نهادینه سازی فرهنگ عفاف و حجاب(6)

راهکارهای اصلاح وضعیت موجود عفاف و حجاب

_ برای اصلاح وضعیت موجود عفاف و حجاب، چه اقدام هایی باید انجام شود؟

دکتر مسعود آذربایجانی:

باید وضعیت موجود به دقت، تحلیل و بررسی و ریشه ها و علت های جزئی بدحجابی شناخته شود. سپس با استفاده از آموزه های دینی و نظرهای کارشناسی (آموزه های دینی، سمت و سوها را به ما نشان می دهد، اما گاه روش ها و راهکارها را هم نشان می دهد) تبیین شود که هنجارها و مطلوب ها، از چه طریقی به جامعه منتقل شود.

نکته دوم این است که عوامل مخرب، باید در نظر گرفته و راهکارهای متناسب با هر کدام اجرا شود. با بهبود وضعیت سیاسی، بی شک، وضعیت مردم تغییر می کند. با تغییر وضعیت اقتصادی مردم، به یقین، در این زمینه بهبودهایی اتفاق می افتد.در وضعیت رسانه ای نیز می توانیم نظرهای کارشناسی بسیار جدی برای عرضه هنجارهای مطلوب داشته باشیم.

در بحث های جهانی، شاید کمتر بتوانیم کاری بکنیم، اما در آگاهی بخشی می توانیم بسیار مؤثر باشیم.

بخش عمده دیگر، این است که این بحث را به صورت پیامی تلویحی و ضمنی در دل برنامه ها و فیلم های رسانه بگنجانیم که این کار تاکنون صورت نگرفته است.

در بحث الگوسازی، الگوها محیط جامعه را می سازند. در اصطلاح قرآنی «ملأ»، یعنی کسانی که چشم ها را پر می کنند. شخصیت های بزرگ جامعه ملأ هستند. خداوند متعال، در آیات 11 و 12 سوره تحریم، حضرت مریم و زن فرعون را به عنوان الگو، نه فقط به زنان مؤمن، بلکه به کل جامعه انسانی معرفی می کند. بنابراین، باید الگوهای گذشته و فعلی را معرفی و برجسته کنیم.

اگر مرتب از حجاب حضرت فاطمه زهرا3 بگوییم، تأثیری نخواهد داشت، ولی وقتی شخصیت پرجاذبه و جایگاه اجتماعی ایشان به مردم معرفی شود، مردم، خود به خود به سمت الگوپذیری از حجاب ایشان می روند. باید شخصیت ایشان را از نظر علمی بررسی کنیم.

 _ خانم لعیا اعتماد سعید:

اولین قدم و مهم ترین کار، ریشه یابی مشکل است. بدحجابی در مناطق مختلف، ممکن است علت های مختلفی داشته باشد. ما باید خرده فرهنگ ها و مناطق را دقیق و جداگانه بررسی و تحلیل و نظام آموزشی را بازنگری کنیم. حتی در معماری نیز تجدیدنظر کنیم. نوع سبک زندگی ما که امروز بیشتر به سوی سبک زندگی مدرن و غربی متمایل است، شاید مهم ترین علت کم رنگ شدن عفاف در جامعه باشد. ما نباید فقط به فکر اصلاح و ترمیم غشا و پوسته باشیم، بلکه باید تا هسته موضوع را بشکافیم؛ در غیر این صورت، درمان های سطحی بر روی پوسته بی تأثیر خواهد بود.

یکی از نکات بسیار مهم دیگر در این عرصه، خودداری از صرف هزینه های بیهوده و هماهنگ بودن ارگان های مختلف دست اندرکار این موضوع، به منظور جلوگیری از موازی کاری است. البته من معتقدم اگر این کار از سیستم دولتی بیرون بیاید و به نهادهای مردمی سپرده شود، بسیار زودتر نتیجه خواهد داد. با این حال، اگر قرار است نهادهای دولتی در این حوزه فعالیت کنند، باید فعالیت های آنها همسو و در یک راستا باشد. یک بیلبورد با شعارهای کلیشه ای، نمی تواند هیچ گونه تأثیر مثبتی در تحکیم عقیده باحجاب ها به حجاب و پای بند کردن بدحجاب ها به حجاب داشته باشد. همچنین، آن فیلمی که از تاریخچه ادیان می گوید و اثبات می کند که حجاب در همه ادیان بوده است، هیچ تأثیری در این دو قشر ندارد و فقط به عنوان گزارش کار برای شبکه ای مفید است که آن را تولید و پخش کرده است.

