اصول ترك و درمان اعتیاد به مواد مخدر

ترک اعتیاد

ترک اعتیاد به مجموعه فرآیندهایی گفته می‌شود که طی آن‌ها فرد معتاد تحت نظر متخصص و یا به‌ صورت فردی، برای قطع مصرف ماده اعتیادی اقدام می‌کند. در این فرایند فرد سعی می‌کند علاوه بر قطع مصرف ماده مخدر سبک زندگی خود را نیز تغییر دهد و زندگی متعادل، بهنجار و با اعتماد به نفسی داشته باشد. هدف نهایی از ترک مواد بازگشت فرد به حالت طبیعی و سالم دوران قبل از اعتیاد است.

ترک اعتیاد و درمان اعتیاد چالش‌های زیادی را برای فرد به وجود می‌آورد برای مثال سبب بروز خماری و علائم ترک، نشانه‌های رفتاری، فیزیولوژیکی و شناختی می‌شود. شدت و ضعف علائم ترک مانند ترک تریاک بسته به نوع ماده مخدر متفاوت است. میزان موفقیت در ترک مواد به ویژگی‌های شخصیتی بیمار، میزان اراده و تلاش او، حمایت اطرافیان، نوع ماده مخدر، شدت وابستگی، موقعیت اجتماعی، چگونگی مقابله با اعتیاد و روش درمانی، بستگی دارد. برای اطلاعات بیشتر درباره خماری و علائم ترک کلیک کنید.

 اصول ترك و درمان اعتیاد به مواد مخدر

در ابتدا لازم است بدانیم كه از دیدگاه روان پزشكی  و پزشكی ، فرد معتاد  یك بیمار است و بیماری وی مانند   سایر بیماری ها نیاز به درمان و مراقبت های ویژه  خود  دارد. علاوه بر این باید بدانیم  كه در پیشگیری اولیه  چگونه  فرزندان خود را از همان دوران كودكی تربیت نماییم تا در نوجوانی ، جوانی  و سنین دیگر گرفتار اعتیاد به مواد مخدر نگردند ؛ همان گونه  كه كودكان  خود را در برابر بعضی بیماری های مسری واكسینه می كنیم و یا با رعایت اصول بهداشت  جسمی ، خانوادگی ، محیط و ... سعی می نماییم كه فرزندان خود را از ابتلا  به بعضی بیماری ها  ایمن سازیم . این پیشگیری اولیه است ؛ اما پیشگیری ثانویه به مفهوم واقعی آن یعنی انجام اقدامات  لازم و پیگیری های درمانی است كه وقتی بیمار كاملاً بهبود یافته ، با رعایت توصیه های پزشكی – بهداشتی از بازگشت بیماری جلوگیری نموده و دیگران نیز با رعایت همان اصول ، مراقب سلامت خود باشند تا اطرافیان  و یا افراد جامعه از ابتلاء به آن بیماری مصونیت یابند.  بنابراین بیماری اعتیاد مانند بسیاری از بیماری ها نیازمند توجهات ضروری در پیشگیری اولیه و ثانویه است .

بر پایه آنچه كه توضیح داده شد بیماری اعتیاد را باید از چند دیدگاه و از نظر عوامل گوناگون وعوارض  آن مورد بررسی قرار داد :

