانی هم به دنبال دارد. حتماً شما نیز در میان اطرافیانتان با خانم‌هائی كه در صورتشان موهای ضخیم و سیاه رنگ وجود دارد، رو به رو شده‌اید. اصلا شاید خود شما یكی از كسانی باشید كه با این مشكل مواجه هستند. اگر این طور است باید به اطلاعتان برسانم كه شما تنها نیستید، چون خانم‌های زیادی وجود دارند كه با این مشكل مواجهند و تعداد آنها به طور شگفت انگیزی رو به افزایش است.

اكثر خانم‌هائی كه با این مشكل مواجهند، چون از ظاهرشان ناراضی هستند، قبل از اینكه علت اصلی ایجاد این وضعیت را پیدا كنند، به انواع و اقسام داروها و روش‌های درمانی دردناك و غیر دردناك متوسل می‌شوند. اما چون در بسیاری از موارد علت اصلی برطرف نشده، پس از مدت كوتاهی همه چیز به حالت اول باز می‌گردد.

هیرسوتیسم چیست؟

به رشد بیش از اندازه مو در مكان‌های خاصی از صورت و بدن خانم‌ها هیرسوتیسم یا پر مویی گفته می شود. موهای صورت یك خانم به طور طبیعی باید كمرنگ و نازك بوده و به آسانی قابل دیدن نباشند. اگر در صورتتان موهای ضخیم و سیاه با الگوی مردانه (خصوصاً در محل ریش و سبیل) رشد كرده، یا اگر در مدت زمان كوتاهی رشد سریع مو در بدنتان داشتید حتماً به پزشك مراجعه كنید و توجه داشته باشید كه این مشكل علاوه براینكه روی ظاهرتان اثر می‌گذارد، ممكن است مشكلات درونی فراوانی را برایتان ایجاد كند، پس آن را دست كم نگیرید. قبل از گذاشتن تشخیص هیرسوتیسم باید به این نكته توجه داشته باشید كه الگوی طبیعی رشد مو بر اساس زمینه نژادی بسیار متفاوت است.
مثلاً سفید پوستان موهای صورتی بیشتری نسبت به سیاه پوستان و نژاد زرد دارند و زنان مدیترانه ای به طور طبیعی موهای بیشتری نسبت به زنان شمال اروپا دارند. علت ایجاد این بیماری در خانم‌ها این است كه پیازهای مو توسط تستوسترون یا سایر آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) دچار تحریك بیش از حد می شوند. آندروژن‌ها برجسته‌ترین هورمون جنسی در مردان هستند و درخانم‌ها به طور طبیعی معمولاً سطح كمی از این هورمون‌های مردانه وجود دارد اما گاهی به عللی این هورمون‌ها به طور غیر طبیعی افزایش می‌یابند و منجر به ازدیاد رشد مو می‌شوند. هیرسوتیسم گاهی در حضور سطح طبیعیِ هورمون‌ها نیز رخ می دهد كه در این مورد معمولاً حساسیت گیرنده‌های پوست آن نواحی، نسبت به تستوسترون افزایش یافته است.

كی به بالا رفتن هورمون‌های مردانه شك كنیم؟

در صورت ایجاد هر یك از علائم زیر حتی در صورت عدم وجود هیر‌سوتیسم به بالا رفتن هورمون‌های مردانه در بدنتان شك كرده و با پزشك مشورت كنید:
- قاعدگی های كم، نامنظم یا قطع شده
- جوش‌های مقاوم به درمان
- خشونت صدا
- عقب رفتن خط رویش موهای سر
- كاهش اندازه پستان‌ها یا بزرگ شدن كلیتوریس

نشانه‌های زیر ممكن است مطرح كننده علت زمینه‌ای برای هیرسوتیسم در تخمدان‌ها، غدد فوق كلیوی یا هیپوفیز باشند :

- چاقی به طور شایعی در نشانگان تخمدان پر كیست كه یك علت شایع برای افزایش هورمون مردانه است دیده می شود.
- پوست تیره و ضخیم شده در چاله آرنج، كشاله ران یا گردن
- كبودی سریع، اضافه وزن در ناحیه میانی یا ضعف
- ترشح شیر یا سایر مایعات از پستان در زمانی كه كودك شیرخوار ندارید
- فشار خون بالا، قند خون بالا و مشكلات كلسترول
- هیرسوتیسم پیش از بلوغ یا هیرسوتیسمی كه به طور ناگهانی رخ می‌دهد
- از آنجا كه برخی مشكلات پزشكی كه باعث پر مویی می شوند، شكل خانوادگی دارند حتی اگر پرمویی در بین اعضای خانواده شما رایج است، با پزشك مشورت كنید

