فضیلت و عظمت شب برات در نزد اهل سنت

بسیاری از اهل سنت و فرقه‌های صوفیه به فضیلت و عظمت این شب و انجام دادن عباداتی چون تلاوت قرآن، برپاداشتن احیا و خواندن نمازها و ادعیه و روزه فردای این شب اعتقاد دارند.

به گزارش کُردتودی، شب نیمه شعبان برترین شب بعد از شب قدر است، که در کردستان به این شب، ‏شب برات می گویند و مردم معتقدند که برات انسان نو می شود به عبارتی سرنوشت او رقم می خورد و خداوند در این شب، نعمت‌های افزونِ خود را به بندگانش ارزانی می‌دارد.

مردم اهل سنت کردستان شب برات را آغازی برای آمادگی مسلمین برای ورود به ماه مبارک رمضان می‌دانند و به همین مناسبت قبل از نیمه شعبان خانه‌ها و کسب و کار خود را تمیز و غبار روبی می‌کنند.

مسلمانان اهل سنت کردستان در شب نبمه شعبان (شب برات) حد فاصل نماز مغرب تا نماز عشاء که حدود یک ساعت و نیم است به عبادت می پردازند.

بر اساس باورها و اعتقادات بزرگان دین و احادیث حضرت محمد (ص) در شب برات سه مورد در زندگی انسانها تعیین می شود، تعیین طول عمر انسان، تعیین میزان رزق و روزی و مقدرات و اتفاق های سرنوشت ساز زندگی انسانها تا سال آینده سه مورد مهمی هستند که همگی در شب برات رقم می خوردند.

پخش نزوراتی مانند حلوا و شیرینی بین خویشاوندان و فقرا، حضور بر سر مزار از دست رفتگان و طلب مغفرت برای افراد از دست رفته از دیگر آیینهایی است که مردم اهل سنت کردستان در نیمه شعبان به جای می‌آورند.

قرائت سه بار سوره مبارکه یاسین با سه نیت افزایش عمر با عزت و پربرکت، دوری از مقدرات ناگوار و بلایا و افزایش رزق و روزی حلال را یکی از برنامه های معنوی این شب از سوی مسلمانان اهل سنت کردستان خواند.

جایگاه قائم آل محمد(ص) در روایات اهل سنت:

در عین حال که خفقان عمومی دوران بنی امیه و بنی عباس و دست های مرموز و مقتدر سیاست وقت و تعصبات شدید مذهبی اجازه نمی داده که اخبار مربوط به و امامان اهل بیت رضی الله عنهم مورد مذاکره واقع شود و در کتب درج گردد لکن باز هم کتب اخبار اهل سنّت از احادیث مربوط به مهدی خالی نیست.

احادیث زیادی از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله صادر شده که سنّی و شیعه آنها را نقل کرده اند و هر کس اگر در آنها دقّت کند، برایش روشن می‌شود که موضوع مهدی و قائم در زمان پیامبر اسلام امر مسلّمین بوده است. به طوری که این عقیده در بین مردم شایع بود که اصل آن را مسلّم دانسته و از فروعاتش بحث می کردند؛ گاهی می پرسیدند از چه نسلی به وجود خواهد آمد، گاهی از نام و کنیه اش سؤال می‌نمودند، گاهی می پرسیدند آیا مهدی و قائم یکی است یا نه، گاهی از علّت غیبت و وظایف آن امام جویا شدند. پیغمبر هم گاه و بی گاه از آن وجود مقدّس خبر می داد و می فرمود: مهدی موعود از نسل من و از فرزندان فاطمه ـ سلام الله علیها ـ و حسین علیه السّلام به وجود خواهد آمد، گاهی نام و کنیه اش را بیان می داشت، گاهی علامات و مشخصات او را بیان می کرد، پس از وفات رسول اکرم صلّی الله علیه و آله مسئله ی مهدویت همواره بین اصحاب آن بزرگوار و تابعین مورد بحث بوده است.

در کتب صحاح اهل تسنّن ابوابی به نام مهدی علیه السّلام منعقد و احادیثی از پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله نقل شده است از باب نمونه:

۱/ عبدالله از پیغمبر صلّی الله علیه و آله روایت کرده فرمود دنیا سپری نخواهد شد تا این که مردی از اهل بیت من که نامش نام مناست بر عرب حکومت می‌کند.

