تعداد همسران و فرزندان امام حسین(ع)

امام حسین(علیه السلام) دارای چند فرزند بود؟

در مورد تعداد فرزندان امام حسین(علیه السلام) بین مورخین اختلاف است اما بنا به آنچه ما بدان رسیدیم، امام حسین(علیه السلام) دارای شش فرزند بودند، گر چه بعضی از نقلها برای امام حسین(علیه السلام) هفت و بعضا ده فرزند نام برده اند.
ما در اینجا ابتدا آن شش تن را بررسی و سپس به افراد اختلافی اشاره خواهیم کرد:
1- علی اکبر(علیه السلام) که در کربلا شهید شده است و عده ای مادرش را لیلی دختر ابومرة بن عروة بن مسعود بن معتب دانسته اند.(طبقات الکبری، ج5، ص 326.)
2- على بن الحسین(علیه السلام) معروف به زین العابدین که مادرش را شهربانو دختر يزدجرد بن شهريار بن شيرويه نام برده اند.(کتاب تاریخ قم ، ص 192.)
3- عبدالله که بعضی گفته اند او همان علی اصغر است و مادر او را رباب دختر امرء القیس بن عدی دانسته اند.(نفس المهموم، ص 349، ارشاد مفید، ج2، ص 108، طبقات الکبری، ج5، ص 326؛ تاریخ قم، 192.)
4- جعفر كه مادرش را سلافه از خاندان بلی بن عمرو بن الحاف بن قضاعه دانسته اند.(طبقات الکبری، ج5، ص 326؛ کتاب تاریخ قم ، ص 192.)
5- سكينه و او را آمنه نیز خوانده اند و مادرش رباب دختر امرء القيس بن بن عدىّ بوده است.(همان؛ ارشاد، ترجمه ساعدى خراسانى، ص491.)
6- فاطمه که مادرش ام اسحق دختر طلحة بن عبد الله بن عثمان بن عمرو بن كعب بن سعد بن تيم بن مره بوده است.(طبقات الکبری، ج5، ص 326؛ کتاب تاریخ قم ، ص 192.)
اما بنا به نقلهای دیگر این اسامی هم وجود داد:
1- محمد که گفته شده در كربلا شهيد شده است و از مادرش نام نبرده اند.(تاريخ قم، ص:196.)
2- رقیه که گفته شده مادرش شهربانو دختر يزدجرد بن شهريار بن شيرويه بوده است.(معالی السبطین، ج 2، ص 214.)
3- زینب و عبیدالله که تنها به نامشان اشاره شده است.( مجمل التواریخ و القصص، متن، ص: 455.).(تحقیق و پژوهش: واحد پاسخ به شبهات پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله مکارم شیرازی(حفظه الله).)

سن برخى از فرزندان امام حسین ( ع )

تعداد دقیق فرزندان امام حسین ( ع ) تا کنون معلوم نشده است و سن برخى از فرزندان امام حسین ( ع ) هم به طور دقیق معلوم نشده است . آن چه براى ما تا به این لحظه روشن شده است به این صورت است :

1. رقیه
یکى از فرزندان امام حسین ( ع ) دخترى است معروف به رقیه . این دختر چهار سال داشت و در دوران اسارت در شام در جایى که آنها را نگهدارى مى کردند ، وفات کرده است . مأخذ این مطلب عبارت است از کتاب « کامل بهائى » نوشته « حسن بن على بن محمد بن على طبرى » معروف به عماد الدین طبرى . نویسنده این کتاب از علماى مورد اعتماد شیعه است . درباره نویسنده این کتاب مى توانید به کتاب « فوائد رضویه » نوشته شیخ عباس قمى مراجعه بکنید . در ص 111 ، حرف ح ، کلمه حسن ، درباره او مطالبى دارد . عماد الدین طبرى ماجراى دختر چهار ساله امام حسین ( ع ) را از کتابى به نام « حاویه » ذکر کرده است ( کامل بهائى ، جزء دوم ، فصل سوم ، باب 25 ، ص 179 ) .
در کامل بهائى نام این دختر را ذکر نکرده و فقط دختر چهار ساله را ذکر مى کند و ما از قرائن و شواهد به دست آورده ایم که نام آن دختر رقیه است .
داستان دختر چهار ساله امام حسین ( ع ) را که در خرابه شام وفات کرده شیخ عباس قمى در « منتهى الآمال » ج اول ، ص 807 ، چاپ هجرت ، چاپ هشتم آورده است .
در کتاب « منتخب التواریخ » درباره این دختر چهار ساله حکایت جالبى ذکر کرده است . اگر خواستید به آن کتاب ، ص 388 یک جلدى مراجعه بکنید . در کتاب « تراجم النساء » ، ج 2 ، ص 103 ، چاپ اول ، آو داستان جالب را از « منتخب التواریخ » نقل کرده است .

