دلایل برگشت افراد معتاد به مصرف مواد

چکیده
وابستگی به مواد مخدر یکی از چالش‌‌های عمده در سطح بین الملل و کشور ایران می‌باشد و بازگشت مجدد به اعتیاد عامل مهمی‌در نظر گرفته می‌شود.
5 مضمون اصلی"خانواده و عوامل اجتماعی"،

"کمپ"،

"عوامل فردی و جنسی"،

"عوامل اقتصادی"،

مسائل درمانی"

و 26 مضمون فرعی در زمینه علل بازگشت به اعتیاد استخراج گردید. اکثریت شرکت کنندگان اختلافات خانوادگی، شرایط بد کمپ، بیکاری، وسوسه فردی را علل اصلی بازگشت به اعتیاد می‌دانستند. از دیدگاه افراد مورد مطالعه، انتخاب کمپ ترک اعتیاد مناسب، حمایت و نظارت بیشتر خانواده، عدم تنبیه توسط خانواده، حمایت عاطفی، تغذیه‌ای و شغلی پس از ترک از مهم­ترین راه‌کار‌‌ها جهت پیش­گیری از بازگشت به مواد مخدر بود.
 

برگشت افراد معتاد به مصرف مواد

 اعتیاد به مصرف مواد مخدر فرایند تصمیم­گیری را مختل می­‌سازد به ­طوری که فرد بیش از اندازه برای لذت مواد ارزش قائل می­‌شود، خطرات آن را اندک می­‌شمارد و نمی­‌تواند از اشتباهات گذشته درس بگیرد.    
 یکی از ویژگی­‌های اصلی اعتیاد به مواد مخدر این است که فرد به­‌رغم پیامدهای مضر به مصرف مواد ادامه می­‌دهد. از منظر اقتصاد رفتاری، اعتیاد پیامد سقوط قربانی در دام تصمیمات اشتباه است که باعث می‌­شود فرد ترجیح دهد این رفتار را ادامه دهد (بیکل، ۲۰۱۴). در ادامه به ۱۰ دلیل برای اینکه افراد معتاد به مصرف مواد ادامه می­‌دهند و اینکه چرا توانایی تصمیم­گیری درست از نظر پاتولوژیک مختل می‌­شود، اشاره می‌­کنیم. مختل شدن فرایند تصمیمگیری عاملی برای پیش­بینی این نکته است که آیا فرد می­‌تواند ظرفیت بهبود انتخاب­‌های خود را حفظ کند یا خیر. با درمانکده همراه شوید تا دلایل مصرف مواد و اعتیاد را بررسی کنیم.

آسیب‌­پذیری ژنتیکی در افراد معتاد

چرا فقط بعضی از افراد معتاد می­‌شوند و معتاد می­‌مانند؟ شواهد نشان می­‌دهد که عامل ژنتیک در بروز اعتیاد نقش دارد(کریک، ۲۰۰۵). برای مثال، از تحقیق روی افراد دو قلو و کسانی ­که به فرزندخواندگی پذیرفته شد‌ه‌­اند چنین برمی‌­آید که حدود نیمی از آسیب‌­پذیر بودن فرد دربرابر الکل ارثی است. به علاوه، مصرف زیاد الکل تغییرات جدی در مغز ایجاد می­‌کند.
حدود نیمی از آسیب‌­پذیر بودن افراد معتاد دربرابر الکل ارثی است.
مصرف زیاد الکل تغییرات جدی در مغز افراد معتاد به مصرف مواد ایجاد می­‌کند.

