۰۸:۵۷ ۱۴۰۱-۱۲-۲

اسلام با برپایی عید نوروز مخالف است؟

گروهی از علما و روحانیون نوروز را بازمانده از دوران جاهلیت می‌خواندند و جشن‌های مربوطه را مکروه و حتی حرام می‌دانستند. در نظر این افراد برپایی عید نوروز بدعت است.

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، جریانات ظاهرگرای دینی با رویکرد جزم‌اندیشانه خود در قبال مناسبات غیر دینی با تعصب و سخت‌گیری خاصی برخورد می‌کنند. در اندیشه آنان اگر مناسبتی باشد که در دین صراحتاً از آن سخن به میان نیامده باشد، بدعت است و نباید آن را به هیچ‌وجه پاسداشت. برخی از این افراد که متأسفانه در کشورمان زندگی می‌کنند، عقیده دارند که عیدنوروز و گرامی‌داشت آن بدعت و عملی غیر دینی بوده و باید از آن اجتناب کرد. 

گروهی از علما و روحانیون نوروز را بازمانده از دوران جاهلیت می‌خواندند و جشن‌های مربوطه را مکروه و حتی حرام می‌دانستند. در آن طرف قضیه نیز گروهی از علمای شیعه نه تنها با نوروز و آداب آن مخالفتی نداشتند، بلکه آن را نیکو و مستحب می‌شناختند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز این سوال در ذهن بسیاری مطرح بوده که به عنوان مسلمانان شیعه و در کشوری که حکومت اسلامی در آن برقرار شده، باید چه نگاهی به آیین و رسوم دوران قبل از اسلام به خصوص نوروز داشت و موضع جامعه روحانیت در این زمینه چه باید باشد؟ آیا اصلا لازم است جامعه روحانیت در این زمینه موضع واحدی داشته باشد؟ از قرون گذشته، برخی از علمای شیعه با برگزاری مراسم نوروزی در ایران مخالف بودند.

در سال‌های اخیر نیز با پیروزی انقلاب اسلامی، این مخالفت‌ها جنبه علنی‌تر به خود گرفت. به عنوان مثال، آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی که دبیرکل بنیاد غدیر بود، در اواخر دهه ۸۰ شمسی چندین بار صراحتا خواستار جایگزینی عید غدیر به جای عید نوروز به عنوان عید بزرگ ایرانیان شد!

در این راستا  تصمیم گرفتیم سخنان علما و مراجع را درباره عید نوروز و برپایی جشن و آیین و رسوم آن را بیان کنیم تا ببینیم در طول تاریخ دانشمندان دینی شیعی چه رویکردی نسبت به این مناسبت ملی داشتند. 

نوروز در آینه روایات

شیخ صدوق نقل مى‌کند: «وأتی علی علیه السلام بهدیةالنیروز، فقال علیه السلام : ما هذا؟» خدمت حضرت امیر (ع) هدیه‌اى آوردند، حضرت فرمود این چه هدیه این است؟ پاسخ دادند: «یا أمیر المؤمنین الیوم النیروز» این هدیه روز نوروز است، حضرت هدیه را پذیرفت و فرمود «اصنعوا لنا کل یوم نیروزا». شما هر روز را براى ما نوروز قرار دهید. (هر روزتان نوروز باد). (من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۰۰، ح ۴۰۷۳)

شیخ طوسى در مصباح از امام صادق (ع) نقل کرده که حضرت به معلى بن خنیس فرمودند: «إذا کان یوم النیروز فاغتسل والبس أنظف ثیابک ، وتطیب بأطیب طیبک ، وتکون ذلک الیوم صائما.» روز نوروز غسل کن و پاکیزه‌ترین لباست را بپوش و خود را خوشبو نما و این روز را روزه بگیر و بعد از نماز ظهر و عصر چهار رکعت نماز (با آداب خاصى) بجاى آور و دعا کن «یغفر لک ذنوب خمسین سنة». خداوند گناه پنجاه سال تو را مى‌آمرزد. (وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۸، ص ۱۷۲ - ۱۷۳، ح ۱۰۳۳۸، مصباح المتهجد : ۷۹۰)

ابن فهد حلى در مهذب نقل کرده که امام صادق (ع) به معلى بن خنیس فرمود: «إن یوم النیروز هو الیوم الذی أخذ فیهالنبی (صلى الله علیه وآله) لأمیرالمؤمنین (علیه السلام ) العهود بغدیر خم فأقروا له بالولایة ، فطوبى لمن ثبت علیها، والویل لمن نکثها» روز نوروز همان روزى است که پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه وآله در غدیر خم، از مردم نسبت به امیرمؤمنان (ع) عهد و پیمان گرفت و در این روز با ولایت على (ع) تجدیدپیمان نمایید، خوشا به حال کسى که در ولایت على (ع) ثابت قدم بماند و واى به حال کسى که پیمان شکنى کند.

نظر علما در مورد نوروز

از حضرت آیت‌اللّه العظمی سیستانی پرسیده‌اند: «هل یعداعتبار النیروز عیدا من البدع فی الدین؟» که آیا معتبر دانستن عید نوروز بدعت است؟ پاسخ داده‌اند: «لا یعد بدعة». خیر، بدعت شمرده نمی‌شود. فقهای شیعه به استناد روایاتمتعدد، فتوی به استحباب غسل روز نوروز داده‌اند. علامه حلیمی‌فرماید: «ویستحب الغسل لیلة الفطر ویوم النیروزللفرس». غسل شب عید فطر و نوروز مستحب است. منتهی(المطلب (ط.ق)، ج ۱، ص ۱۳۰.) همین فتوی را مرحوم ابن فهد در مهذب جلد ۱، صفحه ۱۹۱، صاحب حدائق در حدائق، جلد ۴، صفحه ۲۳۴، و مقدس اردبیلی در مجمع الفائدة، جلد ۷، صفحه ۱۹داده اند.

آیت‌الله سبحانی هم در این باره می‌فرمایند: عید نوروز عید ملی است و هرگز بدعت نیست زیرا به شرع نسبت داده نمی‌شود، بلکه مردم این روز را به عنوان آغاز سال انتخاب کرده و به جشن می‌پردازند و آثار مثبتی دارد، زیرا مردم به صله أرحام و دید و بازدید می‌پردازند، البته به شرط اینکه از محرمات پیراسته باشد، ولی اگر عید بودن آن روز را به شرع مقدس نسبت بدهیم کار صحیحی نیست چون روایاتش ضعیف است. والله العالم.

مرحوم صافی هم در این راستا گفتند: اعیاد شرعی و مذهبی بزرگ اسلامی، عید فطر و عید قربان و عید غدیر و روزهای ولادت حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام است. در عید نوروز هم اگر مؤمنین برنامه‌های دینی، مانند دیدار با برادران مؤمن یا عیادت بیماران و رسیدگی به‌حال مستمندان داشته و برنامه‌های بدآموز نداشته باشند مناسب است. در حدیث است «کُلُّ‏ یَوْمٍ‏ لَا یُعْصَى‏ اللهُ فِیهِ فَهُوَ یَوْمُ عِیدٍ»؛ هر روزی که در آن معصیت خدا نگردد، آن روز عید است. نوروز، یعنی روز نو. روز اولین فصل بهار مثل خود فصل بهار یک امر واقعی و تکوینی است، و به جمشید ارتباط ندارد. خدا می‌داند چند هزار یا چند میلیون سال پیش از جمشید بوده است.