روز جهانی موزه و میراث فرهنگی
دوشنبه 27 اردیبهشت 1400 10:48 AM
در میان روش‌های مختلفی که برای ارتباط فرهنگی، هنری، علمی، آموزش، حفظ آثار و میراث ملموس و ناملموس صورت می‌گیرد، نقش موزهها انکار ناپذیر است. میراث فرهنگی به قدری ارزشمند است که باید بودجه و وقت بسیار برای حفظ آنها در نظر داشت و به مردم اجازه داد تا با بازدید از آنها با تاریخ خود آشنا شوند و آموزش‌های لازم برای حفظ آثار تاریخی را فرا بگیرند. در سالهای اخیر موزهها در جهان و ایران بازدیدکنندگان بیشتری داشته‌اند و وظایف خود را هر روز بهتر انجام می‌دهند. برای یادآوری هدف تاسیس موزه و آگاهی رسانی به موزهها، در سالهای گذشته 18 می برابر با 28 اردیبهشت به عنوان روز جهانی موزه برگزیده شده است. در این مطلب از علاءالدین تراول می‌خواهیم در مورد هدف از تعیین روز موزه و هفته میراث فرهنگی اطلاعاتی را با شما به اشتراک بگذاریم، همراه ما باشید.
موزه چیست؟
به مکان ویژه‌ای که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی، صنعتی و اشیا با ارزش نگهداری می‌شوند و عموم می‌توانند از آن دیدن کنند، موزه گفته می‌شود. در تعریف تخصصی و جامع‌تری که شورای بین المللی موزه عنوان کرده، موزه را موسسه‌ای دائمی و بدون هدف مادی دانسته که درهایش به روی عموم مردم باز است و جهت پیشرفت جامعه خدمت می‌کند.
هدف از تاسیس موزه
• نگهداری و نمایش آثار گذشتگان و انتقال آن به آیندگان
• ایجاد و تقویت تفاهم میان اقوام و ملل
• شناخت سهم اقوام و ملل مختلف در فرهنگ و تمدن جهان
• ارزیابی و مقایسه مقوله‌های تاریخی، عملی، فنی، صنعتی و هنری گذشته و زمان حال
• افزایش و بهبود دانش پژوهشگران، دانشجویان، دانش آموزان و ...
• جلوگیری از نابودی فرهنگ بومی و ایجاد مانعی در برابر فرهنگ های نامأنوس
تاریخچه تاسیس موزه در جهان
اولین موزه‌هایی که در جهان تاسیس شدند، هیچ کدام هدف خیلی خاصی نداشتند و پرستشگاه‌هایی مقدس مثل کلیساها، معابد یونانی‌ها و ژاپنی‌ها محسوب می‌شدند. در سال 1683 در آکسفورد انگلستان اولین مجموعه شخصی دنیا که "آشمولین" نام داشت به نمایش برای عموم گذاشته شد. پس از آن در زمان رنسانس که فرهنگ هنری اروپا تغییر بزرگی کرد، توجه به موزهها بیشتر شد و ارزش آنها برای مردم کم کم آشکار گردید. سرانجام اوج هنر موزه‌داری در جهان را موزه لوور به نمایش گذاشت که هم اکنون به عنوان پر بازدیدترین موزه جهان محسوب می‌شود. در جهان موزه‌های بزرگی ساخته شده‌اند که هرکدام در نوع خود فوق‌العاده هستند، مانند: موزه هنر متروپلیتن، موزه ملی 11/9 نیویورک، موزه آکروپلیس، موزه مردم شناسی مکزیک، موزه هرمیتاژ و ارتش سفالین چین.
تاریخچه موزه در ایران
در سال 1249 شمسی، ناصرالدین شاه پس از سفر به اروپا و بازدید از موزه کشورهای سوئیس، آلمان، اتریش و ایتالیا دستور داد که در کاخ گلستان موزهای احداث گردد. پس از آن به تعداد موزهها روز به روز افزوده شد. تا جایی که جالب است بدانید که بر اساس گفته‌ی معاون سازمان میراث فرهنگی، در سال 1397 هر 5 روز 1 موزه ایجاد شده است و این موضوع نشان‌دهنده اهمیت و شناخت نقش موزه در صنعت گردشگری و حفظ میراث فرهنگی است. موزه ایران باستان با معماری فوق العاده‌اش به عنوان نقطه عطفی در موزه داری ایران محسوب می‌گردد. از دیگر موزه‌های برتر ایران میتوان موزه هنرهای معاصر، موزه تخت جمشید، موزه سینما، موزه تاریخ طبیعی همدان، کاخ موزه سعدآباد، موزه ارتباطات و موزه ملی ملک را نام برد.
