آرامگاه مختوم قلي فراغي

مختومقلی شاعر علمی ترکمن است که توانسته بعد از حمله مغول، ادبیات و فرهنگ این قوم را دوباره احیا کند و با آثار خود زبان و ادبیات فرهنگ ترکمن را زنده کرد.

 

اگرچه نقش مختومقلی در احیای فرهنگ و ادب ترکمن برکسی پوشیده نیست ولی این شاعر عارف و پرآوازه ایرانی، در بسیاری از مناطق ایران زمین از جمله گلستان غریب و مهجور مانده است و جز مناطق ترکمن نشین کمتر کسی مختومقلی و آثارش را به یاد دارد.

 

غربت و مهجوریت مختومقلی در کشور و سرزمین ادب و فرهنگ گلستان که از آن به عنوان نگارستان ایران زمین یاد می شود، موجب شد تا برخی از کشورها درصد ثبت این عارف بزرگ ایرانی به نام خود برآیند، درحالیکه شواهد و مستندات حاکی از آن است که فراغی عارف پرآوازه و بی بدیل ترکمن و ایران است.

 

 

برگزاری مراسم هفته مختومقلی، تلاشی بس کوچک است برای شناساندن ژرفای اندیشه و شخصیت مختومقلی و موجب پیشگیری از فراموشی این مشاهیر و مفاخر گلستان زمین می شود.

 

ثبت مختومقلی فراغی درفهرست ملی ایرانیان از جمله راهکارهایی است که می تواند تلاش کشورهای خارجی را در ثبت مشاهیر ایران به نام خود بی اثر کند، هر چند سرزمین ایران و گلستان مملو از مشاهر و مفاخری است که در آسمان ادب و فرهنگ همانند ستاره ای می درخشند.

 

مختومقلی فراغی نه تنها در بین ترکمنها و ایرانیان بلکه در کشورهای مختلف جهان از جمله ترکمنستان دارای احترام و شهرت است و همزمان با گلستان، هفته بزرگداشت مختومقلی در این کشور نیز برگزار می شود.

 

همزمان با هفته مختومقلی که در دهه آخر اردیبهشت ماه برگزار می شود، گروه های مختلف ادبی و هنری در مناطق مختلف گلستان از جمله زادگاه و آرامگاه این شاعر نامی به برپایی مراسم می پردازند.

 

خوانش اشعار مختومقلی، اجرای برنامه های فرهنگی، موسیقی زنده، خوانش آثار و تحلیل آثار و اندیشه های این شاعر از جمله برنامه های هفته بزرگداشت مختومقلی است.

 

مختومقلی 277 سال قبل در شمال ایران در روستای "حاجی قوشان" گنبد کاووس چشم به جهان گشوده و دیوانی از او برجای مانده که به اکثر زبانهای مهم دنیا از جمله انگلیسی، روسی و دیگر زبانها ترجمه شده ولی ترجمه فارسی از این دیوان کم و انگشت شمار است.

شعر مختومقلی آئینه تمام نمای زمانه و مردم خویش است و هیچگاه نام را فدای نان نکرده و دیوان او علاوه برآنکه بازتاب آمال و اندیشه های اوست، بیانگر وضع اجتماعی و تاریخی قوم ترکمن بوده که اشعارش سرشار از مضامین گوناگون اجتماعی، سیاسی، عرفانی، اخلاقی، عشقی و قومی است.

 

 

مختومقلی نابغه شعر ترکمنی در ترکمن صحرابه دنیا آمده است (سال ۱۱۵۳ هجری قمری در روستای حاجی قوشان گنبدکاووس) ، پنجاه و هفت سال زندگی کرده است، زبان‌های فارسی و عربی را نزد پدر خود دولت‌محمد آزادی(که از بزرگان شعر و ادبیات ترکمنی است) آموخته و آثار ماندگاری در شعر و ادبیات ترکمنی از خود به جا گذاشته است.

 

خدمات مختومقلی به زبان ترکمنی را می توانیم همپای فردوسی در زبان فارسی بدانیم، زنده کردن زبانی که شاید کمتر نوشته یی در آن در آن روزگار بوده است،
 

به گفته پروفسور سلطان شاه نیازف ، نام ترکمن با نام او در جهان متجلی می شود او پدر شعر ترکمن است ، او از بزرگان شعر و ادبیات ترکی جهاناست، مختومقلی شاعر تمام مردم جهان و مظهری از آمال و آرزوهای مردم شرق است.