 _ دکتر مریم حاج عبدالباقی:

باید نخست با این حالت لجبازی مقابله شود. در این اقدامات، باید عملکرد و سیاست مسئولان، هماهنگ و هم گرا باشد. راه مقابله با بدحجابی این است که از هنر و قدرت هنر استفاده کنیم تا آنان را تحت تأثیر قرار بدهیم؛ زیرا زنان به هنر، گرایش و کشش درونی سرکوب نشدنی دارند و نمی توانند در مقابل آن مقاومت کنند.

 _ دکتر کریم خان محمدی:

اصلاح گر باید به علل پیدایش پدیده ای مثل بدحجابی که آسیبی اجتماعی است، توجه داشته باشد و آنها را از بین ببرد. یکی از عوامل ساختاری بدحجابی، بزرگ شدن شهرها و کاهش کنترل هاست. در این مسئله باید محله ها را احیا کنیم؛ یعنی باید در شهرهای بزرگ، شهرها و محله های کوچک احیا شود. هرکس متعلق به یک محله باشد، تا بداند که کنترل می شود. یعنی باید مساجد و محله ها احیا و NGOها توسعه یابد. با ترویج NGOها و عضویت افراد مختلف در آنها، رفتار اعضا کنترل می شود.

اشتغال زنان نیز ایجاب می کند که لباس آنها با شغل شان متناسب باشد. ما باید برای لباس های متناسب با روز، الگو معرفی کنیم، ولی در این زمینه بسیار ضعف داریم. بنابراین، اگر در جامعه تغییرات ساختاری داریم باید به سرعت الگوی بهینه و متناسب با جامعه را معرفی کنیم که رسانه ملی باید عهده دار معرفی آن باشد.

در زمینه علل فرهنگی نیز باید از تهاجم فرهنگی جلوگیری کنیم و این کار، با کنترل و فیلترینگ امکان پذیر نیست. ما باید جامعه را واکسینه و هویت سازی کنیم.

در مرحله دوم، توجه داشته باشیم که با دست خود زمینه های تهاجم را ایجاد نکنیم. باید به دنبال کیفیت فیلم باشیم، نه کمیت آن. اگر فرد تعریف مثبتی از انحراف دریافت کند، آن انحراف را می آموزد و انجام می دهد. اما اگر انحراف را مثبت تعریف نکنیم، افراد باهویت این کار را انجام نمی دهند.

 _ حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زیبایی نژاد:

اصلاح اساسی باید در کل مناسبات زندگی بشری رخ دهد. گفتمان خانواده گرایی در برابر فردگرایی باید تقویت و مسلط شود. هنگامی که گفتمان فردگرایی در عرصه­ اقتصاد، سیاست و در عرصه­های مختلف حاکم شده است، خانواده ها نیز فردگرا می شوند؛ یعنی برداشتی که فرزندان ما از خانواده دارند، غیر از نسل گذشته است. نسل حاضر، خانواده را عنصری حمایتی می دانند و از خانواده انتظار دارند که در کار آنها مداخله نکند؛ چون در فضای فردگرایی قرار دارند و معتقدند که پدر و مادر وظیفه دارند مخارج و جهیزیه­ را تهیه کنند و شغل هم بدهند، ولی در خطاها او را هدایت نکنند یا در امور خصوصی اش مداخله نکنند. اگر بخواهیم انقلابی در زمینه عفاف و حجاب رخ دهد، باید شبکه معنایی فردگرایی را حذف کنیم و به جای آن، شبکه معنایی خانواده گرا راه اندازی کنیم؛ زیرا ارزش های خانوادگی، پیوندهای خانوادگی و عفت، در ذیل گفتمان خانواده گرایانه تولید می شود. تربیت جنسی باید در گفتمان خانواده تقویت و اقتدار خانواده تضمین شود. رسانه ملی باید به خانواده اقتدار دهد و آن را تقویت کند. آموزش و پرورش و نظام اقتصادی نیز باید این جریان را تقویت کنند. سیستم اقتصادی گاه نهاد خانواده را تقویت می کند و گاه نمی کند.