تاریخچه روز جهانی موزه
از سال 1977، تاریخ 18 می از سمت شورای بین‌المللی موزه (ایکوم) به عنوان روز جهانی موزه و میراث فرهنگی برگزیده شد. این شورا در پاریس واقع گردیده و به عنوان سازمانی حرفه‌ای و غیر دولتی، زیر نظر یونسکو به فعالیت می‌پردازد. بیشتر از 35000 عضو از 135 کشور در جهان عضو این شورا هستند که ایران هم تحت عنوان کمیته ملی ایکوم ایران در راستای اهداف این شورای جهانی فعالیت می‌کند.
هدف از تعیین روز جهانی موزه
در واقع هر سال در این روز موضوعی را مشخص می‌کنند تا مردم و متخصصین به صورت مستقیم از موزه دیدن کنند و درباره چالش‌هایی که موزه برجسته کرده است به بحث و گفتگو بپردازند. با تعیین این روز، موزه جایگاه و ارزش خود را به عنوان نهادی دائمی در میان عموم مردم به دست می‌آورد. این نهاد وظیفه دارد میراث ملموس و ناملوس جامعه بشری را نگهداری کند و فضایی را برای اهداف آموزشی و مطالعه بیشتر آماده کند. نقش موزه در تبادلات فرهنگی، غنی‌سازی فرهنگ‌ها، توسعه درک متقابل، همکاری و صلح میان مردم بسیار پر رنگ است و با تعیین روز موزه آگاهی مردم در مورد نقش موزهها در سطح بین‌المللی بالا می‌رود.
حفظ میراث فرهنگی
همان‌طور که عنوان شد یکی از اهداف تشکیل موزه حفظ و حراست از میراث فرهنگی است، از این رو بین موزه و میراث فرهنگی رابطه‌ی عمیق و تنگاتنگی برقرار است. موزه بستری را فراهم می‌کند که مردم با گذشتگان خود بیشتر آشنا شوند و برای حفظ میراث آنها تلاش کنند. باید به کودکان و نوجوانان آموزش داد که توجه به فرهنگ کهن چه مقدار در پیشرفت کشور و اعتلای فرهنگ آیندگان موثر است و همچنین باعث جذب گردشگر بیشتر می‌شود که خود نتایج مثبتی در درآمد ملی دارد. همچنین عواقب خراب کردن و از بین رفتن آثار ملموس و ناملموس فرهنگی عواقب جبران ناپذیری بر فرهنگ یک جامعه برجای می‌گذارد. پس با این توضیحات موزهها با نمایش و نگه داری این آثار، در حفظ و پاسداری از میراث فرهنگی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
شعار روز جهانی موزه در سال 2019 (1398)
هر سال از سوی شورای ایکوم شعاری به عنوان شعار روز جهانی موزه انتخاب می‌شود که با هدفی خاص سعی در برجسته کردن آن موضوع دارند. شعار 2019 ایکوم "فراموشی سنت ها" برگزیده شده تا با توجه بیشتر به موضوع سنت و آداب و رسوم هر منطقه از نابودی و فراموشی آنها جلوگیری شود. به همین منظور مجتبی عبادی فتحی مسئول امور بین الملل موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس (دکتری مدیریت گردشگری) در رابطه با شعار سال 2019 در ایسنا مطالبی را عنوان نموده و به تجزیه و تحیل شعار امسال پرداخته که در این قسمت به آن می‌پردازیم:
"دغدغه شورای بین المللی موزه ها، آینده سنت‌ها در دنیای فوق پیوسته و مصرف‌گرای کنونی است که در آن بسیاری از سنت‌ها یا به دست فراموشی سپرده شده یا در حال زوال‌اند. در این بین موزهها می‌توانند به عنوان میراث‌بانان فرهنگی، واسطه‌هایی باشند برای حفظ و انتقال سنت‌ها از نسل‌های گذشته به نسل‌های آینده." همچنین در وبسایت رسمی ایکوم در توضیح این شعار این گونه آورده است که:
"موزهها به عنوان موسساتی که در تعامل و مشارکت با شبکه‌ای از سایر نهادهای همکار فعالیت می‌کنند و موزهها به عنوان هسته‌هایی در جهت تقویت جوامع محلی به حساب می‌آیند. عبارت آینده سنت ها، نیز تلاشی است برای پیوند موزه ها با آینده، در عین احترام به سنت‌های گذشته."