 2. محسن
امام حسین ( ع ) در میان اسیران همسرى داشت که نامش تا به امروز مشخص نشده است . این بانو وقتى که اسیران کربلا را به شام مى بردند ، در نزدیک « حلب » در کوه « جوشن » بچه اش زود هنگام به دنیا آمد و در همانجا هم درگذشت . هم اکنون آن محل به نام « مشهد السقط » معروف است و برخى از علماى بزرگ در همان مکان دفن شده اند ( منتهى الآمال ، ج اول ، ص 776 ، چاپ هجرت ، چاپ هشتم ) .
پس سن این بچه یک روز بود .

3. سکینه
یکى از دختران امام حسین ( ع ) سکینه است . نام او آمنه است و در کربلا حضور داشت . مادرش رباب است و امام حسین ( ع ) نسبت به هر دو علاقه زیادى داشت . حضرت سکینه در سال 61 در کربلا بود و در سال 117 ه . ق وفات کرده است و در موقع وفات هفتاد سال سن داشت . پس از ماجراى کربلا پنجاه و شش سال عمر کرده است و چون در هفتاد سالگى وفات کرده ، پس اگر 56 را از هفتاد کم بکنیم مى ماند . 14
بنابراین حضرت سکینه در کربلا چهارده سال داشت و اگر 14 را از 61 کم بکنیم مى ماند . 47 پس حضرت سکینه در سال 47 قمرى به دنیا آمده و در سال 117 هم وفات کرده است و سنش هفتاد بود . حضرت سکینه در کربلا نامزد داشت و در همانجا به شهادت رسید . پس از ماجراى کربلا « مصعب بن زبیر » آن حضرت را به همسرى در آورد و پس از مصعب به همسرى « عبد الله بن عثمان بن عفان » در آمده است .
وفات او در سال 117 را در « منتهى الآمال » ، ج 1 ، ص 854 به بعد ، « تاریخ و اماکن سیاحتى و زیارتى سوریه » نوشته « اصغر قائدان » ، ص 133 ، چاپ سوم ، نشر مشعر و « منتخب التواریخ » ، ص 194 ، مى توانید ملاحظه بکنید .
هفتاد ساله بودن او در وقت وفات را در کتاب « تاریخ و اماکن سیاحتى و زیارتى سوریه ، ص 133 » ملاحظه بکنید .
همسر اول او « عبد الله بن حسن » بود ( منتهى الآمال ، ج 1 ، ص 700 و تاریخ و اماکن سیاحتى و زیارتى سوریه ، ص 133 ) .
این عبد الله که نامزد حضرت سکینه بود پیش از عروسى در کربلا به شهادت رسید ( تاریخ و اماکن سیاحتى و زیارتى سوریه ، ص 133 و منتهى الآمال ، ج 1 ، ص 700 ) .
شوهر دوم و سوم او در کتاب « منتخب التواریخ ، ص 194 » ذکر شده است . عبد الله بن حسن پسر امام حسن ( ع ) است و عبد الله اکبر نامیده مى شد . بنابراین عبد الله بن حسن ، پسر عموى حضرت سکینه است .