سیاست تشویق برای تشکیل خانواده، باید در اولویت باشد. برای تقویت ارزش های خانواده گرایانه می توان اقداماتی انجام داد، ولی باید توجه داشته باشیم که اگر مرزهای ارتباطی ما با دنیا قطع بود و می توانستیم برای خودمان تصمیم بگیریم، بر اوضاع تسلط نسبی داشتیم؛ ولی چون رسانه­ و ارتباط، در مقیاس جهانی تعریف می شوند، اختیار و قدرت ما محدود است.

برای اصلاح در وضعیت حجاب باید یکی از این دو فرض را بپذیریم: اول اینکه عفاف و حجاب را ارزش دینی بدانیم. در این صورت، کل ساختارها و سبک زندگی به گونه­ای اصلاح می شود که بستر رشد فضایل اخلاقی و عفت فراهم می شود. این امر ان شاءالله در جامعه مهدوی به بهترین شکل محقق خواهد شد. قدرت ما در حال حاضر محدود است. در مقیاس کوچک تر آن، موضوع تربیت جنسی مطرح است. اگر بخواهیم به مسئله عفاف و حجاب به عنوان ارزشی اخلاقی و دینی توجه کنیم، باید درباره موضوع تربیت جنسی با محوریت خانواده از کودکی و نوجوانی برنامه ریزی کنیم. فرض دوم این است که حجاب را قانونی اجتماعی بدانیم که رعایت آن واجب است. همان طور که بستن کمربند ایمنی یک قانون است، حجاب نیز قانون و مصوب مجلس است و باید همه رعایت کنند. در این صورت، لازم است فرهنگ قانون گرایی و قانون مداری در جامعه تقویت شود و کسی برای اجرای قانون، چانه زنی و اجتهاد به رأی نکند و فرد، قانون گرا تربیت شود. پرورش انسان های قانون گرا، هم وظیفه خانواده و هم نظام تربیت رسمی و غیررسمی است.

در اینجا لازم است به نکته ای مهم اشاره کنم؛ ما در ادبیات فقهی حوزه واجبات و محرمات را با حساسیت پیگیری می کنیم، اما به حوزه مباحات اهتمام نداریم؛ زیرا حوزه آزادی هاست. این در حالی است که شیاطین، نخست در حوزه مباحات وارد می شوند و سپس ما را به واجبات و محرمات بی اعتنا می کنند. ازاین رو، بر این باورم که نظام اسلامی باید به حوزه مباحات، بر اساس گفتمان دینی توجه کند. اگر ما این بخش را مدیریت نکنیم، دشمنان مدیریت می کنند. اگر معتقد باشیم کودکی که به سن تکلیف نرسیده، باید کاملاً آزاد باشد، دیگران او را مدیریت می کنند. متأسفانه در نظام تربیتی هنوز اختلالاتی موجود است.

 _ دکتر سید حسین شرف الدین:

اجرای اصلاحات فرهنگی و ایجاد تغییرات اجتماعی، کاری طولانی مدت و به سیاست گذاری، برنامه ریزی و مدیریت اجرایی هماهنگ نیازمند است. عفاف و حجاب، از موضوعاتی است که به دلیل کثرت ابعاد و حواشی، نهادها و سازمان های متعددی به صورت مستقیم و غیرمستقیم با آن در ارتباط هستند. اگر وضع نامطلوب کنونی را در کنار عوامل تاریخی و ساختاری و انگیزه های فردی، از ضعف عملکرد و ناهماهنگی نهادها و سازمان های مسئول در سال های اخیر ناشی بدانیم، اصلاح این وضعیت نیز تا حد زیاد، به همکاری و انسجام کارکردی و رفتاری این سازمان ها متناسب با مأموریتشان، زمینه ها و ظرفیت های محیط و مدیریت کلان جامعه، بستگی خواهد داشت. البته دیدگاه هایی نیز وجود دارد که امید دستیابی به وضعیت مطلوب در موضوعاتی چون عفاف و حجاب را به دلیل وقوع طیفی از تحولات گسترده و عمیق در سطوح فردی و اجتماعی و اوضاع و شرایط حاکم بر جهان معاصر، بی اساس و ناشی از نوعی خوش بینی کارگزاران می دانند. این سنخ مهندسی ها به دلیل ناهمسویی با اقتضائات کارکردی و ساختاری و روندهای نهادی شده، چندان با توفیق همراه نخواهد بود. افزون بر اینکه «وضع مطلوب» نیز به عنوان غایت سیاست ها و برنامه ریزی های فرهنگی کشور، به دلیل ماهیت کیفی، بسیار انعطاف پذیر و به عبارتی امری نسبی، تشکیکی و ذومراتب است و دست یابی به هر سطح، در گرو دست یابی به مرحله پیشین است. صرف نظر از این اختلاف های نظری، برای رسیدن به سطح آرمانی مطلوب یا دست کم کاهش فاصله با آن و امکان کنترل برنامه ریزی شده محیط و هدایت روندهای عادی به مسیرهای همسو با انتظارات فرهنگی نظام اسلامی، انجام دادن یک سری اقدامات به هم پیوسته اجتناب ناپذیر خواهد بود. در ادامه، به برخی از این اقدامات و بایسته های متناسب با وظایف و رسالت فرهنگی دولت اسلامی اشاره می کنیم: تلقی بی حجابی و بدحجابی به عنوان یک معضل فرهنگی بسیار مخرب و در عین حال درمان پذیر؛ انجام مطالعات و تحقیقات گسترده و روشمند برای شناسایی دقیق وضعیت فعلی، روندهای جاری و برآورد وضعیت های محتمل در آینده؛ شناسایی علل و عوامل مؤثر در ایجاد و تشدید معضل؛ بازبینی و واکاوی سیاست ها و اقدامات صورت گرفته در سال های اخیر و نتایج به دست آمده؛ پایان دادن به سیاست های ناپایدار و تغییر رویه های مکرر؛ طراحی و تدوین نظامی جامع از سیاست نامه ها و دستورالعمل های اجرایی سلسله مراتبی و دارای چینش طولی نظام وار متناسب با خواسته ها و نیازها، انتظارات و مطالبات، اقتضائات زمانی و مکانی، امکانات و موانع و چالش های موجود؛ تمهید کارشناسانه ملزومات اجرایی این سیاست ها؛ تعیین دقیق وظایف و مأموریت های نهادها و سازمان های رسمی مسئول، سازمان های مدنی مردم نهاد، کانون های مذهبی و عمومی مردم؛ ایجاد هماهنگی با برنامه و متوازن میان این مجموعه ها از طریق واحدهای ستادی؛ در نظر گرفتن ضمانت اجراهای لازم برای تحقق به موقع هر یک از سیاست های مرحله ای؛ تقویت انگیزه در بدنه مدیریتی و اجرایی کشور؛ نظارت و مراقبت و رصد هوشمندانه اوضاع فرهنگی و اجتماعی کشور به صورت پیوسته؛ تلاش همه جانبه برای فرهنگ سازی متناسب، از طریق اقدامات متوازن سازمان های فرهنگی _ تبلیغی مسئول؛ طراحی و تدوین الگوهای پوششی مطلوب و متناسب با سطح نیاز و پرهیز از اصرار و الزام به یک الگو با وجود تفاوت و تنوع ضرورت ها و اقتضائات؛ در نظر گرفتن امکانات برای دستیابی آسان و ارزان به لباس های الگویی و توصیه شده؛ شناسایی و تا حد امکان، بستن یا محدود ساختن مجاری ورود اقلام فرهنگی ناهمخوان و مخرب؛ مخالفت عملی با خواسته های ناهمخوان سازمان های بین المللی؛ نظارت بیشتر بر محصولات فرهنگی مورد استفاده قشر نوجوان و جوان (مثل فیلم ها و سریال ها، بازی ها، کتاب ها، نشریات، عکس ها و موسیقی ها)؛ نظارت بیشتر بر جنبه های فرهنگی مکان های حضور قشر نوجوان و جوان (سینماها، ورزشگاه ها، سالن های ورزشی، مدارس، دانشگاه ها، مراکز آموزش آزاد، تالارها، پارک ها، قهوه خانه ها، آرایشگاه ها و مانند آن)؛ برخورد قاطع با عوامل انتشار ابتذال؛ اِعمال سیاست های تشویقی در سطوح مختلف برای تقویت موضع ملتزمان به رعایت هنجارها به ویژه سازمان های فعال در این بخش؛ اصلاح نظام آموزشی با هدف اهتمام به رشد شخصیت، بلوغ همه جانبه، پرورش اخلاقی، تقویت هویت جنسی، رشد اخلاق جنسی و آموزش الگوهای تعامل جنسیتی متعلمان؛ سرمایه گذاری همه جانبه برای رشد تدریجی علوم اجتماعی بومی با رویکرد اسلامی و متناسب با نیاز، با هدف تقویت بنیه علمی و پژوهشی نظام مدیریت کشور در سطوح مختلف؛ احیا، ترویج و تقویت سنت امر به معروف و نهی از منکر؛ حمایت برنامه ریزی شده از ناهیان از منکر و تقویت اقتدار آنها؛ برنامه ریزی و تلاش سازمان یافته برای رفع تدریجی مشکلات موجود در مسیر کاریابی، اشتغال، ازدواج و مسکن جوانان.

