بازار؛ گروه بین الملل: ایران یک مرکز تمدن باستانی و یک شریک مهم در جهان اسلام است و این دو کشور در کنار دریای خزر دوست یکدیگر هستند، این گزیده ای از اظهارات قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور قزاقستان در دیدار با همتای ایرانی خود در تهران است.

توکایف که دومین رئیس جمهور قزاقستان پس از ۳۰ سال زمامداری نورسلطان نظربایف است، در صبح روز یکشنبه ۲۹ خرداد در صدر هیأتی عالی‌ رتبه درست پس از حضور روز شنبه این مقام قزاق در بیست‌ و پنجمین مجمع اقتصادی بین‌المللی سن‌پترزبورگ در روسیه، وارد تهران شد. این سفر که به دعوت رسمی رئیس جمهور ایران صورت گرفت، با ورود نخستین قطار کریدور جدید ریلی قزاقستان_ترکمنستان _ایران_ ترکیه به ایستگاه راه‌آهن تهران در روز گذشته نیز همزمان شد و نخستین قطار کانتینری قزاقستان حامل ۲۴ دستگاه واگن لبه‌ کوتاه حامل ۴۸ کانتینر ۲۰ فوتی گوگرد برای ترانزیت به اروپا از کریدور ایران آغاز به کار کرد.

روسای جمهور دو کشور در سال ۲۰۲۱ در حاشیه اجلاس همکاری‌های شانگهای در تاجیکستان ضمن دیدار و گفت و گو در خصوص توسعه روابط دوجانبه در زمینه های اقتصادی، تجاری و فرهنگی، ژئوپولتیکی، منطقه ای و جهانی، در رابطه با افزایش همکاری‌ های ترانزیتی از جمله ریلی با یکدیگر مذاکراتی را انجام داده بودند. بر همین اساس، ابراهیم رئیسی با رویکرد تقویت روابط ایران با همسایگان و کشورهای دوست فرامنطقه‌ای، همتای قزاقستانی خود را دعوت کرد که طرفین دیدار و نشستی را برگزار کرده و در خصوص ظرفیت های بسیار موجود بین ایران و قزاقستان که می تواند زمینه ساز افزایش حجم تجاری دوجانبه باشد، مذاکراتی را انجام دادند.

در این نشست، ابراهیم رئیسی با اشاره به دست یابی به چشم انداز مثبت تجارت سه میلیارد دلاری میان دو کشور، اظهار کرد: با وجود آنکه روابط تجاری دوجانبه در چند ماه اخیر به بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته، حجم مبادلات بین تهران و آلماتی باید افزایش بیشتری داشته باشد ضمن اینکه همکاری های دو کشور در سازمان های منطقه ای مانند سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اوراسیا می تواند در منطقه افزایش یابد.

بر همین اساس، روابط میان دو کشور می تواند در حوزه های صنعت، کشاورزی، انرژی، ترانزیت و نفت و گاز گسترش یابد در حالی که از طرفی با توجه به دیدگاه مشترک در خصوص مسائل منطقه و جهانی از جمله افغانستان، دو کشور می توانند به همراه دیگر کشورها، مسائل منطقه را حل کرده و صلح، ثبات و امنیت را در منطقه جاری سازند.

رئیس جمهور قزاقستان هم در دیدار با رئیسی، گفت: امروز روابط دیپلماتیک ما با جمهوری اسلامی ایران ۳۰ ساله شد و در این مدت همکاری های بسیار زیادی در همه زمینه ها داشتیم. قزاقستان و ایران در همه زمینه ها با هم روابط خوبی دارند و همچنین این ارتباطات را می توان در حوزه های بین المللی و منطقه‌ای مشاهده کرد.