خوددرمانی از دلایل اعتیاد

وقتی در اثر شرایط غیرقابل تحمل زندگی (تراژدی) از نظر عاطفی رنج می­‌بریم، اعتیاد و مصرف مواد راه حلی سریع برای درمان رضایت­‌بخش و روشی فوری برای گریز از درد و رنج است (خانتزیان، ۲۰۱۲). مثلا، الکل باعث می‌­شود آرام شویم و نگرانی­‌هایمان را فراموش کنیم. متاسفانه، مغز کسی که زیاد الکل می‌­نوشد به مرور زمان به مصرف مداوم عادت می‌­کند و اضطراب و کج­‌خلقی را به همراه می‌­آورد. بنابراین، فرد به­‌ جای این­که برای پیدا کردن حس خوب الکل بنوشد، می­‌نوشد تا حالت عادی پیدا کند.
افراد معتاد به الکل، از نظر ذهنی نیز به این ماده اعتیاد پیدا می‌کنند.
افراد معتاد به مرور دچار اضطراب و بداخلاقی میشوند
کمبود پاداش‌­های جایگزین بر اثر اعتیاد به مواد مخدر

عدم وجود پاداش‌­های جایگزین، به جز مواد، تاحدی نیاز به مصرف مواد را توضیح می‌­دهد. پرفسور هارت (۲۰۱۳) می‌­گوید اگر در محله‌­ی فقیر زندگی می‌کنید که امکانات زیادی برایتان فراهم نیست، تداوم مصرف مواد برای به ­دست آوردن لذت موقت تا انداز‌ه‌­ای منطقی است. امروزه تحقیقات نشان می‌دهد اگر پاداش‌­های جایگزین برای افراد معتاد که قبلا از این مزیت برخوردار نبودند فراهم شود، می­‌توان در ترک مواد به نتایج بهتر دست یافت. بنابراین، شرایط محیطی در درمان اعتیاد و پیشگیری از مصرف مجدد نقش مهمی ایفا می‌­کند.

 
اختلال در بینش در افراد معتاد

سوء مصرف مواد باعث بروز اختلال در خودآگاهی فرد (عملکرد غیرطبیعی کورتکس اینسولار) می­‌شود. این وضعیت خود را به شکل انکار شدت اعتیاد و نیاز به درمان نشان می­‌دهد (نقوی، ۲۰۰۷). به­ طور مثال، تنها درصد کمی از افراد دائم‌­الخمر به مشکل خود اعتراف می­‌کنند. این یکی از دلایلی است که نشان می‌­دهد چرا بعضی از افراد حتی وقتی متوجه می‌­شوند اعتیاد زندگی­شان را بر باد داده باز هم به مصرف آن ادامه می‌­دهند. تحقیقات نشان می‌دهد مراقبه یکی از رویکردهای مهم برای بهبود آگاهی و کنترل بازدارنده است (پاولوس و استوارت، ۲۰۱۴).

رابطه­‌ی توام با عشق و تنفر با مواد و اعتیاد

فرد در اثر مصرف مزمن مواد نمی­‌تواند بین نقش مواد به­ عنوان پاداش و لذت واقعی آن تفکیک قائل شود (کرینگلبچ و بریج، ۲۰۰۹). میل شدید به مواد مخدر در افراد معتاد لزوما با لذت مصرف همراه نیست. بنابراین، حتی بعد از این­که مواد دیگر لذتی برای فرد به همراه نمی‌­آورد، فرد معتاد هنوز میل شدیدی به مصرف دارد. حتی وقتی مواد مخدر دیگر لذت بخش نیست، معتاد به دنبال آن می­‌گردد.

جذابیت مرگبار مصرف مواد

تمایل فرد برای توجه فوری و رفتن سراغ محرک در محیطی که به مصرف مواد مربوط است، سوگیری توجه به محرک مواد مخدر نام دارد. نتایج نشان می­‌دهد با استفاده از سوگیری توجه می­‌توان مصرف مجدد بعد از درمان را در معتادان پیش­بینی نمود (فیلد، ۲۰۰۹). با این وجود، روش­‌هایی برای کاهش تاثیر آن وجود دارد که ساده‌­ترین آن اجتناب از قرار گرفتن در معرض شرایط یا محرک­‌هایی است که به مصرف مواد مربوط می‌­شود.