هورمون های مردانه چگونه ایجاد می‌شوند؟

محل اصلی تولید هورمون‌های مردانه در بیضه است. اما همانطور كه می‌دانید خانم‌ها بیضه ندارند، پس منشاً این هورمو‌ن‌ها در خانم‌ها كجاست؟ افزایش تولید هورمون‌ مردانه در یك خانم می‌تواند از اختلالی در تخمدان‌ها، غدد فوق كلیوی یا غده هیپوفیز در مغز ناشی شود. مثلاً نشانگان "تخمدان پر كیست" یكی از بیماری‌های تخمدان است كه می‌تواند باعث پرموئی شود (در مورد این نشانگان در همین صفحه صحبت خواهیم كرد.)
علت دیگر داروها هستند. برخی داروها مانند پروژسترون‌های استفاده شده در بعضی مدل‌های قرص‌های پیشگیری از بارداری یا داروهای فشار خون یا استروییدهای تسكینی كه حاوی هورمون مردانه هستند و اثراتی مشابه هورمون‌های مردانه دارند نیز باعث ایجاد هورمو‌ن‌های اضافی می‌شوند. داروهای دیگری نیز وجود دارند كه به طور غیرمستقیم باعث ساخته شدن تستوسترون می شوند. از این دسته می‌توان به داروهایی برای درمان تهوع، اسكیزوفرنی، پرخاشگری، صرع، سردردهای میگرنی، و داروهای درمان اختلالات دو قطبی اشاره كرد. گاهی بعضی از موارد رشد زیاد مو با رشد موی مردانه تناسب ندارد (مانند رشد مو در میان چشم‌ها، پیشانی، شقیقه‌ها، بالای چانه و صورت) این نحوه رشد مو می تواند از مشكلات تیروییدی ‌یا ‌بیماری بی‌اشتهایی عصبی ناشی شود. همچنین این مشكل می‌تواند از استفاده طولانی مدت از داروهای خاص مانند داروهای ‌استروییدی‌: سیكلوسپورین فنی‌تویین، مینوكسیدیل، پنی‌سیلامین و داروهای پوستی كه با درمان‌های ضد‌آفتاب ‌تركیب می‌شوند، ناشی شده باشد.

نشانه ها و تشخیص :

برای پیدا كردن علت هیرسوتیسم باید به سن ایجاد، سرعت پیشرفت رشد مو و نشانه همراه آن توجه كنیم. اگر چرخه های قاعدگی به هم خورده باشد به احتمال زیاد مشكل از تخمدان است (مثلاً تخمدان پر كیست) و ربطی به غده فوق كلیه ندارد، اما اگر ترشح شیر از پستان، فشار خون بالا، سهولت كبود شدن، افزایش وزن قسمت‌های مركزی مثل شكم و ضعف وجود داشته باشد به مشكلات غده فوق كلیه فكر می كنیم.
اگر قاعدگی شكل طبیعی دارد، ممكن است هیرسوتیسم ژنتیكی باشد. هیرسوتیسم دارای درجات مختلفی است. زنی با هیرسوتیسم خفیف ممكن است علائم رویش موی تیره در روی لب فوقانی، چانه، اطراف پستان‌ها یا روی شكم داشته باشد. هیرسوتیسم پیشرفته تر منجر به رشد مو در پشت، شانه ها، جناغ سینه و بالای شكم می شود. این نوع هیرسوتیسم بیشتر اوقات در هنگام بلوغ ایجاد می‌شود و علت آن تغییرات هورمونی شدیدی است كه در این دوران ایجاد می شود.
برای تشخیص حتماً به یك پزشك مراجعه كنید. پزشك شما ممكن است سوالاتی در مورد تاریخچه پزشكی با توجه خاص به چرخه‌های قاعدگی‌تان بپرسد و ممكن است معاینه تان كند. در مورد كسانی كه هیرسوتیسم و به هم خوردن چرخه های قاعدگی جدیداً اتفاق افتاده، ممكن است نیاز به بررسی در مورد مشكلات بالقوه خطرناكتری مانند تومور تخمدان‌ها، غدد فوق كلیوی یا هیپوفیز باشد.