. 4 فاطمه
یکى از دختران امام حسین ( ع ) فاطمه است و در کربلا حاضر بود . فاطمه در سال 117 ه . ق وفات کرد . در همان سالى که حضرت سکینه وفات کرد ( منتهى الآمال ، ج 1 ، صص 853 - 854 ) .
در کتب مورد مطالعه به سال تولد او اشاره نشده و همچنین ننوشته اند که در چه سنى وفات کرده است . آن چه مسلم است این است که از سال 61 تا سال 117 زنده بوده و 56 سال عمر کرده است و در کربلا بیش از 14 سال سن داشته است چون او یک کمى از سکینه بزرگتر است . حضرت سکینه در کربلا 14 سال داشته است و در سال 47 قمرى به دنیا آمد و با این محاسبه حضرت فاطمه بنت الحسین ( ع ) در حدود 16 - 15 سال داشت و با این ملاحظات در سال 46 یا 45 قمرى به دنیا آمده است .
شوهر فاطمه ، حسن بن حسن بود . این حسن را « حسن مثنى » مى نامند ( منتهى الآمال ، ج 1 ، ص 854 ) .
فاطمه از این حسن سه بچه به دنیا آورد که عبارتند از : عبدالله ، ابراهیم و حسن که این حسن را « حسن مثلث » مى گویند ( همان ) .
حسن بن حسن ( ع ) پسر عموى فاطمه است و در کربلا حاضر و جزو رزمندگان کربلا بود . روز عاشورا زخمى شد و افتاد ولى او را با وساطت یکى از آشنایان نکشتند و با اسیران به شام بردند .
بر این اساس سن واقعى فاطمه بنت الحسین ( ع ) تا این لحظه معلوم نشده است .

. 5 امام زین العابدین
امام سجاد ( ع ) در سال 36 و یا 38 ه . ق به دنیا آمده است ( منتهى الآمال ، ج 2 ، ص 29 ، چاپ هجرت ، و الانوار النعمانیه ، ج اول ، چاپ تبریز ، ص 374 ) .
و در سال 95 یا 94 ه . ق وفات کرده است ( منتهى الآمال ، ج 2 ، ص 92 ) .
اگر در سال 36 به دنیا آمده و در سال 95 وفات یافته ، پس سن آن حضرت ( ع ) در موقع وفات 59 بوده است و اگر در سال 38 به دنیا آمده و در سال 95 وفات یافته ، در وقت وفات 57 سال داشت و اگر سال وفات را 94 به حساب بیاوریم در این صورت سن آن حضرت ( ع ) یا 58 بوده و یا . 56 براى همین اختلاف است که سن او در کربلا یا 25 بود و یا 23 ، چون حادثه کربلا در سال 61 روى داده است .
پس حضرت امام سجاد ( ع ) موقع وفات 59 ساله یا 57 ساله یا 58 و یا 56 ساله بودند . در « انوار نعمانیه » سال وفات او را فقط 95 مى داند . در این صورت آن حضرت ( ع ) موقع وفات یا 57 ساله بودند و یا 59 ساله و در همین انوار نعمانیه سن آن حضرت ( ع ) را 57 ذکر کرده است ( انوار نعمانیه ، ج 1 ، ص 374 ) .
با این حساب مى توان گفت که آن حضرت ( ع ) در وقت وفات 57 سال داشت و درسال 38 ه . ق به دنیا آمده و در سال 95 وفات کرده است .

. 6 على اکبر
یکى از فرزندان امام حسین ( ع ) که در کربلا به شهادت رسید على اکبر ( ع ) است . على اکبر در کربلا 27 سال داشت و داراى زن و بچه بود و کنیه اش « ابوالحسن » است ( سخنان حسین بن على ( ع ) ، محمد صادق نجمى ، ص 303 ، به نقل از مقتل مقرم ) .
مطابق این نظر على اکبر باید در سال 34 ه . ق به دنیا آمده باشد و روز عاشورا سال 61 به شهادت رسیده است . به نظر برخى على اکبر در سال 33 متولد شده است ( همان ، ص 300 ) .
و با این محاسبه على اکبر در کربلا 28 سال داشته است . در سن و سال على اکبر اختلافات زیادى هست و ما آنها را نیاوردیم و به نظر مى رسد که آنچه در کتاب « سخنان امام حسین ( ع ) » آمده کافى است .