مقامات ایران و قزاقستان از مدتها پیش اعلام کرده اند که هر دو طرف به استفاده از ظرفیتهای ترانزیتی تمایل دارند و در این راستا، مشارکت و حضور در کریدورهای شرق به غرب و شمال_جنوب از اهمیت خاصی برای آنها برخوردار است

بر همین اساس، مقامات دو کشور از مدتها پیش اعلام کرده اند که هر دو طرف به استفاده از ظرفیتهای ترانزیتی تمایل دارند و در این راستا، مشارکت و حضور در کریدورهای شرق به غرب و شمال_جنوب از اهمیت خاصی برای آنها برخوردار است.

در سفر مقام قزاق به تهران، علاوه بر دیدار خصوصی توکایف با مقام معظم رهبری و ابراهیم رئیسی، نشست مشترک هیات‌ های عالی‌ رتبه به ریاست روسای جمهور دو کشور برگزار شد که تعدادی از وزرا و معاونین رئیس جمهور به همراه اعضای هیئت عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی همراه رئیس جمهور قزاقستان، در نشستی مشترک به بحث و تبادل نظر در خصوص راهکارهای گسترش همکاری‌ ها و تعاملات دوجانبه در حوزه های سیاسی، ‌اقتصادی، ‌انرژی، کشاورزی، ترانزیت کالا و ارتباطات رسانه ای پرداختند.

علاوه بر آن، مراسم امضای اسناد همکاری و یادداشت‌ تفاهم بین تهران و نورسلطان در حضور مقامات ارشد دو طرف برگزار شد به طوری که ۹ سند همکاری ۲۰ ساله به امضای هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و قزاقستان منعقد شد. این سند همکاری‌ها در زمینه‌های توسعه حمل و نقل ترانزیتی، مبادلات علمی و فرهنگی، انرژی، کشاورزی فرهنگی، مبادلات تجاری_اقتصادی و دیگر زمینه‌ ها بین وزیران ایران و قزاقستان و در حضور رؤسای جمهور به امضای طرفین رسید.

از آن جایی که از نظر طرفین، حوزه کشاورزی یکی از زمینه های ارتقاء روابط دو کشور است و قزاقستان پیش از این در خصوص این حوزه با ایران مذاکراتی را انجام داده بود، اسناد و قراردادهایی میان طرفین در این زمینه امضا شد که باعث کمک به پیشرفت دو کشور می شود.

در حقیقت، یکی از بخشهای مهمی که ایران می تواند به سرمایه گذاری در قزاقستان بپردازد، بخش کشاورزی است. با توجه به وسعت زیاد این کشور و با توجه به کمبود آب در ایران و همچنین اختصاص سهم قابل توجهی از سهم مبادلات تجاری ایران و قزاقستان به واردات غلات و دانه‌های روغنی از قزاقستان، راهبرد کشت فراسرزمینی غلات و دانه‌هایی مثل گندم، جو، دانه کتان و آفتابگردان و غیره می تواند یک اقدام سودآور و تامین کننده منافع دوجانبه برای دو کشور در نظر گرفته شود.

با توجه به این که اقتصاد قزاقستان متکی به صادرات نفت خام و تا حدی حوزه کشاورزی است، بنابراین، برای تامین نیازهای خود تا حد زیادی به واردات از کشورهای دیگر وابسته است

«یادداشت تفاهم میان مرکز مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه و موسسه تحقیقات سیاست خارجی وزارت امور خارجه قزاقستان»، «برنامه مبادلات فرهنگی بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران و وزارت فرهنگ و ورزش قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری در زمینه مطالعات تحلیلی و تبادل تجربه میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت تجارت و همگرایی قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری در خصوص افزایش تجارت دوجانبه، میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت تجارت و همگرایی قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت جهاد کشاورزی ایران و وزارت کشاورزی قزاقستان در زمینه کشاورزی»، «یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت جهاد کشاورزی ایران و وزارت کشاورزی و وزرات صنعت و توسعه زیرساخت قزاقستان در زمینه تجارت و ترانزیت محصولات کشاورزی»، «یادداشت تفاهم همکاری بین سازمان صدا و سیمای ایران و آژانس دولتی خبر قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری شرکت ملی نفت ایران با شرکت گاز مونای گاز قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری میان راه آهن ایران و شرکت سهامی راه آهن ملی قزاقستان» اسنادی بود که در حضور سران ایران و قزاقستان توسط وزرا، ‌استانداران و مسئولین مربوطه دو کشور امضا شد در حالی که در ابتدای مراسم امضای اسناد همکاری دو کشور، رئیسی و توکایف بیانیه مشترک دو کشور را نیز امضا کردند.