در هر حال، از دولت اسلامی انتظار می رود در همه سیاست ها و تدابیر ریز و درشت خود، مصالح جمعی و نه لزوماً رضایت جمعی را در نظر گیرد.

 _ دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی:

نخستین کار برای اصلاح این وضعیت، شناخت دقیق جنبه های گوناگون پدیده بدحجابی است. همان طور که اشاره کردم، پدیده بدحجابی در ایران، پدیده ای چندوجهی و برخاسته از علل و عوامل گوناگون فرهنگی، تربیتی، آموزشی، اقتصادی و سیاسی است. تا این پدیده به خوبی درک و شناخته نشود، نمی توان به اصلاح وضعیت کنونی امیدوار بود.

پس نخستین قدم، شناخت دقیق پدیده بدحجابی است.

قدم بعدی، برطرف کردن و اصلاح علل و عواملی است که به تشدید وضعیت کنونی حجاب در ایران کمک می کند؛ یعنی همان پنج یا شش عاملی که اشاره کردم؛ چه عوامل داخلی، چه عوامل خارجی. باید اقدامات اصلاحی، اول متوجه عواملی باشد که به آنها اشاره کردم. بنابراین، یکی از اولین پیش نیازها برای اصلاح وضع کنونی، تدوین راهبرد و برنامه ریزی کلان فرهنگی نظام جمهوری اسلامی است. در این برنامه و راهبرد کلان، بحث حجاب و بحث کارآمدسازی خانواده ها و کارآمدسازی دستگاه های فرهنگی، آموزشی و تبلیغی و رسانه ای بسیار مهم است. باید هم در قانون گذاری و تدوین آیین نامه ها و مقررات و هم در اجرا، ثبات نسبی ایجاد کنیم.

بحث بعدی که باید در این راستا به آن توجه کرد، هماهنگ سازی دستگاه های مختلف فرهنگی، آموزشی و تربیتی در این حوزه است. نکته مهم دیگر، تلاش برای خنثی سازی تأثیر رسانه های بیگانه و به تعبیر دیگر، واکسینه کردن مردم در برابر آسیب های این رسانه هاست که این، یکی از مشکل ترین کارهای ما در این حوزه است. اولاً باید مردم را متوجه خطرهای این شبکه ها کنیم؛ ثانیاً بکوشیم با ایجاد شبکه های مختلف و متنوع، نیازهای گوناگون فرهنگی مردم، به ویژه کسانی را که به شبکه های ماهواره ای روی می آورند، تأمین کنیم. از همه مهم تر، اعتمادبخشی به مردم است تا به رسانه داخلی و برنامه های آن اعتماد کنند و همه نیازهای خود را از طریق شبکه های داخلی تأمین سازند.:

ایجاد تنوع برای مخاطب و داشتن شبکه های مختلف برای اینکه مخاطب به سراغ شبکه های ماهواره ای نرود، به این معنا نیست که همان جنس برنامه هایی که شبکه های ماهواره ای نمایش می دهند، در شبکه های خودمان نمایش دهیم. اگر مخاطب صدا و سیمای جمهوری اسلامی به این دلیل پای رسانه ملی بنشیند که برنامه هایش دقیقاً مشابه برنامه های ماهواره ای است، این نشان می دهد که ما در اهداف خود به اشتباه رفته ایم؛ قرار نیست مخاطب، همان شبکه های ماهواره ای را ببیند. بنابراین، نباید به قیمت جذب مخاطب، ارزش ها و هنجارهای خود را زیر پا بگذاریم؛ بلکه باید چارچوب ها و ضوابط مخاطبمان را حفظ کنیم.

