مسجدی که ساواکی‌ها جرأت نداشتند به آن نزدیک شوند
دوشنبه 13 بهمن 1399 2:01 PM
عقیق:مسجد کرامت مشهد، محور سازماندهی و حرکت‌های انقلابی مردم این شهر به رهبری سه روحانی شاخص و برجسته بوده است. آیت‌الله خامنه‌ای، مرحوم طبسی و شهید هاشمی‌نژاد، رهبران فکری و مبارزاتی مردمی بوده‌اند که در مشهد مقدس، اندیشه ایجاد حکومت اسلامی را پیگیری می‌کرده‌اند.
آیت‌الله خامنه‌ای خود در توصیف آن روزها و جایگاه مسجد کرامت می‌گویند: مسجد کرامت بعد از گذشت چند سال در سال ۵۷ مجدداً مرکز تلاش و فعالیت شد و آن هنگامی بود که من از تبعید جیرفت برگشته بودم مشهد. اواخر مهر یا ماه آبان بود وقتی بود که تظاهرات مشهد و جاهای دیگر آغاز شده بود و یواش یواش او هم می‌گرفت ما آمدیم یک ستادی در مسجد کرامت تشکیل شد برای هدایت کارهای مشهد و مبارزات که مرحوم شهید هاشمی‌نژاد و برادرمان جناب آقای طبسی و من و یک عده از برادران طلبه جوانی که همیشه با ما همراه بودند که دو نفرشان الان شهید شده‌اند؛ یکی شهید موسوی قوچانی، یکی هم شهید کامیاب. این دو نفر جزو آن طلبه‌هایی بودند که دائماً در کارهای ما با ما همراه بودند. آنجا جمع می‌شدیم و مردم هم در رفت و آمد دائمی بودند. آنجا شد ستاد کارهای مشهد و عجیب این است که نظامی‌ها و پلیس از چهارراه نادری که مسجد هم سر چهارراه بود، جرأت نمی‌کردند این طرف‌تر بیایند از هیجان مردم. ما در این مسجد روز را با امنیت می‌گذراندیم و هیچ واهمه‌ای که بریزند مسجد را تصرف کنند یا ما‌ها را بگیرند، نداشتیم. لیکن شب که می‌شد آهسته از تاریکی شب استفاده می‌کردیم و می‌آمدیم بیرون و در یک منزلی غیر از منزل خودمان، شب را چند نفری می‌ماندیم.
اما چرا مبارزان و عمده مردم مردم، این مسجد را به عنوان مرکز مبارزه پذیرفته بودند. از خلال گزارش‌ها می‌توان پاسخ را برداشت کرد. پاسخ اول حضور شخصیت‌های شاخص و پیرو امام خمینی در این مسجد است. آقایان خامنه‌ای، طبسی و هاشمی‌نژاد علاوه بر کارنامه پربار مبارزاتی‌شان در روزهای پرالتهاب انقلاب هم به فعالیت مشغول بودند. برای مثال آقای خامنه‌ای علاوه بر جلسات و سخنرانی‌های داخل مشهد در آذر ۵۷ با شهید هاشمی‌نژاد به بجنورد و شیروان قوچان سفر می‌کند و هماهنگی‌های لازم با مبارزان و روحانیون مبارز این شهرها را انجام می‌دهد.
در کنار روحانیون مبارز که در مسجد حضور فعال داشتند، بازاریان و معتمدانی که روحیه انقلابی و تجربه حضور در فعالیت‌های اجتماعی سیاسی داشتند نیز حاضر بودند. نام افرادی مثل عبدالرضا غنیان که از مقبولیت اجتماعی گسترده‌ای برخوردار بودند و کوله‌باری از خدمات اجتماعی و فعالیت‌های سیاسی داشتند با نام مسجد کرامت گره خورده بود.
پاسخ دوم اهتمامی است که آقای خامنه‌ای به خاموش نشدن چراغ مسجد کرامت داشتند. پس از ممنوعیت سخنرانی ایشان در مسجد کرامت در سال ۵۲ و همچنین به زندان افتادن پیشنماز بعدی یعنی حجت‌الاسلام مروی، اگرچه فعالیت مسجد کرامت با افت و خیزهایی همراه بود، اما هیچگاه به تعطیلی کشیده نشد که به مناسبت‌های مختلف مراسمی در مسجد برگزار می‌شد؛ مانند شهریور ۵۳ که مجلس ختم آیت‌الله سیدمحمود حسینی شاهرودی گرفته شد. ضمن اینکه در این سال‌ها فعالیت‌هایی نظیر جلسات قرآن هم برقرار بودند.
به دلیل همین تداوم و جریان‌سازی پس از شعله‌ور شدن خشم انقلابی مردم، زمینه رهبری مسجد کرامت وجود داشت. دلیل دیگری که این مکان را به مرکز مبارزه تبدیل کرد، موقعیت جغرافیایی خاص و قرار گرفتن آن در مسیر اصلی تظاهرات بود. نیروهای انقلابی از مسجد و فضای پیرامونی آن برای تجمع استفاده می‌کردند. به این ترتیب جایگاه رهبری مسجد کرامت به طور خاص در جزییاتی نظیر ساعت آغاز تظاهرات و شعارها پررنگ‌تر می‌شد.
آیت‌الله خامنه‌ای درباره مسیر راهپیمایی‌ها و حضور جمعیت در مقابل مسجد کرامت می‌گویند: در آن روزها راهپیمایی زیاد اتفاق می‌افتاد و برخی از این راهپیمایی‌ها هم بسیار بزرگ بود. ترتیب راهپیمایی‌ها در مشهد به این طریق بود. جمعیت در خیابان نادری و بالاخیابان در مقابل مسجد کرامت یا مدرسه نواب اجتماع می‌کردند و سازماندهی می‌شدند و پرچم‌ها و علامت‌های مخصوص راهپیمایی و پلاکاردها، بلندگوها و افرادی که نظم راهپیمایی را به عهده داشتند و از آنجا کار خودشان را شروع می‌کردند و مردم را راه می‌انداختند. معمولاً حرکت هم به این ترتیب بود که وقتی از بالاخیابان شروع می‌کردیم، می‌رفتیم به طرف غرب، یعنی نقطه مقابل حرم مطهر و دو سه تا خیابان متقاطع خیابان‌های مستقیم مشهد را طی می‌کردیم و یک دایره یا مربع را می‌گذراندیم و برمی‌گشتیم به طرف آستان قدس و به خیابان تهران که در صحن موزه راهپیمایی را پایان می‌دادیم.
برگرفته از کتاب «مسجد رهبر» (تاریخ شفاهی مسجد کرامت) از تولیدات دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی.