وی افزود که ماموریت اصلی موزهها برقراری ارتباط، انجام پژوهش، جمع‌آوری، حفاظت و نمایش آثار بوده است. همچنین موزهها می‌بایست گستره فعالیت خودشان را افزایش دهند و به درون جامعه پیشروی کنند. موزهها باید با یافتن و خلق شیوه‌های مدرن، در مواجهه با مسائل و تعارضات اجتماعی سهیم باشند. اگر موزهها در سطوح محلی هم فعالیت کنند، در حل مسائل و چالش‌های امروزی که جوامع محلی با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند موفق خواهند بود. اگر کارکرد فرهنگی موزهها در نظر گرفته شود، در این صورت موزه به عنوان نهادی تاثیر گذار خواسته‌های جوامع محلی را برآورده می‌کند و با گفتگوی میان فرهنگ‌ها، جهان را به سوی صلح و پایداری پیش می‌برد.
برنامه های ایران و جهان در روز جهانی موزه
هر سال در این روز موزه‌های سرتاسر جهان برنامه‌های رایگان و خلاقانه‌ای را تدارک می‌بینند. این برنامه‌ها بین 1 روز تا 1 هفته طول می‌کشند که شامل بازدید رایگان از موزهها، برپایی نمایشگاه، کارگاه آموزشی رایگان و ... می‌شوند. از سال 1977 که این نام برای 18 می برگزیده شد، سال به سال بر تعداد شرکت‌کنندگان در مراسم روز جهانی موزه افزایش پیدا کرده است. به طوری که در سالهای اخیر بیش از 36 هزار موزه از 157 کشور در این روز گرد هم آمدند و پوستر بین المللی موزه به بیش از 38 زبان دنیا ترجمه شده است.
در ایران هم در روز جهانی موزه بازدید از همه موزهها و محوطه های ملی و جهانی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری رایگان است. همچنین مدیر کل امور موزه‌های کشور اعلام کرده است که از مدیران موزهها و اماکن تاریخی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی درخواست کردند که در صورت امکان تا ساعت 10 شب 28 اردیبهشت ماه، پذیرای بازدیدکنندگان باشند. علاوه بر این فعالیت‌های دیگری در این راستا در کل کشور انجام می‌شوند که در ادامه به ذکر برخی از مراسم‌های روز جهانی موزه سال 98 می‌پردازیم:
رونمایی از جام سه هزار ساله ماننایی در اردبیل، 28 اردیبهشت
برگزاری مسابقه نقاشی میان کودکان و بازدید از آثار مرمتی در موزه ملایر، 28 اردیبهشت
برگزاری نمایشگاه اسناد تاریخی در رضوانشهر گیلان
برگزاری کارگاه آموزشی پته (رودوزی اصیل کرمان) در موزه پوشاک سلطنتی سعدآباد، 28 و 29 اردیبهشت
برگزاری نمایشگاه پته (رودوزی اصیل کرمان) در موزه پوشاک سلطنتی سعدآباد، از 28 اردیبهشت به مدت یک هفته
افتتاح موزه آثار خواجه اختیار منشی گنابادی (بزرگترین تعلیق نویس ایران در قرن دهم هجری) در موزه مردم شناسی گناباد
برگزاری نشست و کارگاه بازخوانی و تحلیل شعار روز جهانی موزه در سعدآباد، 29 اردیبهشت ساعت 15
و ...
در علاءالدین هر جمعه با همسفران خود به سمت باغ موزه قصر، موزه رضا عباسی، موزه فرش و هنرهای معاصر می‌رویم تا با تاریخ و میراث کشورمان بیشتر آشنا شویم. پیشنهاد می‌کنیم شما هم با تور موزه گردی تهران علاءالدین تراول همراه شوید تا این آثار غنی را از نزدیک مشاهده کنید.
۲۹ اردیبهشت، روز جهانی موزه و میراث فرهنگی معرفی شده است. یکی از اهداف تشکیل موزه حفظ و حراست از میراث فرهنگی است، از این رو بین موزه و میراث فرهنگی رابطه‌ی عمیق و تنگاتنگی برقرار است.