. 7 جعفر بن حسین ( ع )
امام حسین ( ع ) پسرى به نام جعفر داشت ( مطالب السئول فى مناقب آل الرسول ، محمد بن طلحه بن محمد قرشى شافعى ، ص 257 ، چاپ اول ، بیروت ، مؤسسه البلاغ و بحار الانوار ، ج 45 ، ص 330 ، چاپ ایران ) .
جعفر بن الحسین ( ع ) در زمان حیات امام حسین ( ع ) در گذشت ( منتهى الآمال ، ج 1 ، ص 853 و بحار الانوار ، ج 45 ، ص 329 ) .
نسبت به سن و سال او اطلاعاتى به دست نیامد .

. 8 محمد بن الحسین ( ع )
یکى از فرزندان امام حسین ( ع ) پسرى است به نام محمد ( مطالب السئول ، ص 257 و بحار الانوار ، ج 45 ، ص 331 ) .
نسبت به سن و سال این بچه هم اطلاعاتى به دست نیامد .

. 9 عبدالله بن الحسین ( ع )
امام حسین ( ع ) پسرى داشت به نام عبدالله ( مطالب السئوال ، ص 257 ) .
عبدالله در کربلا به شهادت رسید ( بحار الانوار ، ج 45 ، ص 330 و 329 منتهى الآمال ، ج اول ، ص 853 ) .
عبدالله در بغل امام حسین ( ع ) و در بچگى به شهادت رسید ( انوار النعمانیه ، ج 1 ، ص 373 ) .
مادر عبدالله رباب است و شیرخوار بود و او را « على اصغر » مى نامند ( . ک : تاریخ زندگانى امام حسین ( ع ) ، عماد زاده ، ص 202 ، چاپ اول ، انتشارات اسوه ، 1373 ) .
در بعضى نوشته ها آمده است که براى امام حسین ( ع ) در کربلا بچه اى به دنیا آمد و در بغل امام حسین ( ع ) کشته شد ( تاریخ زندگانى امام حسین ( ع ) ، ج 4 ، ص 302 ، چاپ اول ، 1380 ، دفتر انتشارات کمک آموزشى ، به زبان عربى ) .
به احتمال زیاد این بچه همان عبدالله شیرخوار است و از این معلوم مى شود که بچه یک روزه بوده است . در همین کتاب آمده است که امام حسین ( ع ) پسرى داشت سه ساله و به شهادت رسید ( ص 289 ) ولى نام آن را نیاورده است .

. 10 زینب بنت الحسین ( ع )
یکى از دختران امام حسین ( ع ) زینب است ( مطالب السئوال ، ص 257 ) .
و در باره او هم اطلاعاتى به دست نیامد .
در پایان باید این نکته را یادآورى بکنیم که اگر تلاش هاى پیروان امام حسین ( ع ) نبود ، این مقدار اطلاعات هم براى ما نمى ماند . امویان تمام تلاش خود را به کار گرفتند که اثرى از حسین بن على ( ع ) و اولاد او نماند . « امام فخر رازى » در جلد اول تفسیر خود در سوره حمد درباره بلند خواندن « بسم الله الرحمن الرحیم » و یا آهسته خواندن آن مى گوید : « وقتى که حکومت به دست بنى امیه افتاد آنان در همه جا تأکید داشتند که « بسم الله » بلند خوانده نشود ، چون آنان سعى مى کردند که آثار على بن ابى طالب ( ع ) را محو بکنند 1
( 1 ) ( انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه ، آیه الله حسن زاده آملى ، ص 39 ، پاورقى ، به نقل از تفسیر کبیر ، ج اول ، ص 160 ، چاپ استانبول ) .

همسران  امام حسین (علیه السلام)

مطابق با منابع اسلامی و روایات باقی مانده از زندگی امام حسین (علیه السلام)، ایشان حدود پنج همسر داشته‌اند که هرکدام فرزندانی داشته‌اند؛ اسامی این بانوان و فرزندان هر بانو، به شرح زیر است:

۱. شهربانو
مشهور است که شهربانو، دختر پادشاه ایران، یزدگرد سوم، بوده‌است. امام علی بن حسین (علیه السلام) که با کنیه ابومحمد و لقب زین‌العابدین شناخته می‌شود، فرزند امام حسین از شهربانو است. رقیه دیگر فرزند امام از شهربانو به شمار می‌آید.