1- عوامل روانی

2- عوامل جسمی

3- عوامل  خانوادگی

4- عوامل اجتماعی

5- عوامل  اقتصادی

6- عوامل سیاسی

1- عوامل روانیبیشتر معتادین  دچار  نوعی مشكل و یا اختلال روانی هستند و به دلیل همین اختلال به اعتیاد روی آورده و وابستگی روانی به مواد مخدر در آنان  به وجود می آید . چون استفاده  از مواد مخدر موجب می گردد كه تا حدودی و به طور موقت اختلال روانی آنان فروكش كرده و یا به قول خودشان تخدیر شده و درد روانی آنان تسكین یابد . اما  در صورت عدم دسترسی و یا عدم استفاده از ماده مخدر ، اختلال روانی  آنان آشكارتر می شود. این همان نكته مهمی است كه در درمان  بیماران معتاد مورد توجه  و نظر روان پزشكان است . دانستن این نكته كه چه نوع  اختلال روانی عامل اولیه رویكرد فرد به استفاده از مواد مخدر می گردد كار چندان مشكلی نیست . با مروری بر روند  زندگی گذشته بیمار  معتاد از دوران كودكی به بعد ، چگونگی رشد روانی جسمی وی ، نوع بافت خانواده ، بررسی مشكلات روانی – شخصیتی – اجتماعی – اقتصادی  افراد خانواده ، چگونگی  محیط اجتماعی ، شرایط  زیستی و ...  می توان نوع  اختلال  و یا اختلالات روانی را مشخص و درمان های لازم روان پزشكی را آغاز نمود . در صورتی كه معتاد و یا در صورت لزوم خانواده وی تحت درمان  های ضروری  روان پزشكی  قرار نگیرند و به سفارش های روان پزشك معالج عمل نكنند ، موفق به ترك و درمان اعتیاد نخواهند شد .

2- عوامل جسمیعلاوه بر وابستگی روانی به مواد مخدر ، وابستگی جسمی نیز عامل مهم دیگری  است كه در ترك اعتیاد و درمان بیمار معتاد ، جایگاه خاص درمانی خود را دارد . هنگامی كه وابستگی جسمی به وجود آید و در صورت عدم دسترسی فرد معتاد به ماده مخدر، علایمی  در وی بروز می نماید كه او برای جلوگیری و رهایی از آن علایم با هر ترفندی  سعی می نماید كه ماده مخدر مورد نیاز خود را تهیه و از آن استفاده نماید . متأسفانه در چنین  حالت روانی – جسمی است كه بیمار معتاد ممكن است به هر كار خلافی دست بزند تا بتواند ماده مخدر را تهیه نماید واین رفتارهای خلاف اخلاق و قانون است كه بسیاری از خانواده ها و دیگر افراد جامعه را درگیر مشكلات اقتصادی ، رفتاری و اخلاقی معتادین  نموده است . تكرار چنین اعمال و رفتارهای خلاف قانون و ضد اجتماعی موجب می گردد كه معتاد ، روز به روز از نظر روانی و اخلاقی ، بسیاری از خصوصیات و صفات  خوب و انسانی را از دست بدهد و در نهایت  به فردی خلاف كار و بی احساس مبدل گردد.

برای درمان عوارض جسمی ناشی از ترك اعتیاد ، روش های گوناگون درمانی وجود دارد كه بیمار بتواند با استفاده از داروهای تجویز شده توسط روان پزشك معالج ، این مرحله ترك اعتیاد را به شكلی بگذراند  كه عوارض جسمی كمتری داشته و بتواند دوره بحرانی ترك  را راحت تر بگذراند .

بارزترین علایم جسمی ناشی از ترك ماده مخدر ( و یا در صورتی كه بیمار معتاد نتواند به ماده مخدر دسترسی یابد ) عبارت اند از : دردهای شدید عضلانی  كه فرد را بی قرار و پرخاشگر می نماید ، دل پیچه های شدید توأم با بیرون روی ، تهوع ، استفراغ ، عرق كردن ، بی خوابی و ....

