امام سجاد(ع) در جریان واقعه کربلا سخت بیمار بود و با وجود میل باطنی نتوانست در میدان نبرد حاضر شود، که البته این خود حکمت و خواست خداوند متعال بوده است که برای هدایت و رهبری امت، امام آگاه و هوشمندی وجود داشته باشد و همینطور پس از واقعه جانسوز عاشورا، امام در کنار حضرت زینب(س) به روشنگری اذهان پرداخته، چهره منفور دشمنان را آشکار و حقیقت کربلا را بدرستی منتقل کند .

در دورانی که امام سجاد در آن زندگی می‌کرد، همه ارزشهای دینی دستخوش تحریف و تغییر امویان قرار گرفته و احکام اسلامی بازیچه افرادی چون ابن زیاد، حجاج و عبدالملک بن مروان بود. حجاج عبدالملک را مهمتر و برتر از رسول خدا می‌شمرد و برخلاف تأکیدات دینی از مسلمانان جزیه می‌گرفت و با اندک تهمت و افترایی مردم را به دست جلادان می‌سپرد.

با وجود چنین حاکمان خودکامه ای که مال و جان مردم را به نفع خود مصادره می کردند، طبیعی است که تربیت دینی مردم و ارتقای معرفت عمومی آنها برای حفظ ارزشهای دینی و انسانی از اهمیت بسیاری برخوردار بود .

امام سجاد(ع) با آگاهی دقیق از شرایط در جهت هدایت و روشنگری مردم اقدام کرد، وی توانست از دعا برای بیان بخشی از عقاید خود استفاده و بار دیگر تحرکی در جامعه برای توجه به معرفت، عبادت و بندگی ایجاد کند.

سیدالعابدین، زین الصالحین، وارث علم النبیین، وصى الوصیین، خازن وصایاالمرسلین، امام المؤمنین، منار القانتین والخاشیعن، متهجد، زاهد، عابد، عدل، سجاد، بکاء، امام الامة، أبوالأئمة، حبیب، زکى امین، زین العابدین از جمله القاب آن امام بزرگوار هستند.

صحیفه سجادیه

دعاهای امام سجاد(ع) دارای ظریفترین و عمیقترین معارف است . اهمیت صحیفه سجادیه از آنجاست که امام معصومى چون حضرت سجاد با خداى خویش با این دعاها راز و نیاز و نیایش مى‏کرده است.

آن حضرت بسیارى از معارف ناب اسلامى را در قالب دعاهاى صحیفه بیان داشته است. از این رو در دعاهاى این کتاب، ظریفترین مباحث خداشناسى، هستى‏شناسى، عالم غیب و فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر و اهل‏بیت، فضایل و رذایل اخلاقى، شیوه‏هاى شیطان در گمراه ساختن مردم، گرامیداشت اعیاد و یوم الله‏هاى مختلف، مسائل اجتماعى و اقتصادى، اشارات تاریخى و سیره، توجه دادن به مظاهر قدرت پروردگار و ده‌ها موضوع مهم دیگر مطرح است.

قالب صحیفه سجادیه، قالب دعا و نیایش است ولى مضمون، تبیین دین و ارزش‏هاى اخلاقى و معارف قرآنى و وظایف عبادى و آداب بندگى است.