۲. لیلی دختر مره بن غزوه بن مسعود ثقفیه
علی بن حسین الاصغر که به علی اکبر مشهور بوده و در واقعه کربلا به شهادت رسیده‌ است را باید فرزند امام حسین از لیلی دانست.

۳. قضاعیه از قبیله قضاعه
جعفر بن حسین فرزند امام حسین از قضاعیه است.

۴. رباب دختر امر القیس
عبدالله بن حسین که به علی اصغر مشهور بوده و در واقعه کربلا به شهادت رسید، فرزند این بانو است. دیگر فرزندان امام حسین و رباب:

سکینه
محمد (در کربلا به شهادت رسید)

۵. ام اسحاق دختر طلحع بن عبید الله تیمیه
فاطمه فرزند امام از این بانو است.

۶. همسری نامشخص
این بانو که اطلاعی از نام و نسبشان در دست نیست، در واقعه کربلا حضور داشتند و باردار بودند. پس از اسارت و انتقال از کوفه به شام، در نزدیکی حلب سقط جنین کردند. در منابع گفته شده که نام فرزند ایشان محسن بوده‌ است.

اسامی همسران و فرزندان امام حسین تا چه اندازه‌ای قابل‌استناد است؟

از زندگی و خانواده امام حسین (علیه السلام) اطلاعات دقیق‌تری نسبت به سایر معصومان (علیهم‌السلام) به جا مانده است. البته شک‌هایی نیز درباره همسران و فرزندان ایشان وجود دارد؛ به طور مثال، برخی از منابع، احتمالاتی درباره دروغین بودن ازدواج امام با شهربانو، دختر شاه ایران را مطرح کرده‌اند. درکل، باید به فاصله زمانی که در میان زندگی امام حسین و عصر ما وجود دارد، توجه کنیم و چنین شک‌هایی را تا حدودی محتمل بدانیم.

بنا به روایاتی که از زندگی امام حسین (علیه السلام) نقل شده، ایشان صاحب پنج یا شش همسر بوده‌اند که از هرکدام فرزندانی داشته‌اند. معروف‌ترین همسر ایشان، شهربانو، دختر پادشاه ایران بوده‌ است. امام زین‌العابدین، پیشوای چهارم شیعیان جهان را باید حاصل ازدواج امام حسین با شهربانو دانست.

کدامیک از فرزندان امام حسین (ع) در کربلا حاضر بودند؟

از میان فرزندان امام حسین (ع) ۳ پسر و ۳ دختر ایشان در کربلا حضور داشتند که ۲ پسر در جریان واقعه به شهادت رسیده و یک پسر و ۳ دختر ایشان به اسارت رفتند.

به گزارش کرب و بلا، در رهسپاری امام حسین (ع)  به سوی کوفه، عهد و عیال آن حضرت نیز ایشان را همراهی کردند چرا که این سفر اساساً برای شرکت در کارزار عاشورا نبود بلکه به واسطه بی‌شمار نامه‌های دعوتی بود که جمع کثیری از کوفیان برای ایشان نوشتند تا آن حضرت به سوی ایشان شتاب گیرد؛ جماعتی که اغلب به ظاهر از حکومت اموی و خلافت یزید بیزاری جسته و به دنبال امام و مقتدایی بودند.

اما فرزندان آن حضرت که در این سفر ایشان را همراهی کرده، تعدادی در واقعه کربلا به شهادت رسیده، تعدادی به بند اسارت درآمده و ابتدا به نزد عبیدالله بن زیاد فرستاده شدند و از آنجا برای حضور در بارگاه یزید اعزام شدند به این شرح است:

رقیه

دختر که بنا بر نقل معروف چهار ساله بوده است داشت و در دوران اسارت در بیغوله‌ای به نام خرابه شام وفات کرده است .( کامل بهائى ، جزء دوم ، فصل سوم ، باب ۲۵ ، ص ۱۷۹ و منتهى الآمال، شیخ عباس قمی، ج اول ، ص ۸۰۷ که در این کتاب به صراحت نام دختر رقیه آمده است.)

