بنام خدا

مسیر بندگی

هدف از خلقت انسان، بندگی و عبودیت پروردگار است و بندگی با شکوفا سازی فطرت انسان محقّق می‌شود. توجه به این نکته در تربیت فرزند صالح بسیار موثر است. برنامه ریزی برای تربیت باید به گونه‌ای باشد که با فطرت پاک انسان مطابقت داشته باشد و در مسیر بندگی باشد. در این مقاله ضمن بررسی این موضوع راهکارهایی را برای تحقق مسیر بندگی بیان می‌کنیم. عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• خلقت انسان و هدف از آن
• چگونگی تحقق مسیر بندگی
  •  فراهم کردن محیطی سالم
  •  توجه به ویژگی‌های وراثتی
  •  به کارگیری روش‌های تربیتی
  •  ارتباط مستمر با خدا در مسیر تربیت
  •  استمرار و جدیت در تربیت
  •  فراهم کردن همنشین خوب و شایسته

                     ترسیم شاخصه‌هایی برای تربیت

چکیده مسیر بندگی:

• انسان موجودی هوشمند، زیرک و توانمند است که اگر در مسیر تربیت قرار بگیرد، در مسیر بندگی الهی حرکت خواهد کرد.

• هدف کلّی خلقت انسان، بندگی است و مسیر بندگی تنها با پرورش فطرت الهی تحقق می‌یابد به عبارت دیگر بندگی محقّق نمی‌گردد مگر با آزادسازی فطرت‌ها.

• اوّلین نکته‌ای که در مسیر شکل‌دهی انسان برای بندگی مورد نیاز است، فراهم شدن محیط تربیتی سالم است.

• وراثت مقدّمه‌ای برای احیا و شکوفا‌سازی فطرت است.

• احیای فطرت، نیاز به یک سری راهکارها، روش‌ها و مدل‌های تربیتی دارد.

• در مسیر تربیت فطری فرزندان، نباید اتّصال خود با خدا را قطع کرد.

• در تربیت نباید خسته شد و کوتاه آمد بلکه باید مربّی، متربّی را به صورت استمراری زیر نظر داشته باشد.

• در فرآیند تربیت باید زمینه‌هایی برای ارتباط فرزندان با انسان‌های صالح و شایسته فراهم کنیم.

• مهم‌ترین ملاک‌ها و شاخصه‌های تربیت فرزندان عبارت‌اند از:
  1. ارادۀ خوب
  2.  
  3. پیوند با اهل بیت (ع)
  4. عزت نفس
  5. تأثیرگذاری و فعال بودن
  6. کلام زیبا

خلقت انسان و هدف از آن

یکی از مقدّماتی که در بحث تربیت فرزند باید به آن بپردازیم این است که مبدأ خلقت انسان و هدف خلقت انسان چیست؟ خداوند متعال برای چه انسان را آفرید؟

وقتی در آیات قرآن می‌بینیم که به خلقت آفرینش انسان توسّط ملائکه هم اعتراضاتی شد و گفتند آیا می‌خواهی انسانی را بیافرینی که بر روی زمین ظلم و فساد راه بیندازد، خونریزی راه بیندازد؟ خداوند متعال خطاب به ملائکۀ الهی فرمودند که: من می‌دانم چه چیزی را می‌خواهم بیافرینم و شما هم باید نظاره‌گر باشید، توجّه کنید و آن نادانسته‌های خود را با دانسته‌های من کامل کنید.(1)

پس خلقت انسان از اوّل حتّی مورد اعتراض ملائکۀ الهی هم بود. ولی خداوند متعال انسان را آفرید. انسان موجودی هوشمند، زیرک و توانمند است که اگر در مسیر تربیت قرار بگیرد همان هدف مهمّ خلقت را ـ که انسانی باشد بندگی خدا را روی زمین انجام بدهد، در مسیر بندگی الهی حرکت کند ـ محقّق خواهد کرد. لذا ما هدف کلّی خلقت انسان را، مسیر بندگی می‌دانیم که انسان بندۀ صالح، شایسته و ارزشمند الهی شود.