3- عوامل خانوادگی :عوامل خانوادگی  مانند : عدم توجه مادر و پدر  به چگونگی تربیت فرزندان ، نبودن نظارت های لازم و ضروری از جهات رفتاری ، عدم توجه به رشد روانی و سالم فرزندان ، نبودن  فضای آرام و شاد خانوادگی ،  وجود رابطه های بیمارگونه بین پدر و مادر و فرزندان ، اعتیاد پدر و یا مادر ، كمبودهای عاطفی  فرزندان و بسیاری از عوامل دیگر در اعتیاد فرزند یا فرزندان نقش دارند.  به همین دلایل است كه در درمان اعتیاد فردی از افراد خانواده ، تمامی افراد خانواده باید مورد بررسی های لازم روان پزشكی قرار گیرند . علاوه بر جلسات روان درمانی خواه قبل از ترك و خصوصاً بعد از ترك و درمان كه برای بیمار معتاد توصیه می شود ، گاهی ضروری  به نظر می رسد كه جلسات روان درمانی ، برای افراد خانواده به صورت گروهی و یا انفرادی در نظر گرفته شود و اگر فردی از افراد خانواده دچار نوعی اختلال روانی باشد ،  وی نیز درمان گردد. بنابراین در ترك و درمان بیمار معتاد ، همه افراد خانواده  باید همیاری و همكاری لازم را با روان پزشك  معالج بنمایند . در غیر این صورت نمی توان انتظار داشت كه فرد معتاد در ترك  و درمان موفق گردد.

4- عوامل اجتماعی :یعنی محیط و جامعه ای كه فرد معتاد  در آن زندگی می كند ، كوچه ، محله ، شهر،  همسایه ها ، دوستان ، افراد فامیل و ... در اعتیاد نقش دارند.

در بعضی محله ها  مواد مخدر راحت تر و بیشتر در اختیار معتادین  قرار می گیرد  و نابسامانی خاصی از جهات اجتماعی ، قانونی ،  رفتاری ، اخلاقی  ، اقتصادی و ... در چنین محله هایی وجود دارد .  بنابراین خانواده ها باید  از وجود چنین محله هایی آگاهی  داشته باشند تا اگر  به  هر دلیلی خانواده ناچار به زندگی در چنین محله هایی است ، بیش از حد  مراقب و مواظب فرزندان و افراد خانواده خود باشند و اگر محل زندگی خارج از چنین محله هایی است فرزندان خود را از رفت و آمد به چنین محله هایی منع نماید .

فرد معتادی كه با هر روش درمانی موفق به ترك  اعتیاد خود شده است و مرحله درمانی خود را می گذراند باید به این نكته توجه نماید كه حضور در محله های آلوده ، ادامه ارتباط با دوستان معتاد و یا افرادی كه در خرید و فروش مواد مخدر دست دارند ممكن است باعث گردد كه او مجدداً به دامن اعتیاد كشانده شود .

5- عوامل اقتصادی

اگر شنیده می شود كه مدت زمان زیادی است كه مبارزه جهانی با قاچاقچیان مواد مخدر و تلاش جهانی در درمان  معتادین به عمل می آید ، به این دلیل است كه اعتیاد بلای خانمانسوزی است كه نه تنها فرد معتاد را سربار جامعه می نماید و جسم و جان او را نابود می سازد بلكه از جهات اقتصادی ، فقر جبران ناپذیری را متوجه خود فرد معتاد و خانواده وی می نماید كه نتیجه آن فلاكت و بدبختی است . به این دلایل است كه توصیه می گردد بیماران معتاد هر چه زودتر و سریع تر برای ترك و درمان اعتیاد خود اقدام نمایند  تا از این بلای نابود كننده انسانیت  نجات یابند . اگر با دقت بیشتری به اعتیاد و پیامدهای آن نگاه  كنیم متوجه می شویم كه خسارت های مادی كه روزانه و به تدریج به اقتصاد  فرد معتاد ، خانواده وی  و جامعه وارد می شود خیلی بیشتر از هزینه ناچیزی است كه برای ترك و درمان بیماری اعتیاد خرج می شود.

نكته مهم دیگر این است كه  فرد معتاد آنگاه كه دچار فقر اقتصادی می گردد ، اگر به عضویت گروه قاچاقچیان در نیاید برای این كه  بتواند  پول مورد نیاز  خود را برای خرید مواد مخدر به دست آورد ، متأسفانه خود عامل خرید و فروش  موادمخدر می شود و سعی می نماید افراد بیشتری را معتاد نماید تا درآمد بیشتری داشته باشد . شاید یكی  از دلایلی كه بسیار توصیه می شود مردم از افراد معتاد  دوری كنند همین عامل معتاد كردن دیگران است .