باید توجه داشت کسی که جذب شبکه های فیلم و سریال و نمایش ماهواره ای می شود، کاملاً از حوزه پیام های ما خارج می شود؛ چه پیام های سیاسی، چه پیام های اعتقادی. بنابراین، نگه داشتن بیننده پای رسانه ملی، فقط به منظور سرگرم کردن او نیست؛ بلکه تا زمانی که او، پای رسانه ملی می نشیند، می توانیم امیدوار باشیم که ضمن تماشای برنامه های سرگرم کننده، پیام های اعتقادی و سیاسی ما را نیز دریافت می کند. بنابراین، برای ما بسیار مهم است که مخاطبمان از رسانه ملی جدا نشود، ولی حفظ این مخاطب، به این معنا نیست که از اصول و ارزش های خود چشم پوشی کنیم و به همان چارچوب ها و الگوهای نمایشی ماهواره ای تن بدهیم تا مخاطب را حفظ کنیم. تجربه نشان داده است رسانه ملی ما مزیت هایی دارد که رسانه های رقیب ندارند و هرگاه سراغ این مزیت ها رفتیم، مخاطب را جذب کردیم. کم نیست سریال هایی که هم ضوابط و چارچوب ها در آنها رعایت شده است و هم توانسته اند مخاطب جذب کنند؛ به گونه ای که در ساعت پخش آنها، به جای شبکه های ماهواره ای، مردم به طرف سریال های داخلی جذب شده اند.

_ دکتر نیره قوی:

نخست باید میان فرهنگ دینی و فرهنگ خانواده، توازن و تعادل ایجاد شود و برای انجام اقدامات ایجابی یا سلبی، به تأثیر فرهنگ دینی، فرهنگ خانواده و فرهنگ معارض توجه کنیم. اگر بتوانیم اضلاع مختلف این مثلث را خوب بشناسیم و فرهنگ خانواده را مبتنی بر فرهنگ دینی قرار دهیم و پی آمدهای منفی و مخرب فرهنگ معارض را به جوان ها درست منتقل کنیم، وضعیت کنونی را تا حدی رو به اصلاح می بریم. اقدام دوم این است که در پوشش های مناسب اسلامی تنوع ایجاد شود؛ نه تنوع به معنایی که امروز ایجاد شده و وضعیت را بدتر کرده؛ تنوع در رنگ، تنوع در پوشش، تنوع در زیبایی که هیچ تعارضی با دین ندارد. اقدام سوم این است که در مقاطع آموزشی، از همان مقطع مهد کودک، سپس دبستان، راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه، مباحثی به متن آموزش اختصاص داده شود؛ یعنی کارشناسان بحث عفاف و حجاب را با رویکرد روان شناسی، جامعه شناسی و رویکرد اخلاقی و دینی، بررسی کنند و با توجه به مقطع سنی مخاطب، موضوع وجوب حجاب و پی آمدهای مثبت آن را توضیح و ساعت هایی از آموزش را به آن اختصاص دهند. رسانه دراین باره سهم زیادی دارد، تا حدی که طبق نظرخواهی ها، هنرپیشه ها بیشترین نقش الگودهی را برای جوانان دارند. از دیگر اقداماتی که می تواند وضعیت کنونی را به سمت بهبود سوق دهد، برگزاری یک سری نمایشگاه های دائمی است که تنوع پوشش های مناسب را به روز اطلاع رسانی کند.

نکته مهم دیگر اینکه پوشش باید ضابطه مند شود. پس نخست، کارکرد ایجابی را باید در نظر بگیریم، ولی در همه دوره ها و زمان ها، در بخش های مختلف جامعه، همیشه یک سری قانون گریز هستند. این

قانون گریزی علل متفاوتی دارد که باید بررسی شود؛ آیا قانون را نمی دانند یا قصد دهن کجی به آن را دارند؟ یا اصلاً معارض قانون هستند؟ با اینها باید رفتارهای متفاوتی داشته باشیم.

 _ خانم فروغ نیلچی زاده:

از راهکار های تشویقی استفاده شود. برای مثال، اگر افرادی به حجاب معتقدند _ نه اینکه فقط چادری باشد _ در هفته زن، رئیس سازمان، اول به آنها سر بزند و از آنها تجلیل کند. این تجلیل بعدها اثر می گذارد. همچنین امکان رشد و موقعیت شغلی برای افراد باحجاب فراهم شود.

در رفتارسازی اجتماعی باید مقاوم بود. باید برای محجبه ها تسهیلاتی قائل شویم. در اینجا در دو مقوله باید کار شود: 1. در رفتارسازی با مخاطب؛ 2. در تولید محتوا.

می گویند اگر می خواهید بچه در خانواده ای که پدر و مادرش بسیار فرهیخته یا پولدارند درست تربیت شود، کاری کنید که به فرهیختگی پدر و مادر خود یا پول آنها ننازد و خودش باشد. باید از این سیستم الگو بگیریم. اگر همه چیز را به حکومت نسپاریم، شروع به تولید محتوای اسلامی می کنیم. وقتی خود تولید محتوا کنیم، حتی در خارج از کشور نیز باز خودمان هستیم.

