مناسبت روز/ روز جهانی بیابان زدایی

روز جهانی بیابان زدایی

نیازهای بی پایان انسان و میل او به پیشرفت و توسعه باعث شده تا در طول سالیان متمادی به جان زمین بیفتد و تمام عناصر آن را خودخواهانه از بین ببرد و یا مورد استثمار قرار دهد. روز به روز بر مشکلات ناشی از دخالت عامل انسانی در طبیعت افزوده می شود و خسارت های جبران ناپذیری را به بار می آورد.
 بیابان زایی دردی است که در طول سالیان اخیر به جان زمین افتاده و در حال بلعیدن همه زیبایی های آن است. افزایش سطح بیابانی در دنیا موجب شده تا نهادهای بین المللی برای مقابله با این معضل جهانی، دست در دست هم دهند تا راهکارهای علمی و اصولی ارایه کنند و با فعالیتی به نام بیابان زدایی به مقابله با این درد برخیزند.
 از این رو در تقویم های جهانی 17 ژوئن با عنوان روز جهانی بیابان زدایی شناخته می شود و کشورهای مختلف سعی می کنند برنامه هایی را در این زمینه به اجرا درآورند.
 لذا برای بزرگداشت این روز، نگاهی به این پدیده دردناک خواهیم  داشت و با شما از فعالیت های این روز سخن خواهیم گفت.   
بر اساس تعریف کنوانسیون جهانی بیابان زدایی، این پدیده به تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب اتلاق می شود که ممکن است در اثر عوامل انسانی و عوامل طبیعی رخ دهد.
 بیابان زایی نوعی از تخریب زمین است که در آن منطقه ای با زمین های تقریبا خشک، به صورت کاملا مشهود و ملموس خشک و لم یزرع می شود و معمولا آب، پوشش گیاهی و حیات وحش خود را نیز از دست می‌دهد. تعدادی از عوامل موثر در این زمینه عبارتند از: تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی، بوته کَنی، چرای مفرط

و خارج از فصل دام در مراتع، تبدیل مراتع به دیم زار، برداشت بی رویه آب از سفره های آب زیرزمینی، معدن کاوی و بهره برداری از معادن، جاده سازی و توسعه شهرها و روستاها.

 عمق این فاجعه تا چه حد است؟
امروزه پیشرفت بیابان ها در سراسر جهان به حدی رسیده که مساله بیابان زایی به یکی از مسایل قابل توجه بوم شناسی و زیست محیطی تبدیل شده است و روز به روز نگرانی ها درباره آن افزایش پیدا می کند.
 شاید فکر کنید که بیابان زایی تنها منجر به خشک شدن قسمتی از زمین می شود و نقشی در سرنوشت و روزگار آدمیان ندارد اما به جز پیامدهایی چون از بین رفتن پوشش گیاهی، گرد و خاک زیاد در یک منطقه، کم شدن بارندگی، فرسایش خاک، عدم حاصلخیزی زمین، افت آب های زیرزمینی و از بین رفتن حیات وحش، باید منتظر معضلاتی همچون بیکاری، گرسنگی، فقر و مهاجرت ناشی از بیابان زایی نیز باشیم که همه در اثر این پدیده رخ می دهند.
 در مقابل معضل جهانی بیابان زایی، مفهومی با عنوان بیابان زدایی وجود دارد که به کارها و روش هایی برای سبزکاری در بیابان و جلوگیری از روند سریع تخریب سرزمین ها در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب می پردازد. این مفهوم شامل فعالیت هایی با سه محور بازدارنده، اصلاحی و احیایی است که هر یک کارایی خاص خودشان را دارند.
 از میان مهم ترین کارهایی که در راستای بیابان زدایی صورت می گیرند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
 کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک همچون گیاهان شوره کاشت گیاهان ویژه مقابله با بیابان زدایی شامل بنه، کنار، کهور، سمر، کرت، کوهنگ (درخت)، سلم، اکالیپتوس، اقاقیا، کاسیا
 پخش سیلاب و پخش آب
تعادل دام و مراتع برای حفاظت از پوشش گیاهی موجود
بهره گیری از روش های کارآمد در انباشتن آب باران
 احیای شوره زارها