6- عوامل سیاسیدر گذشته ، و به احتمال زیاد در حال حاضر نیز ، یكی از جنبه های سیاست های استعماری و استثماری بر این پایه قرار داشت تا بتواند با شیوع اعتیاد و با پیامدهای بازدارنده ای كه در اعتیاد وجود دارد مردم یك جامعه را از پیشرفت های علمی – اجتماعی – اقتصادی – سیاسی و ... محروم نمایند . در حال حاضر چنین سیاستی توسط گروه های  قوی قاچاقچی در سطح جهانی انجام می پذیرد و در هر كشوری عوامل نادان و خیانتكاری وجود دارند كه برای كسب درآمد و سرمایه های كلان ، به شیوع اعتیاد و افزایش معتادین مبادرت می ورزند . قاچاقچیان مواد مخدر و مواد روان افزا یا روان گردان نه تنها هیچ گونه حس انسانی و ملی ندارند  بلكه  در نوع خود قاتلانی هستند كه آگاهانه باعث نابودی انگیزه های مفید و مثبت انسان ها و درنهایت مرگ تدریجی افراد یك جامعه خصوصاً جوانان می گردند.

روش های ترك اعتیاد و درمان بیماران معتاد به مواد مخدر

تاكنون روش های گوناگونی  برای ترك و درمان بیماران معتاد به كار گرفته شده است كه به اختصار به ذكر چگونگی انجام روش ها پرداخته می شود.

1 . روش كم كردن تدریجی ماده مخدر:

در این روش بیمار معتاد می تواند با یك برنامه ریزی منظم و دقیق و با اراده ای قوی و محكم ، روزانه از ماده مخدری كه استفاده می نماید كم كند  تا آن را در مدت 2 تا 3 هفته به صفر برساند . در این روش بیمار نیاز دارد كه زیر نظر روان پزشك معالج از داروهای تجویز شده استفاده نماید . داروهای تجویز شده اغلب داروهایی است كه در رشته روان پزشكی  به كار برده می شود و موجب می گردد كه علایم وابستگی روانی و جسمی بیمار معتاد به آن میزان كاهش یابد كه فرد معتاد احساس نیاز به ماده مخدر نداشته باشد . از خصوصیات این روش این است كه فرد می تواند به فعالیت های روزمره خود بپردازد .

2- روش استفاده از داروهای  ترك اعتیاد به طور سرپایی :

در این روش فرد معتاد  توسط پزشك ، درمان خود را شروع می نماید و داروهایی برای وی تجویز می شود كه شامل داروهای اعصاب و داروهایی است كه ماده مخدر نیستند ، اما اثراتی شبیه ماده مخدر دارند . در این روش به بیمار توصیه می شود كه به هیچ عنوان از ماده مخدر استفاده ننماید . اثرات درمانی داروهای تجویز شده و این كه به چه میزان باید تجویز گردد بستگی به نوع ماده مخدر مصرفی و مقدار آن دارد . در این روش اغلب توصیه می گردد كه بیمار معتاد به مدت چند روز تا یك هفته در منزل استراحت نموده  و بعد به كارهای روزمره خود بپردازد .

3. روش استفاده از داروهای ترك اعتیاد با بستری شدن در بیمارستان :

این روش مانند روش دوم است  . با این تفاوت كه فرد معتاد در  بیمارستان بستری می گردد و كلیه امور درمانی با نظارت پزشك معالج انجام  می شود .از امتیازات این روش این است كه بیمار معتاد از نزدیك  مورد مراقبت های لازم پزشكی و پرستاری قراردارد و چون در بیمارستان بستری است دسترسی او به مواد مخدر  بسیار كم و یا غیر ممكن است و اگر گاهی بیمار نیاز به  داروهای خاص خوراكی و یا تزریقی داشته باشد  ، این داروها به راحتی  در بیمارستان به وی داده شده و یا تزریق می گردد و لذا هرگونه علایم ناشی از ترك ، خواه روانی و یا جسمی ، سریع تر درمان می گردد .

