جاذبه های گردشگری سیستان و بلوچستان

6ـ چَندَء  čanda   ( كمك به امورات دینی )

مردم مسلمان بلوچ در كنار شركت در مراسم بجار ( كه برای ازدواج است ) و حشر و مدد (كه تعاون در امور اجتماعی است ) ، برای ساخت و بنای مساجد ، حوزه های علمیه ، مخارج طلاب، حقوق مدرسین و دیگر امورات دینی ، با پرداخت وجوه نقدی و غیر نقدی (مثل مصالح ساختمانی) در مراسم چندء شركت می كنند . علمای دین ، متصدیان مساجد و حوزه های علمیه كه قصد تعمیرات یا ساخت و ساز بناهای دینی را دارند ، در نمازهای عید فطر واضحی یا نمازهای جمعه از مردم طلب كمك می كنند . آنهائیكه كمك های عمده ای می كنند ، اسامی شان یادداشت می شود، سپس برای جمع آوری كمك های نقدی بقیه نمازگزاران ، افرادی مشخص شده كه با در دست داشتن لنگی بین تمام صفوف نمازگزاران دور می زنند و كمكهای نقدی مردم را جمع آوری می‌كنند. در این منطقه ساخت مكانهای دینی از مراسم چندء و پرداخت زكات تامین می شود و مردم كمكهای فراوانی می نمایند و در این موارد از دولت كمتر كمكی دریافت می كنند (11) .

7ـ بیر  beyr   به معنای انتقام است

اگر به شخصی یا طایفه‌ای صدمه و خسارتی وارده شده و یا كسی كشته شود و شخص خاطی از عمل خود اظهار ندامت نكند و عذر خواهی ننماید ، باید منتظر انتقام طرف انتقام طرف مقابل باشد و تا هر زمانی كه شرایط و موقعیت برایش فراهم شد انتقام خود را می گیرد . در شعر یكی از شعرای محلی كینه بلوچ چنین وصف شده است :

سنگ اگان چاتانی بُن ء ریزانت                       seng aga čatani bonā reyzant

كینگ چه ء مردانی دِلء كنزانت                   keynag ča mardāni delā kenzant  

بیر بلوچانی تا دو صد سالا                                   beyr baločāni tā dosad sālā

لسئین اهوگ انت دو دنتانین                         lasaeyn āhoogant do dantānin

هر گاه سنگهای بزرگ ته چاه فرسوده و تجزیه شود

آنگاه ممكن است كینه نیز از دل مرد جابجا شود

انتقام بلوچ بعد از گذشت دویست سال

همانند آهویی جوان دو دندان تازه است (12)

8ـ قسم جن طلاق ( زن طلاق )  j antalāk

بلوچهای برای اعلام تعهد ، وفای به عهد ، پیمان ، اعلام برائت از اتهامات وارده و همچنین برای عملی نمودن سخنان و حتمی ساختن انتقام خود از شخصی یا طایفه ای ، قسم زن طلاق یاد می كنند و از آنجائیكه در ناموس پرستی تعصبی خاص دارند اغلب قسم جن طلاق یاد می‌كنند كه راه برگشت ندارد و با كفاره هم جبران نمی شود و بعد از ادای این قسم تا آخرین توان بر عملی كردن عهد و پیمان و گفتة خود اقدام می كند در غیر این صورت زنش مطلقه می شود .

می توان گفت زن طلاق مهمترین قسم بلوچهاست چنانچه در حالت عصبانیت گفته شود بسیاری از حوادث و درگیری ها را به دنبال خواهد داشت(13) .

9ـ دیوّان  diwān

دیوّان در ادبیات دری، در معنی وزارتخانه ، اداره ، دفترخانه ، دفتر محاسبه بكار رفته است . اما در جامعه بلوچی به معنای مجلس و همایش است . بزرگان و ریش سفیدان قوم یا اقوام در یك محل معین گرد هم می آیند و به رتق و فتق كارهای مهم مردمی می پردازند ، كه به این تجمع «دیوّان » می گویند .

دیوّان برای حل اختلاف دو شخص یا دو طایفه ، مشخص كردن میزان مال و مهریه عروس و … تشكیل می شود .

همچنین به مجلس میهمانی عروسی كه میهمانان دور هم جمع می شوند و یا مكانی كه شعراء و خوانندگان موسیقی اجرا می كنند ، همایش های شعر و ادب و بزرگداشت دانشمندان را هم دیوّان می گویند(14).

10ـ پَتّر  pattar

پتّر را می توان به معنی پذیرش قصور و اشتباه تلقی كرد ، بدینصورت كه اگر بین دو شخص یا دو قوم اختلافات شخصی ، خانوادگی و فامیلی وجود آمده باشد ، یا در اثر درگیری و برخورد كسی زخمی یا كشته شود ، در این موارد جهت جلوگیری از گسترش دامنه‌ی اختلاف و انتقام گیری ، بزرگان طایفه ، بهمراه شخص خطا كار برای اظهار ندامت و پیشمانی و پذیرفتن اشتباه خود و ارزش و احترام دادن به مظلوم زیان دیده به خانه او رفته و ضمن قبولی تقصیر از او معذرت خواهی می كنند و حاضر به پرداخت خسارت می شوند كه در اكثر موارد متهم و خطاكار بخشیده می شود . و خسارت های پرداخت شده او بعد از مدتی به او برگردانده می شود(15).

11ـ پوشاك

از شاخص های ظاهری مرد و زن بلوچ كه وی را از اقوام دیگر متمایز می سازد پوشاك بلوچ است كه بخاطر موقعیت جغرافیایی و گرمای زیاد منطقه و كار و تلاش مردم و دلایل دیگر شكل خاصی به خود گرفته است . سوزن دوزی زن بلوچ بر لباس خود در دهها طرح و نقشه جزو صنایع دستی مهم كشور به شمار می رود و شهرت جهانی پیدا كرده است .

نتیجه

 خصلتهای موجود در جامعه قبیله ای و عشیره ای بلوچ در هر نقطه ای از بلوچستان كه باشد به معیارهای خاص خود استوار است ، شرایط زیست محیطی در كنار عوامل دیگر كه بر اثر گذشت زمان رنگ و معیار و ارزش به خود گرفته است و فرهنگی را بوجود آورده است كه تحت هیچ عنوان حاضر نیست ازآن دست بر دارد . هر چند كه بعضی از این خصلتها امروز از دیدگاه دیگران رنگ ضد ارزش به خود گرفته باشد . اصرار این قوم بر حفظ ویژگی‌هایش او را از دیگر اقوام متمایز ساخته است .