در مقام مادر یا پدر، احتمالا چنین موقعیتی را تجربه کرده‌اید که با فرزندتان برای گردش، غذا خوردن یا خرید بیرون رفته باشید و کودکتان نیاز پیدا کرده باشد خیلی سریع به دستشویی برود. از بد روزگار، این اتفاق معمولا زمانی می‌افتد که در نزدیکی‌تان سرویس بهداشتی وجود ندارد و شرایط هم برای شما و هم برای کودکتان کاملا پیچیده می‌شود. اغلب افراد در این وضعیت کودک را به این دلیل که پیش از خروج از خانه دستشویی نرفته سرزنش می‌کنند. اما داشتن درک بهتری از آنچه درون کودک رخ می‌دهد به مدیریت بهتر چنین اتفاقاتی کمک می‌کند. در ادامه این مقاله، به این موضوع، علت تکرر ادرار در کودکان و راه‌های درمان آن پرداخته خواهد شد.
تعداد دفعات نرمال ادرار در کودکان
با عبور از سه سالگی، فرزند شما تقریبا ۱۲ بار در روز ادرار می‌کند. با بزرگ‌تر شدن کودک و رشد مثانه‌اش، او بین ۴ تا ۶ بار در روز ادرار می‌کند. ظرفیت مثانه کودکان زیر دو سال حدود ۴ اونس (۱۱۳ گرم) است. در کودکان بالای دو سال، این ظرفیت را می‌توان با تقسیم سن آنها به دو و اضافه کردن ۶ به دست آورد. برای مثال، مثانه کودکی ۸ ساله معمولا می‌تواند ۱۰ اونس (۲۸۳ گرم) ادرار را در خود نگه دارد.
ادرار کردن در شلوار و لباس زیر، در کودکان زیر سه سال، کاملا شایع است. با رسیدن به سه سالگی، بسیاری از کودکان قادرند مثانه خود را بهتر کنترل کنند. با این حال، سن این کنترل ممکن است باز هم در بعضی از آنها متغیر باشد. تکرر ادرار معمولا تا ۵ یا ۶ سالگی در کودکان تشخیص داده نمی‌شود. با رسیدن به ۵ سالگی، بیش از ۹۰% کودکان این توانایی را دارند که ادرار خود را در طول روز کنترل کنند.
پر کاری مثانه یا تکرر ادرار چیست؟
مثانه بیش‌فعال یا پرکاری مثانه نوعی اختلال ادراری است که در آن ادرار فرد بدون اختیار او خارج می‌شود. کودکان معمولا به صورت مکرر ادرار می‌کنند. از آنجا که آنها کنترل زیادی بر دستگاه ادراری خود ندارند، ممکن است نتوانند خود را به‌موقع به دستشویی برسانند. از سوی دیگر، مثانه کودک معمولا بسیار کوچک است و نمی‌تواند مقدار ادراری به اندازه یک بزرگسال را در خود نگه دارد. به همین دلیل، تکرر ادرار در کودکان بسیار شایع است و لزوما علامت وجود مشکل ادراری نیست. کودک شما ممکن است در دفعات یا حجم بیشتری ادرار کند، تنها به این دلیل ساده که نوشیدنی زیادی نوشیده، اضطراب دارد یا به این کار عادت کرده است.
گرچه بی‌اختیاری ادرار مشکل شایعی در کودکان است، اما بزرگسالان را نیز درگیر می‌کند. خانم‌هایی که تازه زایمان کرده‌اند و مشکل بی‌اختیاری یا نشت ادرار را تجربه می‌کنند، معمولا در شرایط مشابهی با این کودکان قرار می‌گیرند. توجه داشته باشید که پرکاری مثانه یا تکرر ادرار نباید با شب‌ادراری اشتباه گرفته شود، چراکه شب‌ادراری به دلایل کاملا متفاوتی رخ می‌دهد. در علم پزشکی، به تکرر ادرار، پولاکوریا هم گفته می‌شود.
چه عواملی باعث تکرر ادرار در کودکان می‌شوند؟
اگر کودک شما دچار تکرر ادرار شده است و هیچ کنترلی بر خروج ادرار از مثانه خود ندارد، اولین و بهترین قدم برای یافتن علت تکرر ادرار در کودکان مشورت با پزشک خواهد بود.
