سبک زندگی هر جامعه، نمادی از فرهنگ و بیانگر هویت آن جامعه به شمار می‌رود. با پیروزی انقلاب در ایران و برپایی حکومت اسلامی، سبک زندگی افراد تحت تأثیر تغییر ارزش‌ها و باورها قرار گرفت.

طی عمر سی‌ و هشت ساله انقلاب اسلامی کشورمان، شاهد تغییر و تحولات چشم‌گیری در سبک زندگی هستیم که این تحولات، ما را بر آن داشت تا همزمان با دهه فجر و برگزاری پویش ملی چله انقلاب به سراغ دکتر محمدحسین رجبی‌دوانی، پژوهشگر و کارشناس تاریخ اسلام برویم و صحبت‌هایش را درباره “رابطه سبک زندگی با تداوم انقلاب و باور عمومی از انقلابی‌گری” بشنویم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

پرداختن به سبک زندگی مطلوب انقلابی تا چه حد ضرورت دارد؟

سبک زندگی انقلابی بر مبنای رعایت اصول اسلامی از جمله قناعت، صرفه‌جویی، عدم مصرف‌گرایی، استفاده به اندازه و صحیح از نعمت‌های الهی و دوری از چشم و هم‌چشمی می‌تواند نقش مهمی در پیشرفت اهداف انقلاب پس از پیروزی انقلاب داشته باشد. یعنی به رغم تحریم و فشارهای فراوان که از همان اول انقلاب در کشور ما وارد شد اگر این روحیه بر ما تداوم پیدا می‌کرد، توطئه‌های دشمنان اثرگذار نمی‌شد و هیچ یک از تحریم‌های دشمنان نمی‌توانست برای ما مشکل‌ساز شود. البته مردم شریف، انقلابی و مومن ما در تغییر سبک زندگی مقصر نیستند. بلکه سیاست‌های غلطی که برخی دولت‌ها و بعضی از مسئولان اتخاذ کردند، مردم را به مصرف کالاهای خارجی همانند لباس‌ها و آرایش‌های غربی سوق دادند. مردم به روش مسئولان‌شان رفتار می‌کنند. خوشبختانه اگر چه خیلی از مردم ما تحت تأثیر این جوّ قرار نگرفتند. ولی وقتی ترویج می‌‌شود و داشتن امکانات وسیع در خانواده‌ها یک ارزش به شمار می‌آید. بنابراین در اثر سیاست‌های غلط، ناخودآگاه سبک زندگی انقلابی مردم تغییر پیدا می‌کند. در این چند سال اخیر تحریم‌ها تا حدودی در زندگی ما تأثیر گذاشته و مشکلاتی را ایجاد کرده است. همچنین سبک زندگی انقلابی‌مان را متمایل به غرب و مصرف‌گرایی کرده است. اگر همچنان سبک زندگی انقلابی حفظ می‌شد، با وجود تحریم‌ها هیچ سختی، آسیب و خطری برای کشور به وجود نمی‌آمد.

علت تغییر سبک زندگی مردم پس از انقلاب چیست؟

برخی مسئولان پس از پایان جنگ به عنوان اینکه باید کشور ساخته شود، سیاست‌هایی را به کار بسته و مراوداتی را با غربی‌ها برقرار کردند. سپس برای اینکه بگویند ما در کشور را نبستیم، دروازه‌های کشور را به سوی مذاهب فرهنگ غرب که عمدتا مصرف‌گرایی است، باز کردند. بنابراین می‌بینیم سیل کالاها و تولیدات مصرفی خارجی و غربی به کشور سرازیر شده و مردم را تشویق می‌کنند تا این کالاها را خریداری و استفاده کنند. وقتی سیاست‌های غلط اعمال شود، سبک زندگی‌ نیز تغییر پیدا می‌کند. با همه تأکیدات فراوان رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه باید از تولید داخلی حمایت کرد و خرید کالاهای خارجی ایجاد اشتغال برای خارجی‌ها و بیکار کردن هموطنان خودمان است، باز دیده می‌شود صدا و سیمای جمهوری اسلامی، هم فرمایشات رهبری را پخش می کند و هم کالاهای غربی و خارجی را تبلیغ می‌کند. لذا تا زمانی که یک اراده قوی، هماهنگ و با ایمان به زندگی انقلابی و حمایت از تولیدات داخلی و تحریم کالاهای خارجی در کشور وجود نداشته باشد، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که شاهد سبک زندگی مطلوب در کشورمان باشیم. متأسفانه پس از گذشت سال‌ها از پیروزی انقلاب اسلامی، معیارهای زندگی مطلوب انقلابی بر اساس ارزش‌های اسلامی به جامعه معرفی نشده است.