سکینه

نام واقعی؛ آمنه ذکر شده و در کربلا حضور داشت که در آن زمان ۱۴ سال بیشتر نداشت. او در سال ۱۱۷ ه. ق وفات کرده است. (منتهى الآمال، ج ۱ ، ص ۸۵۴) نامزد وی عبدالله بن حسن؛ پسرعمویش بود که در کربلا به شهادت رسید. (منتهى الآمال ، ج ۱ ، ص ۷۰۰) و پس از واقعه به عقد و نکاح مصعب بن زبیر درآمد.

امام سجاد (ع)

ایشان در سال ۳۶ یا ۳۸  از مادری به نام شهربانو به دنیا آمدند که گویا مادر ایشان سر زایمان دار قانی را وداع می‌گوید. (منتهى‌الآمال ، ج ۲ ، ص ۲۹)  و در سال ۹۵ یا ۹۴ ه . ق  نیز به شهادت رسیدند که براین اساس هنگام شهادت ۵۹ سال داشتند. (منتهى الآمال ، ج ۲ ، ص ۹۲). سن ایشان برمبنای تاریخ تولد در حین واقعه عاشورا ۲۳ یا ۲۵ سال بوده است و بنا بر برخی روایات فرزند ذکور ایشان یعنی امام باقر نیز در کربلا حاضر بوده و حدود ۴ ساله بوده‌اند. امام سجاد (ع) به  سبب بیماری در جریان واقعه کربلا به شهادت نرسیده و همراه کاروان اسرا به شام اعزام شدند.

علی اکبر (ع)

فرزند ذکور و بزرگ امام حسین (ع) که در کربلا ۲۷ ساله بود و کنیه ایشان « ابوالحسن» بوده است. (سخنان حسین بن على (ع) ، محمد صادق نجمى ، ص ۳۰۳ ، به نقل از مقتل مقرم). براین اساس او در سال ۳۴ ه. ق  از مادری به نام لیلا متولد شده است.

بنابر نقل مشهور اغلب مقاتل وی به عنوان نخستین فرد منتسب به بنی هاشم بود که در جریان واقعه عاشورا به شهادت رسید.

عبدالله بن الحسین ( ع)

فرزند خردسال امام حسین (ع) که در کربلا به شهادت رسید نامش عبدالله بوده است. (بحارالانوار ، ج ۴۵ ، ص ۳۳۰ و ۳۲۹  و منتهى الآمال ، ج اول ، ص ۸۵۳). عبدالله در آغوش امام حسین (ع) به شهادت رسید (انوار النعمانیه ، ج ۱ ، ص ۳۷۶).

مادرش رباب نام داشت عبدالله رباب است و او شیرخواره (عبدالله رضیع) بوده است. برخی او را شش ماهه دانسته‌اند و البته گروهی نیز معتقدند که او در جریان سفر امام به دنیا آمده و لذا در لحظه شهادت چند روزی بیشتر نداشته است. (تاریخ زندگانى امام حسین ( ع ) ، عماد زاده ، ص ۲۰۲ ، چاپ اول ، انتشارات اسوه ، ۱۳۷۳)

اما از دیگر اولاد امام حسین (ع) که در کربلا حضور داشتند به دختری به نام فاطمه اشاره می‌شود که کمی از سکینه، دیگر دختر امام حسین (ع) بزرگتر بوده اما برحسب اتفاق در همان سالی وفات می‌یابد که خواهرش سکینه وفات کرده است و همسر او حسن بن حسن نام داشته که به حسن مثنى مشهور است. (منتهى الآمال ، ج ۱ ، ص ۸۵۴ ).

منابع:

https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&catid=25711&mid=254831

https://www.porseman.com/

https://www.porseman.com/article/

https://www.karbobala.com/news/info/5851