 

مختومقلی در بهترین مدارس زمان خود تحصیل کرده به زبانهای فارسی، عربی و ترکی تسلط دارد و از همین رو شاهکارهای زبان ترکمنی را خلق کرده است.

دیوان مختومقلی و شعرهای او از بی نظیر ترین آثار زبان ترکی است که با کمی دقت برای بیشتر ترک زبانان قابل استفاده و دریافت عمیق است تفکری بزرگ و اندیشه یی بکر که او را در میان نویسندگان ترک ممتاز می کند شاید به همین خاطر است که ناظم حکمت او را می ستاید:
 

ناظم حکمت : ” مختومقلی ” شاعر من نیز هست،  زبان او زبان من نیز هست، من چیزهای زیادی از مختومقلی می آموزم، او استاد من نیز هست، بین چیزهایی که او آموخته، می خواهم مخصوصا بر روی یکی تأکید نمایم و آن مبارزه برای آزادی مردمش است .
 

در شمال شرقی استان گلستان، در شمال رودخانه اترک وازغرب مراوه تپه در محلی به نام "آق تقای Agh toghei یا آق تقه agh toghgheh " (به معنای دشت سفید) و بین بخش مراوه تپه ودهستان کرند از توابع شهرستان کلاله و در مجاورت یک قبرستان قدیمی وتاریخی - فرهنگی ، بنای یادمان و آرامگاه بزرگترین شاعر وعارف نامی تر کمن ویکی از مفاخر فرهنگی کشورمان قرار دارد.

 

برای رسیدن به  این آرامگاه دو مسیر وجود دارد، از شهرستان گنبد (که در جنوب غربی آق تقه است) می توان به آرامگاه مختومقلی و از جاده اینچه برون عزیمت کرد، طول این مسیر155کیلومتر است.
 

از شهرستان کلاله می توان به آرامگاه مختومقلی رسید که بایستی ابتدا شهر کلاله وسپس بخش مراوه تپه را پشت سر گذاشت، طول این مسیر 130کیلومتر است، فاصله آرامگاه مختومقلی تا شهر مراوه تپه 35کیلومتر است.

 

آرامگاه مختومقلی و پدرش دولت محمد آزادی تا پیش از انقلاب اسلامی بسیارساده و محقر و منحصر به دو قبرساده و سیمانی بود، .بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با گسترش روابط ایران و ترکمنستان و بازگشایی خطوط ارتباطی، اجتماع بزرگی با شرکت ترکمن های ایرانی و 70 شخصیت جمهوری ترکمنستان برگزار شد.
 

از اینرو درفضای باز کرسی مانندی به ابعاد 24متر، آرامگاه مختومقلی ساخته شده ،که ارتفاع آن از سطح زمین در حدود یک متر است، در میان این کرسی دو قبر وجود دارد که بالای هر دوی آنها به شکل گهواره ای است و در چهار جهت این دو قبر، باغچه های کوچکی است و در آنها  گلهای معمولی نظیر شمعدانی کاشته اند، این دو قبر یکی قبر مختومقلی فراغی و دیگری قبر پدرش ــ دولت محمد آزادی ـ  است. 
 

این شکل آرامگاه برای علاقمندان به مختومقلی وبرگزار کنندگان همایش از یک سومطلوب نبود و از سوی دیگر در شان شاعر بزرگی چون مختومقلی نبود، از این رو در همایش سال 80 به بعد به تصویب رسید که بنای یادمان با شکوهی برای مختومقلی ساخته شود و مزار وی نیز ساماندهی و محوطه  سازی شود، لذا مطالعات تکمیلی وامکان سنجی و بازنگری پروژه مجموعه فرهنگی - تاریخی و توریستی مختومقلی در روستای آق تقه آغاز و آرامگاه مختومقلی احداث شد.
 
طرح احداث گنبد و محوطه سازی آرامگاه مختومقلی فراغی در زمینی به مساحت 10هکتار با در نظر گرفتن معیار و الگوی معماری اسلامی و با استفاده از فرهنگ و زندگی سنتی ترکمن ها با مصالح بتون مسلح طراحی و ساخته شده است.
 

بنا در دل طبیعت دور افتاده ای که فقط تپه ماهور های کم ارتفاع آنرا در حصار خود گرفته و اصولأ جز ایام بهار، عاری از هرگونه سبزی و طراوت طبیعی است قرار دارد، سبک و طرح نقشه آرامگاه آمیزه ای از گل وحشی و آلاچیق ترکمن است که در سطح دشت گرگان در فصل بهار جلوه و شکوفایی خاصی به بیننده القاء می کند.