اومانیته و خودمحوری و بحث اصالت شخص، همه چیز را خراب کرده است. بحث سر این است که چگونه می توان این پیام خداوند را به قلب مخاطب پیوند زد. باید توجه کرد که مخاطب چه چیزی را قبول دارد، چه چیز را قبول ندارد. هفته زن، ایام فاطمیه و ایام محرم، فرصتی برای فرهنگ سازی است. ما به صورت جدی درباره فرهنگ ناب حجاب حضرت زهرا3 کار نکرده ایم. باید به اصول (اومانیسم) حمله کنیم؛ زیرا این اصول را قرآنی نمی دانیم. من معتقدم در تبلیغ دینی، به سبک سازی نیاز داریم. در بحث گفتمان درون دینی، خلاقیت های خود مانند میراث طب سنتی را از دست داده ایم. ما میراث ارزشمندی داریم که می توانیم احیا و با نوآوری های امروز همراه کنیم.

 _ دکتر محمدعلی هرمزی زاده: اقدامات اصلی، اقدامات فرهنگی و تربیتی است. باید کاری کنیم که افراد، خود به ارزش حجاب پی ببرند و متوجه شوند که حجاب از همه نظر به نفع آنهاست. وقتی به ارزش حجاب پی بردند، خودشان حاضر نیستند به هیچ قیمتی آن را از دست بدهند. در این زمینه، اقداماتی صورت گرفته، ولی کافی نیست و باید اقدامات مناسب تری صورت گیرد. البته راهکارهای قانونی و انتظامی نیز وجود دارد. راهکارهای فرهنگی نیز البته ابزار و وسیله خاص خودش را دارد. از طریق مساجد، سخنرانی ها، کتاب، شعر، موسیقی، فیلم، سریال، داستان، رمان و بسیاری روش های دیگر آموزشی و تربیتی، از طریق فرهنگی باید برای ترویج عفاف و حجاب در جامعه اقدام شود. هر کسی متناسب با نقش و مسئولیت خود، باید در این زمینه قدمی بردارد؛ پژوهشگران از طریق کار پژوهشی، هنرمندان از طریق کار هنری، شاعران از طریق شعر، فیلم سازان از طریق فیلم سازی، معلمان و مدرسان از طریق تدریس و از همه مهم تر پدران و مادران از طریق تربیت فرزندان خود. با این کار فرهنگی، نسلی تربیت می شود که به طور قلبی، عفاف و حجاب را باور دارند. به این ترتیب، ما می توانیم به سمت این ارزش فرهنگی حرکت کنیم.

نتیجه گیری

جملات کلیدی(اقدامات و بایسته های بهبود وضعیت موجود فرهنگ عفاف و حجاب)

دکتر مسعود آذربایجانی

نگاه علمی به پدیده بدحجابی، پیوند نزدن حجاب به مسائل سیاسی کشور، بهبود وضعیت اقتصادی مردم، معرفی و احیای الگوهای اسلامی و قرآنی از جمله جایگاه اجتماعی حضرت فاطمه زهرا3، حضرت مریم و زن فرعون از راهکارهای مهم بهبود وضعیت موجود است.

خانم لعیا اعتماد سعید

ریشه یابی مشکل، خودداری از صرف هزینه های بیهوده و هماهنگ بودن ارگان های مختلف دست اندرکار، سامان دادن حرکت های مردمی و استفاده از پتانسیل نیروهای مردمی

دکتر مریم حاج عبدالباقی

هماهنگی و هم گرایی عملکرد و سیاست مسئولان، فرهنگ سازی، استفاده از عرق و سنت های ایرانی در این راستا.

دکتر کریم خان محمدی

هویت سازی از طریق مساجد، طراحی لباس های متنوع و زیبا متناسب با شغل زنان، جلوگیری از زمینه سازی برای تهاجم فرهنگی، فرهنگ سازی برای ازدواج آسان و شکل گیری نهاد خانواده

حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زیبایی نژاد

دیدگاه ما به حجاب و عفاف، باید نگاه به یک ارزش دینی باشد. در این صورت، کل ساختارها و سبک زندگی به گونه­ای اصلاح می شود که بستر رشد فضائل اخلاقی و عفت فراهم شود.