ترمذی بعد از نقل این حدیث می‌گوید این حدیث صحیح است و نیز می‌گوید در مورد مهدی عجل الله تعالی فرجه الشّریف علی ابو سعید، ام سلمه و ابوهریره روایت از پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله نقل نموده اند:
ابو سعید از رسول خدا صلّی الله علیه و آله روایت نموده که فرمودند زمین از ظلم و بیدادگری پر می‌شود پس مردی از اهل بیت من ظاهر شده هفت سال یا نه سال حکومت می نماید و زمین را از عدل و داد پر می‌کند.

بسیاری از علمای اهل سنت احادیث مهدی را متواتر دانسته یا تواتر آنها را از دیگران نقل کرده اند و بدان اعتراضی ننموده اند مانند ابن حجر هیتمی در الصواعق المحرقه و شبلنجی در نور الابصار ابن صباغ در الفصول المهمه محمد الصبان در اسعاف الراغبین گنج شافعی در البیان شیخ منصور علی در غایه المأمول سویدی در سبائک الذهب و جمعی دیگر و همین تواتر ضعف سندی را که در بعضی از آنها موجود است جبران می‌کند. به‌عنوان نمونه عسقلانی می نویسد خبر متواتر مفید یقین است و عمل به آن نیاز به بحث ندارد.

سید احمد شیخ الاسلام و مفتی شافعی می نویسد احادیثی که در مورد مهدی وارد شده کثیر و متواتر است در بین آنها هم حدیث صحیح وجود دارد و هم ضعیف اما چون احادیث کثیرند و روات و نویسندگان آنها نیز زیادند بعض آن احادیث بعضی دیگر را تقویت می‌کند و بر روی هم مفید یقین می باشند.

اما در مورد تفاوت اهل سنت با تشیّع

تنها تفاوتی که اهل سنت با شیعیان دارند این است که اهل سنت نوعاً تولد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشّریف را قبول ندارند و می‌گویند شخصیتی که پیامبر اسلام از قیام او پس از غیبت خبر داده هنوز متولد نشده و در آینده تولد خواهد یافت، اما شیعیان معتقدند که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشّریف در سال ۲۵۵ ه. ق از نسل امام حسن عسکری علیه السّلام متولد گردیده و دارای دو غیبت صغری و کبری می باشد.

فضیلت و عظمت شب برات

* دیدگاه اهل سنت و صوفیه

← روایات شیعی

وعده آمرزش و اجابت دعا در شب پانزدهم شعبان و تقسیم ارزاق و تقدیر اعمار در این شب در روایات شیعه نیز آمده است. هرچند از این شب به نام شب برات کمتر یاد شده است، تشابه اعتقادات شیعیان و سنیان و عبادات آنان در شب پانزدهم شعبان و شب برات در روایاتی از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم، حضرت علی علیه‌السلام،دعای امام سجاد علیه السّلام در شب نیمه شعبان به روایت شیخ طوسی در مصباح المتهجد و سید بن طاوس در اقبال و حدیثی از امام صادق علیه السّلام در خور توجه است.

در روایتی از امام رضا علیه السّلام لیله الصکاک همان شب قدر دانسته شده است نه شب نیمه شعبان. ظاهر این روایت با روایات پیشین چندان مطابقت نمی‌کند؛ زیرا تقسیم صکاک تعبیری مجازی از همان تقسیم ارزاق و تقدیر اعمار است و در روایتی پایان یافتن زندگی با نزول صکاک تعیین می‌شود.

اختلاف در نحوه عبادت در این شب

باوجود شباهت‌هایی میان اعمال عبادی و فلسفه و معنای شب برات، در نحوه انجام این عبادات میان فرق صوفیه و اهل سنت و نیز شیعیان اختلافاتی وجود دارد، از جمله: به جماعت خواندن نماز شب برات که برخی از سنیان و کلیه شیعیان آن را حرام می‌دانند (در فقه شیعه هیچ نمازی را که ذاتاً مستحب باشدـ و نه آنچه در اصل واجب بوده و در شرایط خاصّی مستحب شده ـ نمی‌توان به جماعت خواند). اما برخی از اهل سنت این نماز را هم مانند نماز غیر واجب تراویح می‌دانند که می‌توان به جماعت خواند.

دیدگاه برخی اهل سنت درباره اعمال این شب

بعضی از اهل سنت نیز احادیث فضیلت اعمال شب برات ـ از جمله حدیث صد رکعت نماز ـ را از اصل سست و حتی ساختگی و آن اعمال را بدعت‌هایی زشت و نکوهیده دانسته اند، چنانکه عزالدین عبدالسلام درباره اثبات ناروا بودن نماز لیله الرغائب (در ماه رجب) و صد رکعت نمازی که از مهم‌‌ترین اعمال عبادی شب برات است، اثری مستقل نگاشته است.