استفاده از سوخت های جایگزین
بیابان زدایی ها و عواقب آن در چند دهه اخیر در جهان به خصوص آفریقا و آسیا تلنگری برای جهانیان بود تا تمام تلاش خود را برای مبارزه با این معضل جهانی به کار گیرند و چاره ای برای آن بیندیشند.
 در کنفرانس سران ریو (1) در سال 1992 معضل بیایان زایی در آفریقا را مطرح کردند و این امر منجر به تاسیس کنوانسیون جهانی بیابان زدایی (UNCCD) به عنوان زیر مجموعه ای از سازمان ملل شد. در سال 1994 مجمع عمومی سازمان ملل به منظور افزایش آگاهی عمومی در این زمینه و پیگیری جدی تر برنامه های کنوانسیون، روز 17 ژوئن را با عنوان روز جهانی بیابان زدایی نامگذاری کرد.
 تا به امروز 195 کشور در این کنوانسیون عضویت دارند و در سال 2008 هدفی 10 ساله با عنوان زیر برای آنها تدوین شده است:
  ایجاد یک همکاری جهانی برای جلوگیری از بیابان زایی، تخریب سرزمین و کاهش اثرات خشکسالی در مناطق تحت تاثیر به منظور حمایت از کاهش فقر و پایداری زیست محیطی
 
پاورقی
اجلاس سازمان ملل متحد در زمینه محیط زیست و توسعه پایدار بزرگترین و معتبرترین گردهمایی سازمان ملل متحد به شمار می رود که آن را با عناوین “اجلاس ریو”، “کنفرانس ریو” و “اجلاس زمین” نیز می شناسند.
 
میزبان روز جهانی بیابان زدایی در سال 2019
هر سال، بر اساس اهداف و بررسی وضعیت، کشوری به عنوان میزبان اصلی این روز و مراسمش انتخاب می شود و در سال 2019 این افتخار نصیب ترکیه شده است. این کشور برنامه ای دو روزه برای برگزاری این مراسم دارد و یک روز آن به کنگره ای تحت عنوان “تغییر موفقیت آمیز به سوی کاهش بی طرفانه خشکی های زمین؛ چشم انداز آینده” اختصاص یافته است. از دیگر برنامه های این کشور مسابقه عکاسی است که با عنوان “بیابان زایی و زندگی” برگزار شده و تصاویر آن در نمایشگاه پایان مراسم به نمایش در می آیند.روز جهانی بیابان زدایی در تقویم چه روزی است.
 ایران، کشوری با 164 میلیون هکتار مساحت است که بیشتر مناطق آن را اقليم خشک و فراخشک در بر گرفته است. در واقع محدوده بیابانی ایران 32 میلیون هکتار از مساحت کل آن محسوب می شود که ۷ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از آن از کانون های بحرانی هستند.
 در حدود 90 درصد ایران با سه حوزه مشخص دشت لوت، دشت کویر و بیابان های مسیله در معرض بیابان زایی قرار دارند و عوامل انسانی مانند بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی و خاک سبب افزایش این میزان می شود. بر اساس آمارها، هر سال در حدود 100 هزار هکتار به بیابان های کشور افزوده می شود و قسمتی از زمین از بین می رود.
 ایران سومین کشوری بود که به کنوانسیون مقابله با بیابان زدایی پیوست و فعالیت بیابان زدایی خود را از سال 1344 آغاز کرد. حدود دو میلیون هکتار جنگل دست کاشت در 4 استان حاصل فعالیت این سال ها به شمار می رود که نقش عمده ای در حفاظت از شهرها و روستاها، کاهش آلودگی، تامین علوفه و تولید چوب، مراقبت از تاسیسات صنعتی، نظامی، اقتصادی و… داشته است.
 
برنامه های ایران در این روز
در هر سال، به مناسبت این روز، سمینارها و کنفرانس هایی در سراسر کشور برگزار می شود و در آن کارشناسان به ارایه راه حل هایی در زمینه بیابان زدایی و کاهش سرعت بیابان زایی در کشور می پردازند. در برخی مناطق کاشت درخت و گیاهان بیابان زدا، اجرای برنامه های آموزشی و … نیز صورت می گیرد.
 
سخن آخر
زمین جایی است که همه ما در آن متولد شده و رشد یافته ایم. کوچکترین آسیب به این زیستگاه زندگی ما را در همه جهات تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند حتا به مرگ موجودات منجر شود. ما همه در برابر این کره خاکی مسوولیم و باید با جان و دل از آن مراقبت کنیم. بیابان زایی تنها یکی از بلاهایی است که ما بر سر زیستگاه مان می آوریم؛ اما می تواند منجر به اتفاقات بسیار تلخی شود. روز بیابان زدایی بهانه ای است تا با یکی از مشکلات زمین مبارزه کنیم.
                    
منابع:
سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی
سایت خبرگزاری فارس
خبر: محمود اشتیاقی