با توجه به این که اقتصاد قزاقستان متکی به صادرات نفت خام و تا حدی حوزه کشاورزی است، بنابراین، برای تامین نیازهای خود تا حد زیادی به واردات از کشورهای دیگر وابسته است. با این حال، این کشور قصد دارد تا با برنامه ریزی اقتصادی خود تا سال ۲۰۲۵، خودکفایی خود را در حوزه پتروپالایشی‌ها بالا برده و سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در این حوزه صورت گیرد. همچنین، تخمین زده شده که سهم صادرات غیرنفتی قزاقستان تا این سال دو برابر شده و در سال ۲۰۴۰ به سه برابر میزان فعلی برسد.

در میان واردکنندگان کالا به قزاقستان، ایران با موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خاص خود می تواند برخی از کالاها نظیر محصولات غذایی، مواد شیمیایی، مواد معدنی، کالاهای واسطه ای و مواد خام را به این کشور صادر کند

در میان واردکنندگان کالا، ایران با موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خاص خود می تواند برخی از کالاها نظیر محصولات غذایی، مواد شیمیایی، مواد معدنی، کالاهای واسطه ای و مواد خام را به این کشور صادر کند. در مقابل، گوشت و احشام خوراکی، دام زنده، غلات، نباتات گیاهی و دانه‌های روغنی جزء اقلام اصلی واردات ایران از قزاقستان است.

همچنین، با توجه به این که در بخش دامداری نیز هزینه نگهداری دام در قزاقستان نسبت به ایران به مراتب کمتر است، سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند ارزش افزوده زیادی برای سرمایه‌گذارایرانی ایجاد کند.

علاوه بر آن، با توجه به اینکه قزاقستان کشوری محصور در خشکی است و نیاز به دسترسی به آبهای آزاد و بازارهای جهانی را دارد، به مسیر ایران و مشارکت در کریدورهایی که از خاک ایران می گذرد به عنوان یکی از مسیرهای حائز اهمیت می نگرد و برهمین اساس، موضوع ترانزیت یکی از ارکان اصلی در روابط میان دو کشور است. مهمترین مسیرهای ترانزیتی میان دو کشور کریدور ریلی ایران_ترکمنستان_قزاقستان، کریدور چین_قزاقستان_ایران و مسیر راه آهن گرمسار_گرگان_اینچه برون است.

با توجه به پتانسیل مطلوب قزاقستان در بخش غلات و کالاهای فله، پهلوگیری و تخلیه کشتی‌های حامل بار غلات و فله در بنادر شمالی ایران از جمله بنادر انزلی، نوشهر و امیرآباد بدون هیچ مشکلی از طریق ایجاد سیلوهای متعدد در حال انجام شدن است که در این صورت طرف قزاقستانی نیز می تواند از ظرفیت‌های این بندر و بنادر آستارا و کاسپین در بخش ترانزیت کانتینری بهره مند شود.

جمهوری اسلامی ایران در طول سی سال روابط دیپلماتیک، قزاقستان را شریک قابل اعتمادی در منطقه آسیای مرکزی و دریای خزر دانسته و برای گسترش روابط دوجانبه تلاش جدی داشته است. در همین راستا می توان گفت که ناآرامی های قزاقستان احتمالاً منجر به تعمیق روابط تهران با نورسلطان، هم به صورت دوجانبه و هم از طریق نهادهای چندجانبه مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO)، اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و سازمان همکاری اقتصادی (ECO) خواهد شد.