لغزش در دام اعتیاد

مارلات، روان­شناس اعتیاد (۲۰۰۵)، برای اشاره به شرایطی که فرد معتاد در آن بیشتر از قبل شروع به افراط در مصرف مواد می‌­کند، از اصطلاح اثر پرهیزشکنی (AVE) استفاده می‌­کند. معتاد در این حالت کاملا احساس خودباختگی دارد. مثلا، «فقط یه نخ سیگار» تبدیل به نصف پاکت و «فقط یه گیلاس» تبدیل به نوشیدن کل بطری می­‌شود. سوگیری زمانی رخ می‌­دهد که فرد مصرف مجدد را انحراف از تعهد خود بر سر پرهیز کامل از مواد بداند.

میل شدید به مواد مخدر در افراد معتاد لزوما با لذت مصرف همراه نیست.
تمایل برای جستجوی لذت‌­های آنی به­ قیمت از دست دادن دستاوردهای بلندمدت، تکانشگری نام دارد. تداوم مصرف در فرد معتاد حاکی از غلبه‌­ی این نظام بر فرایند تامل است. بنابراین، اتفاقاتی که زودتر رخ می­‌دهد (مثلا مصرف آنی مواد درمقابل پیامدهای بعدی آن) بیشتر روی فرایند تصمیم­گیری تاثیر می­‌گذارد. به­ علاوه، از تحقیقات چنین برمی­‌آید که سوء مصرف الکل یا مواد مخدر توانایی تعمق را، که مسئول طیف گسترده‌­ای از کنترل را (شامل خودداری، تقویت تمرکز و برنامه‌­ریزی) است، مختل می‌­سازد (ولکوف و بالر، ۲۰۱۴).

استرس بر اثر اعتیاد

میان استرس مزمن و انگیزه برای سوء مصرف مواد پیوند محکمی وجود دارد (العبسی، ۲۰۰۷). برای مثال، تحقیقات نشان می‌­دهد تجارب منفی در کودکی، مانند خشونت فیزیکی و جنسی، نادیده گرفته شدن، خشونت خانگی و مشکلات خانوادگی خطر بروز اعتیاد را بالا می‌­برد. فردی که از استرس شدید عاطفی رنج می­‌برد، کنترل تصمیم­گیری را از دست می­‌دهد و نمی­‌تواند چشمش را به روی پاداش فوری مواد فرو ببندد. به­ علاوه، فقر یا داشتن منابع اندک نیز ذاتا استرس‌­آور است و منجر به پریشانی عاطفی و درنتیجه مصرف مواد می­‌شود.
حتی بعد از این­که مواد دیگر لذتی برای فرد به همراه نمی‌­آورد، فرد معتاد هنوز میل شدیدی به مصرف دارد. حتی وقتی مواد مخدر دیگر لذت بخش نیست، افراد معتاد به دنبال آن می­‌گردند.
حتی بعد از این­که مواد دیگر لذتی برای فرد به همراه نمی‌­آورد، فرد معتاد هنوز میل شدیدی به مصرف دارد. حتی وقتی مواد مخدر دیگر لذت بخش نیست، معتاد به دنبال آن می­‌گردد.

سوگیری تجسمی افراد معتاد

زمانی که فرد «نشئه» باشد، نمی­‌تواند رفتار خود هنگام «خمار» بودن را پیش­بینی کند. اصطلاحا به این وضعیت سوگیری تجسمی می­‌گویند. منشا این رفتار از این­جاست که فرد معمولا یادش نمی­‌آید قبلا چقدر میل به مواد داشته است. عدم توانایی فرد برای به­ خاطر آوردن یا درک عذاب و ناراحتی خماری توضیحی است برای این نکته که چرا توانایی خود برای مقاومت دربرابر خماری را زیاد می­‌بیند. چالش کسی که قبلا اعتیاد داشته این است که خاطرات خماری را زنده نگه دارد و بداند چقدر ناخوشایند و قدرتمند است.