مهم‌ترین نشانه وجود تکرر ادرار در کودک آن است که او تقریبا ۱۰ تا ۳۰ بار در روز ادرار می‌کند و هر بار مقدار بسیار کمی ادرار از او خارج می‌شود. این مشکل معمولا در کودکان ۳ تا ۸ ساله اتفاق می‌افتد.
گرچه هیچ سند محکمی برای تایید این ادعا وجود ندارد، اما بسیاری از متخصصان اعتقاد دارند که مسائل روانی، مانند استرس، نقش مهمی در بروز این مشکل دارند. به هر حال، تکرر ادرار در کودکان ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
عفونت مجاری ادراری:
یکی از مهم‌ترین علت‌های تکرر ادرار وجود عفونت در دستگاه و مجاری ادراری است. تکرر ادرار، در صورتی که با درد و سوزش هنگام ادرار همراه باشد، احتمال وجود عفونت در مجاری ادراری را تقویت می‌کند. یکی از راه‌های جلوگیری از بروز عفونت دستگاه ادراری شستن صحیح کودک بعد از خروج مدفوع است. به این منظور، باید محل خروج ادرار و مدفوع از جلو به عقب شسته شود. این اقدام، به‌خصوص در دختربچه‌ها، مانع از ورود عفونت از روده به دستگاه ادراری می‌شود.
ابتلا به بیماری دیابت بی‌مزه:
وجود مقادیر ناکافی هورمون ضد ادرار، که خروج ادرار را کنترل می‌کند، ممکن است باعث بروز بیماری دیابت بی‌مزه شود. غیر از تکرر ادرار، کودکانی که به دیابت بی‌مزه دچارند، معمولا از عطش و تشنگی چاره‌ناپذیر نیز رنج می‌برند. آنها ممکن است علائمی مانند کم‌آبی بدن، رشد ضعیف و بی‌اشتهایی را نیز نشان دهند.
سبک زندگی خانواده و کودک:
مصرف زیاد نوشیدنی‌های کافئین‌دار ممکن است به تکرر ادرار یا پرکاری مثانه منجر شود. همچنین زیاده‌روی در خوردن غذاهایی مانند شکلات، غذاهای تند و میوه‌های حاوی اسید سیتریک ممکن است فعالیت مثانه را تشدید کند.
اجتناب از ادرار کردن:
بعضی کودکان عادت دارند خیلی دیر به دستشویی بروند. در نتیجه، تعداد دفعات ادرار کردن آنها کاهش می‌یابد اما مقدار ادرار در مثانه‌شان افزایش پیدا می‌کند. در این کودکان، ماهیچه اسفنکتر که خروج ادرار را کنترل می‌کند، برای کاهش فشار بر مثانه، باید فعالیت زیادی داشته باشد. همین موضوع ممکن است باعث بروز تکرر ادرار در این کودکان شود.
بیماری پولاکوریا در کودکان چه نشانه‌هایی دارد؟
پرکاری مثانه یا تکرر ادرار در کودکان معمولا با علائم زیر همراه است:
- درد و احساس سوزش هنگام ادرار کردن،
- احساس تشنگی بیش از حد،
- تب و درد شکمی،
- تغییر رنگ ادرار از روشن به کدر و احتمالا وجود بو در ادرار،
- کاهش وزن ناگهانی،
- بروز عفونت مجاری ادرار به صورت مکرر.
تکرر ادرار در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
به محض اینکه هر کدام از علائم گفته‌شده در کودک مشاهده شد، پزشک چند آزمایش انجام خواهد داد. با این آزمایش‌ها او تشخیص می‌دهد آیا کودک واقعا از بیماری پرکاری مثانه رنج می‌برد یا خیر. نتایج این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند علت بیماری را نیز مشخص کند. برخی از تست‌های معمول این بیماری شامل موارد زیرند:
- کشت ادرار: اگر علائم کودک شبیه به عفونت مجاری ادرار باشد، آنگاه آزمایش کشت ادرار انجام می‌گیرد تا باکتری ایجادکننده عفونت شناسایی شود.
- آنالیز ادرار: آزمایش یا آنالیز ادرار برای تعیین علت تکرر ادرار انجام می‌گیرد.
- آزمایش خون: برای تایید یا رد اینکه کودک مبتلا به دیابت است، آزمایش خون تجویز می‌شود.