نشانگان تخمدان پركیست :

نشانگان تخمدان پر كیست وضعیتی است كه اغلب با قاعدگی نامنظم (كه شایع‌ترین یافته است)، افزایش رشد موهای زائد ( هیرسوتیسم) و چاقی مشخص می‌شود. اما می‌تواند زنان را به اشكال متفاوت مبتلا كند. قاعدگی نامنظم به معنای داشتن چرخه های قاعدگی است كه در فواصل طولانی تر از ۵۳ روز یا كمتر از ۸ بار در سال اتفاق می‌افتد. نشانگان تخمدان پركیست امكان دارد در زمانی كه خانمی برای باردار شدن مشكل دارد بارز شود.
علائم و نشانه‌های نشانگان تخمدان پر كیست از اختلال در چرخه تولید مثل منشاء می‌گیرد كه بصورت طبیعی هر ماه با آزاد شدن یك تخمك از تخمدان (تخمك گذاری) تكمیل می‌شود. نام این وضعیت از ظاهر تخمدان‌ها، در زنانی كه این اختلال را دارند گرفته شده است. (تخمدان بزرگ و پر از كیست است) این كیست‌ها فولیكول‌هایی هستند كه از كیسه مایع حاوی تخمك‌های نابالغ پر شده‌اند. تشخیص زود هنگام و درمان تخمدان پر كیست می‌تواند خطر عوارض طولانی مدت مانند دیابت و بیماری قلبی را كم كند.

راه تشخیص :

حضور كیست‌های تخمدانی كه در سونوگرافی توسط پزشك تشخیص داده می‌شود، می‌توانند علا‌مت نشانگان تخمدان پر كیست باشند. زنی ممكن است تخمدان پر كیستی داشته باشد ولی نشانگان تخمدان پر كیست نداشته باشد. از سوی دیگر زنی با نشانگان تخمدان پر كیست ممكن است تخمدان‌هائی با ظاهر طبیعی داشته باشد. بسیاری از زنان مبتلا به نشانگان تخمدان پر كیست چاق هستند. به نظر می رسد توزیع چربی بر شدت علائم اثر می‌گذارد. یك مطالعه نشان داد زنانی كه چاقی مركزی دارند (وجود چربی در قسمت میانی بدن یا تنه) هورمون مردانه و سطح قند و چربی بالاتری نسبت به زنانی كه چاقی آنها در اندم‌هاست دارند.

درمان هیرسوتیسم :

بسیاری از علل هیرسوتیسم تمایل به رشد زیاد مو در كل دوره زندگی دارند. اما بیشتر زنان به درمان پزشكی در صورتی ‌كه چند ماه یا بیشتر ادامه یابد، پاسخ می دهند. برای همه زنان درمان زیبایی و داروهائی كه اثر هورمون‌های مردانه را بر پیازهای مو كم می‌كنند كمك كننده است، اما باید توجه داشته باشید كه از بین بردن ظاهری موها، علت اصلی و درونی هیرسوتیسم را از بین نخواهد برد. پس تاكید می‌كنیم كه حتما با مراجعه به پزشك علت را پیدا كنید. در صورتی‌كه علت مشخصی برای هیرسوتیسم شناسایی شود، پزشك درمان مناسب آن مورد را پیشنهاد می كند و در این صورت است كه بیشتر موارد هیرسوتیسم می تواند با موفقیت، با درمان دارویی و زیبایی برطرف شود.

در زنانی كه اضافه وزن دارند، از دست دادن وزن می‌تواند سطوح آندروژن را كم كرده و هیرسوتیسم را بهبود ببخشد. برخی علل هیرسوتیسم مانند تومورهایی كه آندروژن تولید می كنند یا تومورهای غده هیپوفیز می‌توانند از طریق جراحی، اشعه درمانی یا هر‌ دو درمان شوند. پزشك ممكن است برای تعدیل اثرات ناشی از افزایش ‌هورمون، داروهایی‌ را ‌تجویز ‌كند. اسپیرنولاكتون اثر هورمون مردانه را از بین برده و تولید هورمون جدید ‌مردانه ‌را‌ متوقف می‌كند. اسپیرنولاكتون یكی از داروهای دفع كننده آب است و ممكن است باعث شود بیش از روزهای دیگر ادرار كنید. عوارض جانبی دیگر آن‌، خشكی پوست، سوزش سردل‌، سردرد و خستگی است. دیگر داروهای ضدهورمون مردانه فیناسترید و فلوتامید هستند اما این داروها گرانتر از اسپیرنولاكتون هستند و عوارض جانبی بیشتری دارند. داروی دیگر (دیان) است. اصول مصرف قرص‌‌ ‌دیان به این‌ ‌ترتیب است كه یك قرص در روز به مدت ۱۲ روز تجویز می‌شود. توجه كنید كه این دارو باید زیر نظر پزشك مصرف شود.