از سوی دیگر مسئله ترک مصرف مواد مخدر از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه مسئولین و نیز خود مبتلایان به سوء مصرف مواد و همچنین خانواده‌‌های آنها بوده است. ترک جسمانی مواد مخدر چندان مشکل نیست، لذا مشکل اصلی بازگشت و شروع دوباره به این عادت ناپسند است  در حال حاضر در ایران آمار دقیقی از این که چند درصد از معالجه شوندگان مجددا به مواد مخدر بازگشت دارند وجود ندارد، اما آمار افزایش مبتلایان به مصرف مواد مخدر در کشور می‌تواند بیان­گر این باشد که روش‌‌های درمانی انجام شده تاکنون موفقیت آمیز یا جامع نبوده است با توجه به تفاوت‌‌های منطقه‌ای در افکار، باورها و نظرات انسان‌‌ها استفاده از نظرات افراد مبتلا به سوء مصرف مواد در هر منطقه جغرافیایی می‌تواند شیوه موثری در شناخت علل بازگشت به اعتیاد در افراد معتاد آن منطقه باشد

در مطالعه Nastizayi  و همکاران که به صورت کمی ‌و بر روی علل عود اعتیاد در معتادین مراکز ترک اعتیاد زاهدان, انجام شد دلایلی هم­چون محیط زندگی آلوده، دوستان معتاد، ناکارآمدی جلسات روان درمانی و عوامل تداعی کننده عود فردی شناسایی شدند [ اما از آنجایی­که این مطالعه به صورت کمی ‌انجام شده بود، فقط پنج متغیر را مورد بررسی قرار داده و با توجه به پیچیدگی و گستردگی علل بازگشت به اعتیاد، این احتمال وجود دارد که دلایل پنهان دیگری نیز وجود داشته باشند که مورد ارزیابی قرار نگرفته‌اند.

 عوامل مهم

 خانواده و عوامل مرتبط
یکی از عوامل اجتماعی مورد تأکید مصاحبه شوندگان خانواده و عوامل مرتبط با آن بود. در این مطالعه:

مشکلات خانواده،

حمایت ضعیف در خانواده، اجبار خانواده،

نظارت ضعیف در خانواده،

مشکلات اقتصادی خانواده،

 عوامل اجتماعی و خانواده
مسائل مرتبط با خانواده     
حمایت ضعیف خانواده از افرد پس از ترک مواد مخدر
احساس تنهایی در خانواده و  حمایت  ضعیف خانواده     
مجبور کردن فرد به ترک مواد مخدر
اجبار اطرافیان و خانواده برای ترک برای  بار اول 
کنترل ضعیف خانواده پس از ترک مواد مخدر
عدم  نظارت خانواده ها
مخفی نگه داشتن مصرف مواد از خانواده و نظارت ضعیف خانواده
تعداد زیاد فرزندان
تعداد زیاد همسر و مشکلات اقتصادی خانواده
 

عوامل مرتبط با وضعیت اجتماعی     

ارزان بودن مواد
دسترسی آسان به مواد
نزدیک بودن به محل فروش مواد (ساقی)
نبود نظارت بر توزیع متادون
توزیع رایگان متادون در مراکز ترک اعتیاد
ضعف در قوانین بازدارنده خرید و فروش مواد مخدر  

   عوامل مرتبط با مواد     
نبود سرگرمی پس از ترک مواد مخدر
مصرف مواد در اوقات فراغت

 استفاده نادرست از اوقات فراغت
اجازه ورود جوانان به قلیان سرا   
اصرار دوستان برای مصرف