به گزارش خبرگزاری موج، میراث فرهنگی به کلیه آثار باقی مانده از گذشتگان گفته می شود که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ است و با شناسایی آن، زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی میسر می شود و از این طریق زمینه عبرت برای انسان فراهم می آید. این آثار می تواند دربرگیرنده آثار ملموس (مانند بناهای باستانی) یا آثار ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه) باشد که امروزه در حفظ آن برای آیندگان می کوشند.
میراث فرهنگی رد پای انسان در طول تاریخ است که حامل پیامی انسانی است، پیامی از چگونگی زندگی، تلاش و نبرد انسان برای زنده ماندن و غلبه بر طبیعت، برای رفع نیاز خود و استفاده درست از آن چه در دسترس بوده است. این تلاش ها به صورت تجربیات راهگشا در تکوین و تکامل تمدن های بشری نقش اساسی داشته است.
میراث فرهنگی، نشان از هویت و غرور ملی و باعث تداوم و غنی فرهنگ یک کشور است که حفظ آن وظیفه ای همگانی و همیشگی است. آموزش همگانی برای حفظ میراث فرهنگی از راه رسانه ها و مطبوعات، و بالا بردن فرهنگ نگهداری از آثار باستانی از عوامل مهم حفاظت از میراث فرهنگی است. متأسفانه در زمان رژیم منحوس پهلوی و قبل از آن در دوره قاجار، بسیاری از اشیاء قدیمی که حاوی مطالب و نکاتی از گذشتگان ما بود توسط بعضی از کشورهای خارجی همچون روسیه، انگلیس و آمریکا به تاراج رفت.
میراث فرهنگی منحصر به فرد، غیرقابل جایگزینی و در میان نسل ها از ارزش و احترام برخوردار است. چیزهای کوچک تر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزهها و گالری های هنری گردآوری می شوند در حالی که برخی دیگر همچون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته می شود.
ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، به عنوان کشوری که با فرهنگ دیرین، در شکل گیری تمدن های جهانی دخیل بوده، میراث فرهنگی گسترده ای دارد. آثار به جا مانده از گذشتگان ما همواره زینت بخش موزه های جهان بوده است. نتایج مطالعات و کاوش های باستان شناسی، بازگو کننده آن است که ایران دارای یکی از قدیمی ترین تمدن های بشری بوده است.
از انواع آثار باستانی در دوران جدید می توان به خانه، موزه ها اشاره کرد که در دوران ما بسیار رواج یافته است.
موزه یکی از مکان هایی است که آثار هنری در آن نگاهداری می شود و ابزاری مهم برای تبادل فرهنگی، غنی سازی فرهنگی و ایجاد درک متقابل، همکاری و صلح میان مردمان است. به تعریف ICOM، «موزهها، قلب ملت ها و مؤسساتی است که به جامعه خدمت می‌کنند و در توسعه‌ی آن نقش دارند.»
هر موزه با توجه به چشم انداز خاص خود، از دانش و مهارت منحصر به فرد جهت رسیدن به مقصود استفاده می کند تا مأموریت اصلی خود را که حفاظت از میراث بشری چه در درون موزه ها و چه محیط بیرونی است، به‌خوبی تحت پوشش قرار دهد.
به عبارت دیگر موزه ها موظف اند که آثار ارزشمند تاریخی جهان را نگهداری و آنها را به نسل های آینده منتقل کنند. موزه ها انواع گوناگونی مثل تاریخی، علمی، فناوری، تمبرشناسی، هنرهای زیبا و گیاه شناسی دارند.
موزه، پدیده جدیدی بود که در قرن نوزدهم میلادی وارد فرهنگ ایران شد. نخستین موزه ها در جهان، مجموعه های شخصی بودند که با هدف نمایش برای عموم ایجاد نشده و صرفاً نشان دهنده علاقه افراد بودند.
در ایران برای اولین بار در زمان حکومت محمد‌علی شاه قاجار بخشی از کاخ گلستان به موزه تبدیل شد که در آن اشیاء قیمتی و تاریخی نمایش داده می‌شد اما این روزها بیشتر کاخ‌های سلطنتی به موزه تبدیل شده‌اند.
اولین موزه جهان معبد خدایان شعر و موسیقی است که روی تپه‌ای در آتن قرار داشته و بعد از آن موزه اشمولین در شهر آکسفورد انگلستان قدیمی ترین موزه دانشگاهی جهان است که در سال ۱۶۸۳ میلادی تأسیس شد و آثار مشرق زمین در آن نگهداری می شود.
