همدان شناسي

با توجه به اينكه قاعده ي كلي و طبيعي در املاء كلمات زبان نوشتار بايد مطابق با زبان گفتار باشد لكن در پاره اي موارد صورت گفتاري واژه با صورت نوشتاري آن مطابقت ندارد ( نا مطابق هاي املائي) كه در گويش مردم همدان نيز همين نكته مشهود است و همانند زبان فارسي معيار فرآيندهاي واجي مانند كاهش افزايش ابدال ادغام اتباع وتكرار و... با ويژگي هاي مخصوص اين زبان اعمال مي شود .

 كاهش

   دس بن = دست بند              صحب = صاحب           

   را رف = راه رفت             بيس دو = بيست و دو  

افزايش

   خانه ي حسن = خانه حسن

ابدال

   وا = با(وام  =  با من ). و = ب ( وردار =  بردار )

  (كفدر =  كفتر . كبوتر )  ( درخد = درخت )

  ( شي = چي ) ( شيه = چيه )

  ( مثد = مثل )   ( شمه = شنبه )

  ( جوق . جوب = جوي )

ابدال و ايجاز در واژه

   ميوا = مي بايد

ادغام

  ( زوتر = زودتر )  ( شوپره = شب پره . پروانه )

اتباع و تكرار

  ( چوب موب ) ( درخت مرخت) ( جان مان ) (  باران ماران ) (  د س مس)

كار برد مصدرهاي لازم از زبان پهلوي  

   بايستن = باييدن = لازم بودن . واجب بودن  

   بايستني بري . با يستي بگي  

   پناميدن = باز داشتن . منع كردن  

   پنام كردن = پنهان كردن

كار برد حاصل مصدر از زبان پهلوي

   خوازه گري . خواز مني = خواستگاري دختر 

كار برد تركيبات اصيل

   آفتاب زرد . آفتاب زردي = غروب آفتاب  

   (  و آفتاب زرد پيش امير آمد وگفت ... )  چهار مقاله عروضي . مقاله دوم شعر در باب فرخي.

كار برد قيد مركب پسوند با اصالت زبان پهلوي

   تاريكان =  به هنگام تاريكي                تاريك + آن (  تاريكان را افتاد )   

   دودمان = خاندان . خانواده                 دود  + مان (  دود مانش بباد داد)   

كار برد مصدر مركب

   ايسپا = ايستادن +  پائيدن ( ‌نگاه كردن )