دوست ناباب
عدم توانایی نه گفتن به دوست ناباب
تشکیل جمع گروهی برای مصرف مواد     

 مهاجرت به شهر
مهاجرت از روستا و آشنایی با مواد مخدر در شهر   

کمپ
عدم بازدید دوره‌های از کمپ های ترک اعتیاد توسط سازمان‌های ذیربط

عدم بازرسی در کمپ‌‌‌‌های ترک اعتیاد
عدم برنامه ریزی جهت ترک در کمپ     
عدم حضور مسئول کمپ
عدم صحبت کردن مسئول کمپ با فرد
ارتباط ضعیف مسئول کمپ
جرو بحث با مسئول کمپ
برخورد بد مسئول کمپ       مسئول کمپ
عدم برخورد مناسب کارکنان کمپ
بد رفتاری در کمپ
رفتارهای خشونت آمیز در کمپ
کتک خوردن در کمپ
ورود فرد به کمپ با اجبار و بدون انگیزه ترک
نبود محبت در کمپ
نارضایتی از کمپ
بد بودن کمپ  خصوصی
تنبیه روانی در کمپ

 نحوه بر خورد در کمپ
برخورد بد با فرد معتاد در اولین مراجعه
تاثیر محیط و جو حاکم بر کمپ
آشنا شدن با افراد معتاد دیگر   
بد رفتاری در کمپ  علت تصمیم به فرار از کمپ

تصمیم به لغزش از کمپ     
تصمیم به استفاده از مواد مخدر بلافاصله پس از خروج از کمپ
تصمیم به خود زنی در کمپ

 نگه داشتن بیش از حد در کمپ     
نگه داشتن به­خاطر پول
نگه داشتن به­خاطر بیگاری کشیدن   
 
 وسوسه به مواد مخدر عامل برگشت به اعتیاد
کنجکاوی
نداشتن اراده قوی در نه گفتن  در جمع معتادن   

 عوامل فردی و جنسی
وسوسه فردی     
عوامل فردی     
عدم ترک با انگیزه خود فرد
عدم توانمندی فرد در مقابله با  مصرف مواد

 نبود انگیزه برای ترک و بهانه آوری
نداشتن ارده قوی
افسردگی
بهانه آوری برای مصرف دوباره
غرور
باورهای اشتباه در مورد مواد
من معتاد نمی شوم   

مسائل جنسی
تأثیر مسائل جنسی بر بازگشت به اعتیاد
لغزش به­خاطر افزایش مدت زمان رابطه جنسی
شهوت و غزیزه جنسی دلیلی برای لغزش   

عدم جدی گرفتن شرکت در جلسات کمپ 
اهمیت ندادن به جلسات کمپ
عدم حضور در جلسات
بی‌تأثیر بودن جلسات از دیدگاه فرد     
 

عوامل اقتصادی
نداشتن شغل ثابت

 بیکاری     

عوامل مرتبط با اقتصاد  و شغلی     
کار با ماشین سنگین علل وابستگی دوباره به مواد
کار در جاده عامل اعتیاد
اعتیاد همکاران به مواد مخدر

مصرف شیشه برای کاهش خواب
مصرف شیشه دلیلی برای رانندگی بهتر

داشتن شغل سطح پایین

راننده بودن  و بیماری ناشی از کار  
ساعت زیاد کاری
خستگی بیش از حد ناشی از کار

کار سنگین

پول زیاد
وسوسه شدن با پول زیاد   

مسائل درمانی  

مفید بودن  ترک در بیمارستان
 تاثیر ترک در بیمارستان نسبت به ترک در کمپ

مصرف با رویکرد درمانی
پیشنهاد پزشک بر مصرف مواد
تجویز داورهای مخدر با مشاوره و پیشنهاد پزشک
عدم پاسخ به درمان در بیمارستان (بالا بودن تحمل فرد)  
تصادف
درد جمسی