چگونگی تحقق مسیر بندگی

امّا این چگونه محقّق می‌شود؟ ما چگونه می‌توانیم انسان را در مسیر بندگی قرار بدهیم؟ این همان موضوعی است که در تربیت باید مورد گفتگو و بحث قرار بگیرد. اگر در یک عبارت خیلی کوتاه و موجز و کلّی بخواهیم به آن اشاره کنیم که در ذهن مبارک شما هم بنشیند و عمیق هم بنشیند، این است که ما باید کاری انجام دهیم فطرت انسان به منصۀ ظهور برسد.

یعنی فطرت او که یک فطرت الهی ، پاک ، خدایی، عدالت‌خواه و عدالت‌جو، تعالی‌خواه و رشدخواه است، را پرورش دهیم. در رفتارها، حرکات او، کلمات او، منش او، خلق او، او را به سمت تعالی و رشد ببرد که این همان هدف خلقت است. یعنی هدف خلقت بندگی است و بندگی محقّق نمی‌گردد مگر با آزادسازی فطرت‌ها. یعنی نگذاریم فطرت در کنج وجود انسان بماند و انسان آن را با خود به گور ببرد. بلکه باید فطرت را پرورش دهیم، تربیت کنیم و به منصۀ ظهور برسانیم.

امّا این چگونه محقّق می‌شود؟ من چند راهکار کلّی را بیان می‌کنم و نکاتی محضر شما تقدیم خواهد شد:

1ـ فراهم کردن محیطی سالم

اوّلین نکته‌ای که در مسیر شکل‌دهی انسان برای این‌که بندۀخوب خدا شود به آن نیاز داریم، این است که بایستی محیطی سالم فراهم کنیم. البتّه ما هر وقت کلمۀ محیط را می‌گوییم به معنای یک محیطی که طول و عرض جغرافیایی دارد نیست. محیط یعنی فضایی که انسان در آن رشد و نمو می‌‌کند. یک موقع خانه است، یک موقع مدرسه است، یک موقع مساجد هستند، یک موقع هیئات دینی و مذهبی هستند، یک موقع محیط‌های فرهنگی و اجتماعی است. یعنی مجموعۀ این محیط‌هایی که انسان در آن قرار می‌ گیرد، رشد و نمو  و تعالی پیدا می‌کند. ما به این محیط‌ها محیط تربیتی می‌گوییم.

پس ببینید اگر ما بخواهیم فطرت انسان را احیاء کنیم، فطرت انسان را به منصۀ ظهور برسانیم، اوّلین اصلی که نیاز داریم، اصل محیطی است.

عرض کردیم که مبدأ خلقت و هدف خلقت انسان چگونه است و از کجا شروع شد. با اعتراض ملائک شروع شد، خداوند فرمودند که: من می‌دانم چه موجودی را می‌خواهم بیافرینم. گفتیم که اگر ما بخواهیم در آن مسیری که خداوند ترسیم کرده و مسیر بندگی است قرار بگیریم، باید فطرت را به منصه‌ی ظهور برسانیم، شکوفا کنیم.

امّا چگونه این کار را انجام بدهیم؟ گفتیم اوّلین اصل مهم، اصل محیطی است. یعنی ما باید محیط تربیتی خوبی را برای فرزندان خود ایجاد کنیم.

پی نوشت:

(1):  وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَهِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ؛ و آن زمان را یاد آر که پروردگارت به فرشتگان گفت: به یقین جانشینی در زمین قرار می‌دهم. گفتند: آیا موجودی را در زمین قرار می‌دهی که در آن به فساد و تباهی برخیزد و به ناحق خون ریزی کند و حال آن که ما تو را همواره با ستایشت تسبیح می‌گوییم و تقدیس می‌کنیم. [پروردگار] فرمود: من [از این جانشین و قرار گرفتنش در زمین اسراری] می‌دانم که شما نمی‌دانید. (سورۀ بقره، آیۀ 30)

مطلب ادامه دارد........

نویسنده مقاله: حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا تراشیون

منبع : پایگاه ایمانور