الكترولیز :

برای برداشتن دائمی موهای زائد، بعضی از زنان علاوه بر درمان طبی تحت الكترولیز هم قرار می‌گیرند. در این روش سوزن نازكی داخل فولیكول مو قرار داده می‌شود و از جریان الكتریكی برای از بین بردن فولیكول مو استفاده می‌شود. این روش دردناك است و از آنجا كه تنها یك فولیكول در هر مرتبه درمان می‌شود، برای نواحی بزرگ بدن مفید نیست.

اپیلاتورها :

این موبرها مانند تیغ هستند اما در این روش مو از زیر پوست كنده می شود. فایده این روش در این است كه بدن مدت طولانی بدون مو خواهد بود و زمان بیشتری برای رشد نیاز دارند و اگر این روش در قسمتی از بدن بطور مرتب و مكرر انجام شود تعداد موهای آن منطقه به مرور كاهش خواهد یافت. این روش قدری دردناك است.
در این روش مو باید تا اندازه ‌ی بلند شده باشد تا دستگاه اپیلیتور كار كند. این دستگاه را روی پوست های خیلی حساس بدن مانند پوست صورت، دستگاه تناسلی و زیر بغل نباید استفاده كرد. این دستگاه و این روش برای از بین بردن موهای زائد مناطق بازوها و پاها مناسب است. در ضمن پس از استفاده از این دستگاه حتما قسمت‌های مختلف آن را با مواد ضد عفونی كننده (مانند الكل) تمیز كنید تا هنگام استفاده مجدد در پوست شما ایجاد عفونت نكند.

لیزر :

لیزر مطمئن‌ترین روش در برطرف كردن موهای زائد بدن است چرا كه فقط جهت نفوذ در ریشه مو طراحی شده است. بنابراین برای بقیه قسمت‌های بدن شما، عامل مخربی محسوب نمی‌شود. در عملیات درمانی لیزر مراقبت‌های لازم انجام می‌شود تا پوست اطراف صدمه ای نبیند. ماده ای كه به مو رنگ می دهد، ملانین نام دارد. این ماده نور را از لیزر جذب كرده و آن را تبدیل به حرارت می كند این حرارت به اندازه ای است كه مكانیسم رشد مو را غیر فعال كرده و از كار می اندازد و به این ترتیب باعث از بین رفتن فولیكول مو می شود. درست است كه در این روش نیاز به چندین مرحله درمان است اما مطمئناً بیشترین اثر را بر روی موهایی كه در مرحله رشد هستند دارد. از طرفی لیزرها سریعتر عمل می كنند و در مقایسه با تكنیك‌ها و روش‌های دیگر مانند مومك انداختن، بی رنگ كردن ،كندن، اصلاح كردن با تیغ و الكترولیز در كاهش تعداد موها تقریبا نتیجه كار دائمی است. لیزر درمانی بیش از همه در افرادی با موهای تیره و پوست روشن قابل استفاده است. علاوه بر مو، پوست هم رنگ خود را از ملانین می‌گیرد و پوست تیره با ملانین بیشتر می تواند، انرژی لیزر بیشتری را جذب كند كه منجر به آسیب پوست و بی‌رنگ شدن آن می شود.

 به هرحال پزشكان شروع كرده‌اند به استفاده از وسایل و تكنیك‌های لیزری كه نتایج بهتری را برای افراد تیره پوست دارند. تنها محدودیت برای استفاده از این روش درمانی قیمت و هزینه آن است كه بسیار گران است. معمولا دو هفته پس از انجام لیزر موها ریزش پیدا می‌كند و در فواصل۵/۱ تا ۲ ماه موها دوباره رشد می‌كند، ‌هنگامی كه حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد موهای بار قبل رشد كرد، زمان مناسب برای انجام مجدد لیزر است، این فاصله می‌تواند بین ۵/۱ تا ۳ ماه باشد. معمولا با انجام ۴ تا ۷ بار عمل لیزر بیمار به نتایج مطلوب می‌رسد. موهای ضخیم و مشكی بهترین هدف برای هر لیزر هستند و به راحتی معدوم می‌شوند، ولی موهای سفید تاكنون جواب مطلوبی به لیزر نداده‌اند.
اگر قصد استفاده از لیزر را دارید یك ماه قبل از عمل لیزر و در طول درمان موها را از ریشه نكنید زیرا كه نور لیزر در پیاز موی در حال رشد و فعال جذب می‌شود. با قطع كردن ساقه‌های مو از سطح پوست و تراشیدن، می‌توانید موها را در این وضعیت فعال و پاسخگو به نور لیزر نگاه دارید.