در سال ۱۲۴۹ شمسی، ناصرالدین شاه پس از سفر به اروپا و دیدار از موزه های کشورهای روسیه، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، سوئیس، آلمان و اتریش، به تقلید از آنها دستور داد گوشه ای از کاخ گلستان را به شکل موزه درست کنند. البته این موزه مختص شاه و اطرافیانش بود. این موزه پس از مدتی از بین رفت و جواهرات آن به خزانه بانک ملی و سلاح های موجود در آن، به موزه‌دانشکده افسری سپرده شد. در دوره مشروطه، به دستور وزیر معارف، «صنیع‌الدوله»، اداره‌ای به نام اداره عتیقات بین سال های ۱۲۹۵ تا ۱۲۹۷ میلادی، به وجود آمد که کارش سروسامان دادن به وضع نابسامان حفاری های غیرمجاز بود. در همین زمان بود که موزه «ایران معارف» تأسیس شد.
نخستین گونه بندی که در ممالک بسیاری به قوه ی خود باقی است و همچنان دراسامی کمیته های تخصصی " ایکوم " انعکاس دارد، تمایز بین موزه های هنری ظریفه، هنرهای کاربردی، باستان شناسی ، تاریخ ، مردم شناسی، علوم طبیعی ، دانش و تکنولوژی ، موزه های منطقه ای محلی و موزه های تخصصی است.
در عین حال، سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو، به تدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است.اکنون موجه تر به نظر می رسد که موزه ها را به انواع زیر تقسیم کنیم.
آثار و اشیاء زیبایی درباره نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی ، کتاب و صحافی ، موزه ی سرامیک و کاشی، موزه ی قالی و قالیبافی ، موزه ی کنده کاری و منبت کاری و صنایع چوبی ، موزه ی گوهری و گوهرها و بالاخره موزه ی منسوجات ، طبقه بندی می کنند.
آثار و اشیاء قدیمی را که می توانند گویای زمینه و پیشینه ی مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند درخود جای داده اند.
آثار تاریخی ، هنری و فنی را به مناسبت های ویژه ، درمعرض دید مردم قرارمی دهند. دو نوع این موزه ها را به موزه ها در هوای آزاد و موزه ی محلی مرسوم کرده اند.
گیاهان ، جانوران ، سنگها ، خاکها ، سنگواره ها و آنچه را که دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است ، تهیه و نگهداری می کنند که به انواع موزه های تاریخی طبیعی ، جانوران زمینی ، گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.موزه های علمی، مواظبت شده ترین و فعال ترین موزه ها هستند.
ساخته های فنی وصنعتی انسان را در زمینه های اختراعات ، اکتشافات ، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات ، موزه اکتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند.
هدف های موزه را می توان به صورت زیر خلاصه کرد :
درجهان موزه های معروف بسیاری وجود دارد، همچون موزه ی " لوور" در فرانسه ، موزه ی " بریتانیا " در لندن ، موزه ی " بررا " در میلان، موزه ی " متروپولتین " در آمریکا، موزه ی " لنین گراد " در روسیه ، موزه ی " ایتالیا " در رم و" ایران باستان " در تهران.
یکی از اهداف تشکیل موزه حفظ و حراست از میراث فرهنگی است، از این رو بین موزه و میراث فرهنگی رابطه‌ی عمیق و تنگاتنگی برقرار است. موزه بستری را فراهم می‌کند که مردم با گذشتگان خود بیشتر آشنا شوند و برای حفظ میراث آنها تلاش کنند. باید به کودکان و نوجوانان آموزش داد که توجه به فرهنگ کهن چه مقدار در پیشرفت کشور و اعتلای فرهنگ آیندگان موثر است.
۲۸ اردیبهشت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی گرامی باد.
روز جهانی موزه و میراث فرهنگی
روز جهانی موزه - گسترش موزه های دنیا و همكاری همه جانبه ی علمی ، فرهنگی و صنعتی، در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین المللی و تدوین برنامه هایی مؤثر است كه دارای خطوط اساسی همكاری مشترك و دو جانبه بین مردم و موزه ها در سطح جهانی باشد .
بر اساس همین عقیده،در قطعنامه ی شماره ی پنج ِ دوازدهمین مجمع عمومی كمیته ی بین المللی موزه ها ایكوم (ICOM) كه در 28 مه 1977 میلادی درمسكو برپا شد ، روز 18 مه برابر با 28 اردیبهشت به عنوان روز جهانی موزه ها اعلام شد و از آن سال در روز جهانی موزه درهمه ی كشورهای عضو ، مراسمی به مورد اجرا گذاشته می شود.
