منظور از تعابیری مثل: «کتابٌ مبین»، «‌کتاب مکنون»، «لوح محفوظ» که در قرآن آمده، چیست؟

منظور از تعابیری مثل: «کتابٌ مبین»، «‌کتاب مکنون»، «لوح محفوظ» که در قرآن آمده، چیست؟

برای اینکه بهتر با جملات یاد شده آشنا شویم لازم است به بررسی واژه ها در لغت بپردازیم:

الف ) واژه کتاب
«کتاب» از «کَتَبَ»است و «کَتَبَ»در لغت یک اصل دارد و آن ضمیمه کردن چیزی به چیز دیگر است. کتاب و کتابت نیز از همین ریشه است.[1]
در مجمع البیان آمده: «کتاب، مصدر به معنای مکتوب است. مانند: حساب و اصل آن، جمع و انضمام است.[2] در نتیجه فقط به معنای نوشتن با قلم نیست، بلکه به معنای ضمیمه کردن چیزی با چیز دیگرهم است حال، با ضمیمه حروف با حروف دیگر یا خیاطی کردن یا ….
از موارد استعمال کتب و مشتقات آن استفاده می شود؛ که این لفظ درجایی به کار رفته که بین دو یا چند چیز پیوندی ناگسستنی ایجاد می شود و این کلمه نیز برای دوختن دو چیز به یکدیگر به کار رفته است. و نوشتن را نیز از این جهت کتابت گویند که کلمات و جمله ها بر صفحه ای(سنگ، چرم، کاغذ، و هر چیز دیگر) حک می شود و با آن گره می خورد و یا در آن ثبت و ضبط می شود و کتاب هم بر امور حسی به کار می رود و هم بر امور غیر حسی و معنوی.
👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇

پرسمان اعتقادی, [26.04.21 13:43]
برای کتاب، چندین مصداق ذکر شده که قرآن بدان اشاره کرده است.
1. نوشته شده در لوح محفوظ
« … کَانَ ذَلِکَ فِی الْکِتَابِ مَسْطُورًا[3]؛ این حکم در کتاب [الهى‏] نوشته شده است‏. » این نوشتن غیر حسی و حالت معنوی دارد.
2. فریضه و واجب کردن
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ [4]؛ اى افرادى که ایمان آورده‏اید! روزه بر شما نوشته شده‏، همان‏گونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید. »
3. حکم راندن
« …قُلْ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ إِلَى مَضَاجِعِهِمْ وَلِیَبْتَلِیَ اللَّهُ مَا فِی صُدُورِکُمْ وَلِیُمَحِّصَ مَا فِی قُلُوبِکُمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ[5]؛ بگو: اگر هم در خانه‏هاى خود بودید، آنهایى که کشته‏شدن بر آنها مقرر شده بود، قطعاً به سوى آرام گاه‏هاى خود، بیرون مى‏آمدند [و آنها را به قتل مى‏رساندند]. و اینها براى این است که خداوند، آنچه در سینه‏هایتان پنهان دارید، بیازماید؛ و آنچه را در دل هاى شما [از ایمان‏] است‏، خالص گرداند؛ و خداوند از آنچه در درون سینه‏هاست‏، با خبر است‏. »
4. قرار دادن   
« رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ[6] ؛ پروردگارا! به آنچه نازل کرده‏اى‏، ایمان آوردیم و از فرستاده [تو] پیروى نمودیم‏؛ ما را در زمره گواهان بنویس‏!»
« یَا قَوْمِ ادْخُلُوا الأرْضَ الْمُقَدَّسَهَ الَّتِی کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ… [7] ؛ اى قوم‏! به سرزمین مقدّسى که خداوند براى شما مقرّر داشته‏، وارد شوید!.»[8]
در نتیجه کتاب شامل مجموعه نوشتاری و حسی نیست و شامل هر چیزی که با دیگری ضمیمه شود، می باشد.[9]

ب ) واژه مبین
«مبین» از «بان» به معنی آشکار و ظاهر آمده و اسم فاعل از باب افعال است. این کلمه و مشتقاتش حدود 90 بار در قرآن آمده. و «کِتَابٌ مُبِینٌ »7 بار تکرار شده است،[10] در نتیجه«کِتَابٌ مُبِینٌ » اشاره به قرآنی است که برای مردم آشکار کننده باشد.[11]

ج ) لوح محفوظ
 «لوح» در اصل به معنی آشکار شدن است. لوح به هر تخته و صفحه می گویند که در آن می نویسند، خواه از چوب باشد یا غیر آن. در مجمع آمده است که صفحه را از آن جهت لوح می گویند: که معانی در آن به وسیله نوشتن آشکار می شود. در سوره بروج می فرماید: « بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِیدٌ . فِی لَوْحٍ مَحْفُوظٍ[12]؛[این آیات‏، سحر و دروغ نیست‏،] بلکه قرآن باعظمت است‏. که در لوح محفوظ جاى دارد! » لوح محفوظ که ظرف قرآن است، عبارت اخری کتاب مکنون و ام الکتاب است و به معنای حفظ شده و پوشیده می آید.

د ) مکنون
 به معنای محفوظ و پوشیده آمده، یعنی از تغییر و تبدیل حفظ شده که همان لوح محفوظ است.[13]
لوح محفوظ و کتاب مکنون، یکی هستند و ظرف قرآن می باشند و محلّی است که مقدرات انسان در آن جاست و محفوظ از هر جهت و پوشیده از همه است.
بعضی از فرشتگان به اذن خدا در آن جا راه پیدا می کنند و برای پیامبران ارسال می کنند.
📚پی نوشت ها:
[1] . ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه، ‌ذیل ماده کتب.
[2] . فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان،‌ بیروت، دارالمعرفه، ج 1، ص 116.
[3]  . احزاب / 6 .
 [4]. بقره/183.
 [5]. آل عمران/ 154.
 [6]. آل عمران/ 53.
 [7]. مائده/21.
[8] . رک : حبیب بن ابراهیم تفلیسی؛ وجوه قرآن، ص 248، 247، به نقل از استاد شاکر، مفردات قرآن، جزوه درسی.
[9] . خویی، سید ابوالقاسم، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن،‌ با ترجمه، محمد صادق نجمی و هاشم هریسی، ص 354.
[10] . رک : مائده / 15 ؛ انعام / 19 ؛ یونس / /61 ؛ نمل / 1 و 75 ؛ سبأ / 7 .
[11] . قاموس قرآن، سید علی اکبر،‌قرشی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ذیل ماده«بان».
[12]  . بروج / 22 ـ 21.
[13] . طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ج 20، ص 137.
🔰 @p_eteghadi  🔰