حوادث
نقص عضو و معلولیت
جراحی اعضای بدن     
بی‌تأثیر بودن ترک در منزل     

منعکس کننده شرایطی بود که نقش خانواده در آن به وضوح قابل مشاهده بود. در این زمینه یکی از شرکت کنندگان بیان کرده است که:
"فرد مشکل دارد، با خانواده اش شب که از خانه بیرون می‌رود، اولین فکری که می‌کند برود جایی و اعصابش را راحت کنند، برود سمت مواد"
برخی مشارکت کنند‌گان نیز افترا و رفتار بد خانواده را دلیلی بر بازگشت مجدد به اعتیاد می‌دانستند.
"خط اول ترک خانواده است. من خودم تا یک سال پیش که پاک بودم، خانواده‌ام می‌گفتند این بیرون می‌رود و می­کشد”
بیشتر مشارکت کنندگان نیز اجبار خانواده برای ترک را دلیلی بر بازگشت مجدد به اعتیاد می‌دانستند.
"چون دلم نبود من را به زور بردند یک دوره آنجا بودم، دوره 21 روزه داخل کمپ رفتیم، بعد تا بیرون آمدم، کشیدم"
رفاقت با دوست ناباب و هم­چنین وجود افراد خانواده در کار تهیه و توزیع مواد نیز از جمله موضوعاتی بود که بیشتر شرکت کنندگان به آن اشاره داشتند.
" با رفیق‌‌هایی که قبلاً با آنها بودم گشتم و هم‌چنین یک دایی دارم که خودش معتاد است و از طریق همان دایی دیگه باز شروع مواد کشیدن کردم
مسائل اقتصادی: مسائل اقتصادی و مسائل مربوط به شغل از جمله موضوعاتی بود که مشارکت کنند‌گان در مورد علت باز‌گشت به اعتیاد به آن اشاره داشتند. بیکاری و درآمد اندک از جمله مضامینی بود که بعضی از افراد شرکت کننده، گاها به آن اشاره داشتند به­طوری که یکی از شرکت کنند‌گان چنین اظهار داشت."صد درصد مشکلات و بد بختی همین بیکاری است. اگر کاری داشتم باشم من که چهار سال است که مصرف می کنم، سه روزه ترک می‌کردم
اما در مقابل آن کسانی بودند که پول زیاد را عاملی برای اعتیاد می‌دانستند. " بابای من ماشین سنگین داشت، به­ من پول می­داد و می‌گفت برو بیرون. آن 10 سال پیش که من 300 تا 400 هزار از پول بار نامه‌‌های ماشین بر می‌داشتم، می‌رفتم با دوستام دزدکی می‌کشیدیم دیگه آخر رسیده بود به کراک"
برخی افراد مشاغل خاص را عاملی در شروع مجدد اعتیاد بیان کردند به نحوی که رانندگی در جاده با ماشین سنگین را اکثر شرکت کنند‌گان عاملی برای لغزش به سمت مواد می‌دانستند: "نتوانستم دوام بیاورم، چون هر کسی با ماشین سنگین برود، دوباره باز به همین راه بر می­گردد، چون هر جای می‌رفتی، باید دو سه روز توی جاده می‌بودی و باید مصرف می‌کردی"
کمپ: کمپ یکی از مضامین تأثیرگذار بود که در بیشتر مصاحبه‌‌ها به آن اشاره شد و افراد بیان داشتند رفتن به یک کمپ نامناسب دلیلی بر لغزش و استفاده مجدد از مواد مخدر می‌باشد. یکی از شرکت کنند‌گان اظهار کرد:
"یک جا که رفتم، از روی لج بازی بود تا که توی کمپ رفتم. فقط کتک یعنی تکان می­خوردی، فقط کتک. لغزش از آنجا بود، که به خودم گفتم بیرون بروم، خواهم کشید. شما هر چه می‌خواستید من را کتک بزنید"
تنبیه جسمی ‌و روحی در کمپ ترک اعتیاد از جمله مضامینی بود که بیشتر شرکت کنند‌گان از کمپ به آن اشاره داشتند:
"من اولین بار که رفته بودم، من را می­زدند. به خاطر این­که مواد می‌کشیدم. درسته مواد کشیدم، قتل که نکردم. به خاطر این من را می­زدند، اذیت می‌کردند. مرتب می­گفتند که برو لباس‌‌ها را تمیز کن، جارو کن، من لج کردم کمپ اختیاری رفتم، اوضاع کمپ افتضاح بود، آنجا شرایط طوری بود که به خودت می­گفتی، بری بیرون 95 درصد دوباره میزنی"
مشارکت کنند‌ای نیز در مورد تأثیر کمپ ترک اعتیاد نامناسب قبلی خود و رضایت از کمپ فعلی خود چنین اظهار داشت:
"دفعه اول من را به زور کمپ آوردند، به خودم گفتم اگر من را هر چقدر نگه دارند، حتی 10 سال نگه دارند بیرون بروم، می‌کشم، فقط گفتند بیل مکانیکی تا می آمد، می­زدند توی گوش من. این­قدر آنجا می‌زدند که به خودم گفتم به محض این­که بیرون آیم، دوباره شروع می‌کنم، اما جایی که ما کتک نخوردیم همین­جا بود. شاید فکر کنید داخل کمپ خودمون تعریف می‌کنم، ولی تنها جایی که محبت دیدم همین جا بود
رفتار بد مسئولین کمپ نیز عاملی موثری بر لغزش بود:
"از کمپ رنجش داشتم. با مسئول کمپ دعوا کردم. توی چشمم زد، من را اذیت کرد"
در بعضی از کمپ‌‌های خصوصی، برای گرفتن شهریه بیشتر افراد را فراتر از مدت زمان استاندارد در کمپ نگه می‌داشتند:
"من را روز اول که از داخل خانه بردند و گفتند دو دوره، اما بعد که دیدند وضع مالی ما خوبه‌، من را فقط بخاطر پول سه دوره نگه داشتند "
جلسات کمپ: جلسات و بحث گروهی در کمپ و مراکز ترک اعتیاد از جمله مضامینی بود که شرکت کنند‌گان به آن اشاره داشتند و بیشتر آنها از مفید بودن جلسات رضایت داشتند.
"جلسات تأثیر دارد، در جلسه، به ما گفتند که سخت نگیرید، ولی جدی باشید. اما ما مسخره بازی گرفتیم و آسان گرفتیم. ضربه شم آن را نیز خوردیم، مرتب می‌رفتیم جلسه و دوباره ادامه می‌دادیم، لااقل اگر این کار را نمی‌کردیم، دیگه اشک پدر و مادر هم در نمی‌آمد. دیگه دزدی نمی‌کردیم، جلسات خوب بود اما دیگه ..."
عوامل فردی و جنسی: تا حدودی شرکت کنند‌گان عوامل فردی را یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل لغزش می‌دانستند. از جمله عناوینی که افراد در مورد آن تاکید داشتند؛ عدم توجه به جلسات برگزار شده در کمپ، وسوسه فردی، نبود انگیزه برای ترک و بهانه آوری، غرور و زیاده خواهی، مسائل جنسی بود، به­طوری که فردی اظهارکرد:
در مورد وسوسه فردی چنین بیان شد "یکی دل آدم، یکی دیگه هم همین امشب رو می­کشم، همین یک شب توی دلش وسواس می‌اندازد. همین مجلس که می­نشیند دردی هم ندارد، این یک وسوسه می­شود "(م 1).
آن وسوسه، فرد را به این کار می­کشاند، اگه بتواند با آن مقابله کند (ظرف یک دقیقه)، همان یک دقیقه خیلی مهم است (اگه نشود) انسان را داخل دام می­اندازد که نمی‌تواند از آن بیرون آید. باید همین یک دقیقه باهاش مقابله کند.
شرکت کنند‌ای نیز اظهار داشتند با دیدن اقلام مصرف باز وسوسه ایجاد می‌شود و مصرف کنم:
"الان می‌آیم اینجا مصرف می‌کنم (کلینیک متادون درمانی) خوبی‌اش این است که مثل قبل چرت نمی‌زنم وچهره ام خراب نمی‌شود. درد و مشکلی ندارم، اما از اینجا که می­روم جای دیگری که بساط مصرف مواد وجود دارد، باز شروع می‌کنم"
شرکت کننده‌‌هایی نیز بودند که جهت بالا بردن زمان رابطه جنسی با جنس مخالف اقدام به مصرف مواد می‌کردند. مثلاً "من که مصرف را قطع می­کنم، نمی‌توانم رابطه جنسی برقرار کنم و توان بدنی لازم را ندارم، برای این­که بتوانم زمان رابطه جنسی را بالا ببرم، مجبور به مصرف مواد و قرص به­صورت مداوم هستم"
مسائل درمانی: مشارکت کنند‌گان در مورد این مضمون اعتقاد داشتند که تأکید پزشک بر مصرف مواد یا صدمه دیدن در حوادث از جمله عواملی است که باعث لغزش فرد می‌شود.
"دکتر فرمود چون تشنج دارید، یکدفعه نمی‌توانید ترک کنید. مریضی سخت دارید باید مصرف کنید تا حدودی که دیگه پاک شوید. الان فقط شب‌‌ها مصرف می­کنم"
"دکتر خودش فرمود چون اعتیاد دارید، در هفته ای می‌روید شیره 5 تا 6 دود برای عفونت می‌کشید. همین هفتگی شد، که روزانه شد. دکتر هم گفت هفته ای 5 دود بکشید، سر لوحه من همین بود
 