گفتمان خانواده گرایی در برابر فردگرایی، باید تقویت و مسلط شود؛ زیرا ارزش ها و پیوندهای خانوادگی و عفت در ذیل گفتمان خانواده گرایانه تولید می شود.

تربیت جنسی باید در گفتمان خانواده، تقویت و اقتدار آن تضمین شود.

یکی از هنرها این است که عزت اجتماعی را به سمتی هدایت کنیم که شرع می پسندد.

دیدگاه ما به حجاب و عفاف، باید نگاه به یک ارزش دینی باشد. در این صورت، کل ساختارها و سبک زندگی به گونه­ای اصلاح می شود که بستر رشد فضائل اخلاقی و عفت فراهم شود.

گفتمان خانواده گرایی در برابر فردگرایی، باید تقویت ومسلط شود؛ زیرا ارزش ها و پیوندهای خانوادگی و عفت در ذیل گفتمان خانواده گرایانه تولید می شود.

تربیت جنسی باید در گفتمان خانواده، تقویت و اقتدار آن تضمین شود.

یکی از هنرها این است که عزت اجتماعی را به سمتی هدایت کنیم که شرع می پسندد.

انجام مطالعات و پژوهش های گسترده و روشمند برای شناسایی دقیق وضعیت موجود روندهای جاری و برآورد وضعیت های محتمل در آینده.

طراحی و تدوین الگوهای پوششی مطلوب، متناسب با سطح نیاز و پرهیز از اصرار و الزام به یک الگو با وجود تفاوت و تنوع ضرورت ها و اقتضائات.

نظارت بیشتر بر جنبه های فرهنگی اماکنی که قشر نوجوان و جوان در آن حضور دارند (سینماها، ورزشگاه ها، سالن های ورزشی، مدارس، دانشگاه ها، مراکز آموزش آزاد، تالارها، پارک ها، قهوه خانه ها، آرایشگاه ها و...)

اصلاح نظام آموزشی با هدف اهتمام به رشد شخصیت، بلوغ همه جانبه، پرورش اخلاقی، تقویت هویت جنسی، رشد اخلاق جنسی و آموزش الگوهای تعامل جنسیتی متعلمان شناخت دقیق وجوه گوناگون پدیده بدحجابی

کارآمدسازی خانواده ها و کارآمدسازی دستگاه های فرهنگی، آموزشی و تبلیغی و رسانه ای

هماهنگ سازی دستگاه های مختلف فرهنگی، آموزشی و تربیتی در این حوزه

تلاش در راستای خنثی سازی تأثیر رسانه های بیگانه و واکسینه کردن مردم در برابر آسیب های این رسانه ها

شناخت دقیق وجوه گوناگون پدیده بدحجابی

کارآمدسازی خانواده ها و کارآمدسازی دستگاه های فرهنگی، آموزشی و تبلیغی و رسانه ای

هماهنگ سازی دستگاه های مختلف فرهنگی، آموزشی و تربیتی در این حوزه

تلاش در راستای خنثی سازی تأثیر رسانه های بیگانه و واکسینه کردن مردم در برابر آسیب های این رسانه ها

در ابتدا باید مبنا را روی عفاف بگذاریم، اگر بتوانیم عفاف را به فرهنگی خودخواسته تبدیل کنیم، خود به خود حجاب نیز نهادینه می شود. انسان اگر با آزادی راهی را انتخاب کند، انتخابی جاودان است.

یکی از اقدامات فرهنگی، زیباسازی چادر و حجاب است. انسان ذاتاً زیباخواه است. اگر حجاب مصداق زیبایی باشد، همه می پذیرند.

ایجاد توازن و تعادل بین فرهنگ دینی و فرهنگ خانواده.

ایجاد نمایشگاه های دائمی که تنوع پوشش های مناسب را الگویابی و اطلاع رسانی کند.

پوشش در رسانه باید ضابطه مند اجرا شود.

باید یک قرارگاه تربیتی و فرهنگی با یک نقشه راه مهندسی داشته باشیم که به شخص خاصی وابسته نباشد.

اقدامات اصلی، اقدامات فرهنگی و تربیتی است. باید افراد خودشان به ارزش حجاب پی ببرند و متوجه شوند که حجاب از همه نظر به نفع آنها است.

ص89

منبع:

افشار، اباذر، 1364 -رسانه ملی و نهادینه سازی فرهنگ عفاف و حجاب، قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهشهای اسلامی، 1393.