بیشتر بخوانید: سندروم اختلال در کنترل ادرار یا بی اختیاری ادرار چیست؟
راه های درمان تکرر ادرار در کودکان چیست؟
روش‌های مختلفی برای درمان تکرر ادرار در کودکان وجود دارد. توجه داشته باشید که بدون انجام هیچ اقدامی هم، هرچه کودک بزرگ‌تر شود، خودبه‌خود توانایی او برای کنترل مثانه و نگه داشتن ادرار به مدت طولانی‌تر بیشتر خواهد شد. با این حال، اگر علت تکرر ادرار عفونت ادراری باشد، حتما پزشک متخصص با تجویز داروهایی مانند آنتی بیوتیک به رفع عفونت کمک می‌کند.
یکی دیگر از روش‌های درمان تکرر ادرار، بازآموزی مثانه (bladder retraining) است. در این روش، عادت‌های صحیح دستشویی رفتن به کودک آموزش داده می‌شود تا او هر چند ساعت یک بار ادرار کند و از نیاز او به ادرار مکرر کاسته شود. اگر کودک مشکلاتی مانند استرس و اضطراب دارد، برای درک اینکه چه چیزی کودک شما را نگران کرده است، با روان‌شناس صحبت کنید.
در صورتی که تکرر ادرار در اثر دیابت باشد، پزشک متخصص با تجویز داروهای مناسب، مانند انسولین، سطح قند خون را کنترل می‌کند.
راه های پیشگیری پرکاری مثانه یا تکرر ادرار در کودکان چیست؟
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. در مورد تکرر ادرار هم، روش‌های مختلفی برای پیشگیری از این عارضه در کودکان وجود دارد. با ادامه مقاله همراه باشید تا با چند روش پیشگیرانه آشنا شوید:
- بهداشت فردی، نه فقط در تکرر ادرار، بلکه برای جلوگیری از بروز هرگونه عفونت ادراری بسیار اهمیت دارد؛
- به کودک خود آموزش دهید که بعد از دفع ادرار و مدفوع خود را به شکل صحیح بشوید؛
- اگر کودکتان دختر است، به او یاد دهید چگونه هنگام ادرار کردن درست بنشیند. این کار، به‌خصوص در توالت‌های عمومی، از ورود عفونت به مجاری ادرار او جلوگیری می‌کند؛
- استفاده از مواد شوینده و صابون‌های قوی شیمیایی برای شستن مجاری ادراری اصلا توصیه نمی‌شود؛
- انجام تمرینات کگل به تقویت ماهیچه‌ها و بهتر شدن تکرر ادرار کمک می‌کند؛
- برای تشویق کودک به حفظ برنامه زمانی منظمی برای دستشویی رفتن به، از روش‌های انگیزشی استفاده کنید. جایزه دادن به رفتار درست باعث تقویت آن می‌شود و به کودک کمک می‌کند طبق برنامه زمانی خود عمل کند؛
- به فرزندتان اطمینان دهید که او کاملا سالم است و این مرحله نیز می‌گذرد و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. اگر کودک با استرس یا تنش مواجه است، برای حفظ آرامش به او یاری برسانید. همچنین مطمئن شوید که کودک زمان آزاد و زمان بازی کافی و مناسب دارد.
آیا با روش‌های خانگی می‌توان با تکرر ادرار در کودکان مقابله کرد؟
بسیار پیش می‌آید که روش‌های خانگی ساده در مقابله با مشکلات بسیار موثرند و به رفع تکرر ادرار در کودکان کمک می‌کنند. دنبال کردن برنامه زمانی مناسبی برای ادرار کردن و پاداش دادن به بازخوردهای مثبت به‌راستی انگیزه‌بخش است و اوضاع را سروسامان می‌دهد. غذاها و نوشیدنی‌های مناسب مثانه مانند کشک، آب و خوراکی‌های حاوی فیبر را در روتین غذایی کودک بگنجانید. از غذاهایی که باعث تحریک مثانه می‌شوند، مانند شکلات و نوشیدنی‌های کافئین‌دار، پرهیز کنید.
مشکل پرکاری مثانه، هم برای کودک و هم برای والدین، خسته‌کننده است. اگر شما هم با این مشکل مواجهید، بدانید که این مسئله به‌خودی‌خود آسیب‌زا نیست و درمان‌شدنی است. با رعایت نکات پیشگیرانه‌ای که گفته شد، تا حد زیادی می‌توانید از ابتلای کودک به پرکاری مثانه جلوگیری کنید. به خاطر داشته باشید، با بزرگ‌تر شدن کودکان، کنترل آنها بر مثانه بیشتر می‌شود و از مرحله تکرر ادرار عبور خواهید کرد.