توضیحات لازم :
الف : در گذشته ی نه چندان دور ، داروی ترك اعتیاد در مراكز مخصوص و با یك برنامه منظم روزانه به معتادان داده می شد و روش های درمانی گوناگون غیر دارویی نیز به كار گرفته می شد.  در حال حاضر مسئولان در تلاش اند كه بتوانند از همان روش های گذشته و داروهای خاص استفاده كرده  و به درمان بیماران معتاد همت گمارند .

ب : متأسفانه در حال حاضر انواع و اقسام داروهای ترك اعتیاد در بازار وجود دارد كه برای ترك اعتیاد به فروش می رسد. از محتویات و یا تركیـبات چنین  داروهایی كمتر كسی اطلاع  دارد . در مورد این داروها می توان چنین اظهار نظر نمود كه محتویات این داروها اكثراً تركیبی از مواد مخدر است . دیده شده است كه بسیاری از معتادین كه از این تركیبات استفاده می نمایند  به این داروها معتاد می گردند .

ج : بنابر این اگر بیماران معتاد از این داروها  استفاده نمایند نه تنها نباید انتظار ترك و درمان مورد اطمینان را داشته باشند بلكه ممكن است به این داروها معتاد گردند . به عنوان مثال اگر هر فرد عادی  بتواند یك عمل جراحی را انجام دهد می توان انتظار داشت  كه هر فردی نیز در ترك و درمان اعتیاد همانند یك پزشك متخصص عمل نموده و موفق گردد.

د : از تبلیغاتی كه اخیراً در مورد ترك و درمان اعتیاد می شود ، استفاده از اشعه لیزر است كه ابهامات زیادی را در بر داشته و دارد كه چگونه اشعه لیزر می تواند  مشكلات روانی و جسمی بیماران معتاد را درمان كنند؟

4 . روش سم زدایی یا U.R.O.D :

آخرین ، پیشرفته ترین و سریع ترین روش ترك اعتیاد ، در حال حاضر روش  سم زدایی یاU.R.O.Dاست . كه چند سالی است در كشور ما به كار گرفته شده و می شود . در این روش بسته به نوع ماده مخدر ، طریقه استفاده از آن ، و مدت زمانی كه سبب اعتیاد شده است ؛ فرد معتاد بین 4 تا 6 ساعت توسط متخصص بیهوش می شود  . در مدت زمان بیهوشی داروهایی به بیمار تزریق می گردد كه وی بعد از آن  كه به هوش می آید بسیاری از علایم جسمی ترك ماده مخدر را ندارد، مگر عوارض معمولی بعد از بیهوشی . همان گونه كه بارها اشاره  و تأكید گردید ادامه  درمان های ضروری به عهده روان پزشك معالج است كه با بررسی علایم روانی ، برنامه ریزی درمانی را شروع می نماید . داروهایی كه اغلب مورد استفاده قرا رمی گیرند داروهای ضد ماده مخدر و داروهای ضروری برای درمان علایم روانی و برخی علایم جسمی باقی مانده می باشد كه ممكن است ضعف ، سستی و ... را در بر داشته باشد . بهتر است كه روش سم زدایی در بیمارستان و با نظارت و مراقبت های پزشكی انجام گردد .

گاهی شنیده می شود كه با این روش در 24 ساعت ( یك روز ) بیماری اعتیاد درمان می گردد  و یا در بعضی از درمانگاه ها و یا مطب های اختصاصی در چند ساعت انجام می شود . این شنیده ها تا حدودی اغراق آمیز به نظر می رسد و خود نوعی تبلیغات تجارتی است .