تعریف موزه:
بر مبنای تعریفی كه" ایكوم "از موزه می دهد ، موزه عبارت است از مكان گردآوری ، نگهداری ، مطالعه ، بررسی كردن و به نمایش گذاشتن نعمتهای فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش ، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها .
معنای لغوی و اصطلاحی موزه:
نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و به معنی مكانی است كه مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را درآن به معرض نمایش می گذارند و دانشمندان ، پژوهشگران ، هنرمندان و... از آن استفاده می كنند. كلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند . موزه نام تپه ای در آتن بود كه در آن عبادتگاهی برای موزه ( الهه یونانی ) قرار داشت.
امروزه در كشورهای مختلف جهان موزه های متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات ، وحوش و ... ، مجموعه ی تاریخی آن كشورها را بازگو می كند. فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیاء و وسایلی كه در موزه ها جمع آوری شده ، شناخته می شود. یكی از راههای شناخت اقوام گذشته و آشنایی با نحوه ی زندگی آنها ، از طریق موزه ها به دانش آموزان و دانشجویان آموزش داده می شود.
تاریخچه موزه:
پژوهشگران و متخصصان موزه داری ، به دنبال ریشه یابی واژه ی موزه به مبداء هلنی * بسنده كرده و تاریخ موزه و تاریخگذاری این پدیده را این گونه تعریف كرده اند :
معبد خدایان هنر شعر و موسیقی كه بر فراز تپه ای در آتن قرار داشت ، نخستین موزه ای است كه در تاریخ موزه ها از آن نام برده می شود و موزه آشمولین در شهر آكسفورد ، نخستین موزه ای است كه آثار مشرق زمین را در خود محفوظ نگه داشته است.
نخستین موزه در قاره ی آسیا ، موزه ی آرمیتاژ در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ی ایران در سال 1295 ه . ش به نام موزه ی ملی ایران پایه گذاری و افتتاح شده است. سال 1746 م . را در تاریخ تحول و تكامل موزه ها ، باید نقطه ی عطفی به شمار آورد؛ چرا كه در این سال نویسنده ی فرانسوی " لاخون دوسن ین " عقاید و اندیشه های نوینی را در مورد موزه عنوان كرد كه موجب تحرك و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد. چهار سال پس از آن به سال 1750 م . اولین موزه ی واقعی جهان در قصر لوكزامبورگ بر پا شد.
اهداف موزه:
هدفهای موزه را می توان بدین صورت خلاصه كرد :
1- یکی از اهداف موزه ،نگهداری آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آنها به آیندگان .
2- ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی ، عملی ، فنی ، صنعتی و هنری ِ گذشته و حال.
3- یکی دیگر از اهداف موزه که میتوان نام برد،ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام است.
4- شناخت و نمایش سهم اقوال و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی .
5- اعتلاء و بهبود میزان دانش محصلان، دانشجویان، پژوهشگران و ... .
6- جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد سدی در برابر فرهنگهای نامأنوس ،نیز از دیگر اهداف موزه است.
منشاء موزه ها ، خواه در گنجینه های سلطنتی یا كلیسایی ِ قرون وسطا و یا در اطاقهای كوچك ِ حاوی اشیاء و نمونه های كمیاب كه در فاصله قرنهای شانزدهم و هجدهم میلادی گرد آوری شده ، نهفته است.
انواع موزه ها:
نخستین گونه بندی كه در ممالك بسیاری به قوه ی خود باقی است و همچنان دراسامی كمیته های تخصصی " ایكوم " انعكاس دارد، تمایز بین موزه های هنری ظریفه، هنرهای كاربردی، باستان شناسی ، تاریخ ، مردم شناسی، علوم طبیعی ، دانش و تكنولوژی ، موزه های منطقه ای محلی و موزه های تخصصی است.
در عین حال، سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو، به تدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است.اكنون موجه تر به نظر می رسد كه موزه ها را به انواع زیر تقسیم كنیم.
1- موزه های هنری 2- موزه های تاریخی 3- موزه های تخصصی 4- موزه های علمی 5- موزه های فنی وصنعتی
1- موزهای تاریخی: آثار و اشیاء قدیمی را كه می توانند گویای زمینه و پیشینه ی مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند درخود جای داده اند.