برای ترویج سبک زندگی جهادی و انقلابی چه پیشنهادی دارید؟

مهمترین راه برای ترویج سبک زندگی جهادی و انقلابی در جامعه، وجود یک اراده قوی در بین تصمیم‌گیران کشور است. شورای عالی فرهنگی، سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و آموزش عالی که در عرصه فرهنگی مسئولیت دارند باید با تقسیم وظایف به فرهنگ‌سازی بپردازند. ابتدا هم باید از خودشان شروع کنند. اصلا چرا باید اجازه دهیم کالای خوب و با کیفیت مثل کفش و پوشاک ایرانی که در سال‌های گذشته در سطح جهان بسیار مطرح بود، حالا کفش خارجی، چینی و تایوانی یا پوشاک ترکی، ویتنامی و تایلندی به تولید ایرانی برتری داده شود. باید این احساس مسئولیت‌ در نهادها و سازمان‌های مرتبط و مسئول ایجاد شود و جلوی واردات برخی کالاها را بگیرند تا بتوانیم به آن سبک زندگی انقلابی و جهادی برگردیم. آن روحیه انقلابی و فضای پاک برخواسته از خون‌های پاک شهدا، خود به خود جامعه را دگرگون کرد و مردم از مصرف‌گرایی دور شدند. ما الان آن روحیه انقلابی را نداریم تا فضای انقلابی ایجاد شود. لذا باید کار اساسی صورت گیرد. لازمه چنین امر مهمی، این است که یک الگوی زندگی انقلابی معرفی شود.

از الگوهای سبک زندگی انقلابی سخن گفتید، نمونه‌هایی از این الگوها را معرفی کنید؟

بهترین الگو علمای اعلم و مراجع تقلید هستند که زندگی بسیار ساده، بدون تکلف و تشریفات دارند. آیت‌الله نجفی‌مرعشی با وجود وجوهات فراوانی که در اختیار داشت، کتابخانه عظیم و مایه افتخارات شیعه را پدید آورد ولی خودش در سادگی زندگی می‌کرد و بارها ایشان را در قم دیدم که پیاده و تنها به حرم حضرت معصومه(س) می‌رفت و نماز جماعت اقامه می‌کرد. همین سادگی را نیز می‌توان در زندگی رهبر معظم انقلاب شاهد بود. آن وقتی که یک پزشک در یکی از خاطراتش در روزنامه آورده بود، در یک درمانگاه عمومی مشغول مداوا بوده، یک خانمی با نوجوانی بیمار به درمانگاه مراجعه کردند، وقتی چهره آن نوجوان را می‌بیند، در ذهنش این تصور پدید می‌آید که این بیمار چقدر شبیه یکی از مسئولان است. وقتی دفترچه بیمه او را مشاهده می‌کند که فامیلی‌اش خامنه‌ای است. به مادر نوجوان می‌گوید خانم شما باید دکتر مخصوص داشته باشید. چرا به پزشک عمومی مراجعه کرده‌اید؟ خانم رهبر معظم انقلاب نیز گفته‌اند که آقا فرموده‌اند «شما هم باید مثل مردم عادی به درمانگاه بروید و نوبت بگیرید». رهبر کبیر انقلاب که توانست دنیا را متحول کند، نیز اسوه ساده‌زیستی بودند. ایشان در پاریس به خاطر اینکه مردم ایران با کمبود نفت و سوخت مواجه بودند. دستور دادند تا دستگاه‌های گرمایشی را خاموش کنند. حضرت امام(ره) به خاطر سرمای پاریس حاضر شدند، بیمار شوند ولی در موقعیت مناسب و گرمی نباشند.

چگونه می‌توان از دهه فجر و واکاوی انقلاب اسلامی برای آسیب‌شناسی سبک زندگی امروزی بهره گرفت؟

دهه فجر نباید تنها صرف نمایش تظاهرات مردم و گذاشتن چند سرود انقلابی باشد، بلکه باید تحولی که انقلاب در سبک زندگی، نگاه مردم به زندگی و دنیا ایجاد کرد و همچنین دستاوردهای عظیم دیگری که انقلاب پدید آورد را به نمایش گذاشت. الان ۶۰ و ۷۰ درصد کشور ما مردمی هستند که انقلاب را ندیدند یا در هنگام وقوع انقلاب کودکی بودند که آن وقایع یادشان نیست. جا دارد تا هنوز نسل انقلاب حضور دارند. گزارشاتی از خاطرات آنها تهیه شده و در دهه فجر به نسل جدید عرضه کرد.