روش سم زدایی بهتر است  در بیمارستان صورت پذیرد و لازم است كه بیمار بعد از انجام سم زدایی  چند روز در بیمارستان بستری باشد تا توسط پزشك  معالج علائم جسمی و روانی او به حالتی اطمینان بخش بهبود یافته و بقیه درمان ها به طور سرپایی ادامه یابد . تشخیص و تصمیم گیری در مورد زمان مرخص شدن بیمار معتاد برعهده پزشك معالج است. مهم ترین نكته درمانی این است كه بعد از ترخیص ، بیمار باید از داروهایی كه توسط پزشك  تجویز می شود حتماً استفاده كرده و به توصیه های او عمل نماید و تا زمانی كه لازم باشد به درمان خود  ادامه دهد .

روش سم زداییU.R.O.D  هیچ گونه  خطری در پی نخواهد داشت . معهذا لازم است كه بیمار مورد آزمایشات و معاینات لازم پزشكی  قرار گیرد . اگر به دلیل یك نوع بیماری ، استفاده از روش سم زدایی غیر ممكن باشد بدون شك  از روش های دیگر ترك و درمان اعتیاد می توان بهره گرفت . بنابر آنچه كه گفته شد و چنانچه می خواهید در ترك و درمان اعتیاد خود یا نزدیكان خود موفق باشید ، رعایت موارد زیر ضروری است؛ در غیر این صورت احتمال بازگشت  به اعتیاد حتمی است :

1- فرد معتاد از دیدگاه پزشكی خصوصاً روان پزشكی بیمار است .

2- فرد معتاد باید بخواهد و مصمم باشد كه از بلای  خانمانسوز اعتیاد نجات یابد .

3- ارزیابی های روان پزشكی ، روان شناختی ، شخصیتی ، جسمی و ... قبل از شروع ترك و درمان ضروری است .

4- بیمار و خانواده بیمار بهتر است  كه در حد امكان نظریات و توصیه های روان پزشك  معالج را پذیرفته و به آن عمل نمایند .

5- بهتر است فرد معتاد با همراه  مورد اعتماد خانواده و روان پزشك معالج در بیمارستان  بستری گردد .

6- در صورتی كه پزشك  معالج صلاح می داند ، بیمار معتاد در مدت زمان مشخصی ممنوع الملاقات باشد  و تمام اطرافیان و نزدیكان باید این نكته را رعایت نمایند.

7- نوع و روش ترك  یا سم زدایی با توافق بیمار معتاد یا خانواده  او و روان پزشك معالج تعیین و انتخاب شود.

8- مدت زمان بستری توسط پزشك معالج  تعیین و مشخص می گردد و بیمار و خانواده او نباید بر خلاف آن عمل نمایند .

9- بعد از انجام ترك اعتیاد بیمار باید حداقل به مدت یك سال تحت نظر روان پزشك  به درمان خود ادامه داده و از داروهایی كه تجویز می شود استفاده و به توصیه های او عمل نماید .

10 – درمان های غیر دارویی مانند روان درمانی انفرادی ،  گروه درمانی ، خانواده درمانی  و ... اگر لازم باشد بهتر است انجام شود.

11- شروع به كار ، فراهم نمودن كاری مناسب ، و بازگشت سریع فرد به كار قبلی در درمان بسیار مؤثر است .

12- فعالیت های ورزشی روزانه و منظم یكی از ضروریات درمان است.

13- در حال حاضر پیشرفته ترین ، سریعترین و بهترین روش ترك اعتیاد ، روش سم زدایی  U.R.O.D می باشد كه بهتر است با بستری شدن در بیمارستان صورت پذیرد .

به این امید كه شاهد روزی باشیم  كه اعتیاد به مواد مخدر و یا هرگونه اعتیاد دیگری در كشور عزیزمان ریشه كن گردد.

منابع:

https://honarehzendegi.com/fa/quit-addiction

https://article.tebyan.net/7170

https://campejamshidieh.com