2- موزه های تخصصی: آثار تاریخی ، هنری و فنی را به مناسبت های ویژه ، درمعرض دید مردم قرارمی دهند. دو نوع این موزه ها را به موزه ها در هوای آزاد و موزه ی محلی مرسوم كرده اند.
3- موزه های علمی: گیاهان ، جانوران ، سنگها ، خاكها ، سنگواره ها و آنچه را كه دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است ، تهیه و نگهداری می كنند كه به انواع موزه های تاریخی طبیعی ، جانوران زمینی ، گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.موزه های علمی ، مواظبت شده ترین و فعال ترین موزه ها هستند.
موزه های علوم طبیعی می باید نقش ویژه درآگاه سازی و متقاعد ساختن مردم ایفا كنند و در سطح علمی ، این موزه ها ، اسنادی بالغ بر میلیونها نمونه هستند كه پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته های متعدد میسر می سازند و دراختیار پژوهشگران می گذارند .
4- موزه های فنی و صنعتی: ساخته های فنی وصنعتی انسان را در زمینه های اختراعات ، اكتشافات ، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات ، موزه اكتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند .
5- موزه های هنری: آثار و اشیاء زیبایی درباره ی نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی ، كتاب و صحافی ، موزه ی سرامیك و كاشی، موزه ی قالی و قالیبافی ، موزه ی كنده كاری و منبت كاری و صنایع چوبی ، موزه ی گوهری و گوهرها و بالاخره موزه ی منسوجات ، طبقه بندی می كنند.
موزه های معروف جهان و ایران:
درجهان موزه های معروف بسیاری وجود دارد، همچون موزه ی " لوور" در فرانسه ، موزه ی " بریتانیا " در لندن ، موزه ی " بررا " در میلان، موزه ی " متروپولتین " در آمریكا، موزه ی " لنین گراد " در روسیه ، موزه ی " ایتالیا " در رم و" ایران باستان " در تهران.
موزه ایران باستان: این موزه كه در سالهای 16-1314 ش. برای حفظ آثار ملی ، اشیاء تاریخی و عتیقه ی ایران تأسیس شد پس از تصویب ِ قانون حفظ آثار ملی ، در سال 1309 كه بنا بر آن دولت موظف به حفظ آثار ملی و نظارت درآنها بود بنیان نهاده شد . این موزه ، دارای آثار گرانبهایی از تمدن ایران از هزاران سال قبل از میلاد تا زمان حاضر است.
موزه آستان قدس مشهد:اشیاء نفیس آستان مقدس و كتاب های آن قبلاً در چند حجره صحن نو قرار داشت تا این كه در سال 1316 ه. ش از محل درآمد آستان قدس ، بنای موزه ی فوق شروع و در سال 1324 پایان یافت. مساحت آن 9398 متر مربع و دارای نفایس بسیاری است ؛ ازجمله كتابخانه ی موزه از كتابخانه های درجه اول ایران است و از حیث نسخ نفیس خطی قدیمی و نسخ منحصر به فرد كه در طول چند صد سال گردآوی شده ، كم نظیر است.
موزه ی مردم شناسی درتهران: این موزه در سال 1315 ه. ش تأسیس شد و هدف ِ آن معرفی زندگی طبقات مختلف ایران از دو قرن پیش تا امروز ، آثار هنری ، صنایع دستی ، نوع كار و پیشه های آنان می باشد.
موزه پارس در شیراز: موزه ی كنونی پارس، همان باغ حكومتی است كه طرح آن را كریمخان زند ریخته بود تا این كه در سال 1314 ه . ش ، اداره ی كل باستان شناسی ، قسمت شمال و شرق باغ را نرده های آهنی كشیده و كم كم اشیاء ، آثار تاریخی و نفیس فارس و شیراز را در آن گردآوری كردند.
علاوه بر موزه های یاد شده ، در رشت، اصفهان ، كرمان و سایر استانها و شهرستانهای ایران نیز، اخیراً موزه هایی به وجود آمده است كه هر یك از آنها تاریخ مفصل و ارزنده ای از زندگی پیشینیان همان نقطه را در بردارد و تمدن اقوام گذشته را روشن می سازد.
بیشتر بخوانید:
https://www.mojnews.com
https://www.alaedin.travel/blog/10536
https://fa.wikipedia.org
http://basu.ac.ir