هیرسوتیسم و بارداری :

بیشتر زنان در زمان‌ ‌بارداری به درجاتی از پر موئی دچار می‌شوند كه در صورت واضح تر از نواحی دیگر است‌. ‌این پرموئی در نتیجه اثرات هورمونی دوران بارداری است و در فواصلی بعد از زایمان از بین می‌روند. در سر هم موها پرپشت تر می‌شوند و ریزش طبیعی مو هم كم می‌شود. بعد از‌ ‌زایمان بدلیل برگشت وضعیت هورمونی به قبل از بارداری ؛ نسبت موهای در حال رشد نیز‌ ‌به حالت طبیعی بر می‌گردد و ۳ تا ۵ ماه بعد از زایمان یك ریزش نسبتا زیاد مو را‌ ‌خواهیم داشت كه علاوه بر اثرات افت هورمون‌های دوران بارداری؛ اثرات تغذیه ای و كاهش‌ ‌املاح خونی بخصوص آهن و همچنین مسائل روحی و روانی بعد از زایمان نیز در این ریزش‌ ‌سهیم هستند.
شیر دادن جدا از مسائل تغذیه‌ای هیچ نقشی در ریزش مو ندارد و اگر مادری بطور صحیح تغذیه شود و كالری و ویتامین و آهن كافی به بدنش برسد با شیر دادن هیچ‌ ‌نوع اثری در بدن وی بوجود نمی آید. این ریزش بعد از زایمان با برگرداندن كمبود مواد‌ ‌خونی و تغذیه كافی معمولا بعد از چندین ماه برطرف شده و تراكم موها به حد قبل‌ ‌از بارداری میرسد. در موارد نادری كمبود موهای ریزش كرده به حد قبل از بارداری نمی‌ ‌رسد كه نیاز به بررسی بیشتر دارد. در صورتی كه تا یك سال بعد از زایمان كمبود مو در‌ ‌سر و یا وجود موهای ضخیم در صورت و نواحی دیگر بدن كه در دوره بارداری بوجود آمده‌ ‌از بین نرود باید بیمار از نظر هورمون آندروژن و وجود كیست و علل دیگر بررسی‌ ‌گردد‌.

توصیه‌هایی برای خانم‌های باردار :

به خانم‌های باردار در دوران بارداری توصیه می شود كه تا بعد از وضع حمل صبر كنند. اگر وجود این موهای زائد برایشان خیلی آزار دهنده بود می توانند در صورت تمایل آنها را اصلاح كرده یا با موچین آنها را بكنند. اگر از قبل از شروع دوران بارداری موهای زائد در صورت دارید بهترین زمان برای از بین بردن موهای زائد صورت الان است.
الكترولیز عمری بیش از ۱۲۰ سال دارد و در تمام این سال‌ها هیچ نمونه یا خبری از اثرات و عوارض مخرب یا سوء دوران بارداری وجود نداشته است. اما احتیاطا می‌توانند پس از وضع حمل بقیه قسمت های بدن مانند خطوط مایو، شكم و یا سینه را الكترولیز كرده و از شر موهای زائد بدن خلاص شوند.
در چند هفته آخر دوران بارداری روی سینه ها و مخصوصا نوك سینه ها را نباید الكترولیز كرد. بالاخص اگر قصد دارید كه فرزندتان را با شیر خودتان تغذیه كنید باید حتماً به این نكته توجه كنید. طی ۳ ماهه آخر این دوران نیز الكترولیز شكم توصیه نمی‌شود. سینه‌ها و شكم در دوران بارداری می توانند بسیار پر مو شده باشند. همچنین از آنجائیكه كودك در آخرین ماه‌های بارداری فعال و پرتحرك می‌باشد، الكترولیز بر روی شكم می‌تواند باعث شود كه كودك در شكم مادر شروع به لگد زدن كرده و مادر را ناراحت كند.
منبع : پزشکان ایران