نتیجه‌گیری

با توجه به یافته‌‌های پژوهش برای لغزش مجدد به سمت اعتیاد تنها وجود یک عامل کافی نیست، بلکه مجموعه‌ای از عوامل خانوادگی، عوامل اجتماعی، انتخاب کمپ ترک اعتیاد نامناسب، عوامل فردی و جنسی، عوامل اقتصادی، مسائل درمانی با نسبت‌‌های متفاوت باعث روی آوردن فرد به سمت مواد می‌شود. پیشنهاد می‌شود در دوره ترک اعتیاد از فرد معتاد حمایت شود و این حمایت نباید تنها به برگزاری جلسات آموزشی خلاصه گردد. همچنین استفاده از راهکار‌‌های مناسب مانند، عدم معاشرت با دوست ناباب، حمایت خانواده، انتخاب کمپ ترک اعتیاد مناسب، حمایت اقتصادی و شغلی، تشدید قوانین جدی بازدارنده در مورد خرید و فروش مواد مخدر می‌توان در پیش‌گیری از عود مجدد به مواد مخدر مناسب باشد. اعتیاد به مصرف مواد مخدر فرایند تصمیم­گیری را مختل می­‌سازد؛ به ­طوری که فرد بیش از اندازه برای لذت مواد ارزش قائل می­‌شود، خطرات آن را اندک می­‌شمارد و نمی­‌تواند از اشتباهات گذشته درس بگیرد. بنابراین، بهتر است به اعتیاد به چشم یک بیماری مزمن، مانند بیماری قلبی یا دیابت، بنگریم نه فساد اخلاقی. یعنی اکثر معتادان به درمان بلندمدت نیاز دارند و اگر حین درمان فرد مجددا سراغ مواد برگشت، طبیعی است. بنابراین، مصرف مجدد صرفا از موانع قابل پیش­بینی است و به معنی شکست درمان نیست.

منبع:

https://journal.rums.ac.ir/browse.php?a_id=4050&sid=1&slc_lang=fa&html=1

https://www.darmankade.com/blog/10-reasons-to-use-drugs/