عوامل تقویت استحکام خانواده از منظر اهل بیت( ع )
دوشنبه 6 بهمن 1399 7:34 PM
هدف اساسى دین اسلام، تربیت انسانها و تامین سعادت بشر در تمام ابعاد وجودی ، در تمام مراحل زندگى است. پیامبران الهى به ویژه پیامبر اسلام(ص) ، براى این هدف مقدس مبعوث شده و در این راه نهایت سعى خود را مبذول نموده اند و در انجام این ماموریت،به نیازها، ویژگىها و علایق فطرى بشر به عنوان یك اصل مسلم توجه فراوان داشتند. به همین جهت دستورات تربیتى اسلام و فرهنگ حیات بخش اهل بیت( ع ) ،دقیقا در راستاى پرورش فطرى انسانها،تدوین شده است. خداوند متعال براى تربیت افراد بشر، كانون پر مهر خانواده را بهترین محیط تربیتى انسان قرار دادهاست. در این مقاله به بررسى راههاى تقویت عواطف اعضاى خانواده ، در پرتو سیره و سخنان اهل بیت(ع) مى پردازیم.
یكى از راههاى استحكام بنیان خانواده ، توجه به ارتباط كلامى است. سخنان عاطفى و بهره گیرى از كلمات دلنشین و خطابهاى شایسته و محبتآمیز،مخاطب را جذب مىكند. خواسته یا ناخواسته از گوینده راضى شده،و در دلش نوعى احساس محبتنسبت به او ایجاد مىشود.
اگر در خانوادهاى مرد یا زنی با عبارات زیبا و دلپذیر همسرش را صدا كند، علاوه بر این كه به فرزندان چگونه سخن گفتن را مىآموزد، در قلب او جایگاه ویژهاى خواهد یافت. امیرمؤمنان (ع ) مىفرماید: «اجملوا فى الخطاب تسمعوا جمیل الجواب(1)،زیبا سخن بگویید تا سخن زیبا بشنوید.»
خطابهاى ملاطفتآمیز و دلربا، روح را نوازش داده و همسر را تحت تاثیر قرار مىدهد. بعضى از عبارات، آن قدرزیبا هستندكه هرگز تا آخرعمر فراموش نمى شوند.
رسول گرامى اسلام (ص) با توجه به این نكته فرمودند: « قول الرجل للمراة انى احبك لا یذهب من قلبها ابدا.(2)مردى كه به زنش بگوید: من ترا دوست دارم، [اثر این سخن] هرگز از دل زن بیرون نمى رود.» اساسا مرد و زن مسلمان باید زبان خویش را به سخن نیك عادت دهند، زیرا انسان فطرتااز عبارتهاى جذاب و پرمهر استقبال مىكند و نسبت به انسانهاى نیكو سخن، در دل احساس محبت مىنماید.
صدا كردن همسر با نامى كه بیشتر دوست دارد، در ایجاد انس و الفت در میان زوجین تاثیر به سزایى خواهد داشت. پیامبر گرامى اسلام( ص )توصیه فرمودهاند كه براى افزایش مهر و صفا در میان مسلمانان، همدیگر را با نام زیبا و محترمانه صدا بزنند: «ثلاث یضفین ود المرء لاخیه المسلم یلقاه بالبشر اذا لقیه و یوسع له فى المجلس اذا جلس الیه و یدعوه باحب الاسماء الیه; (6)سه چیز دوستى و محبت بین دو مسلمان را افزایش داده [و صفا و صمیمیت را در میان آنها تقویت مىكند.] 1. هنگام ملاقات، با خوشرویى و چهرهاى گشاده برخورد كند. 2. اگر مىخواهد در كنار او بنشیند برایش جا باز كند. 3. به بهترین نامى كه دوست دارد او را صدا بزند.»
طبق آموزشهاى اسلام، سلام كردن با صداى رسا و واضح و با آهنگى عاطفى و جذاب موجب تقویت روابط بین زن و شوهر خواهد شد. سلام با لحنى عاطفى، كینهها را از بین برده ، روحیه را تقویت كرده و دلها را به هم نزدیك مىنماید. سلام دادن به جمع خانواده و به ویژه زن و شوهر به یكدیگر، نشاط آور و فرح بخش است.
امام صادق علیه السلام فرمود: «یسلم الرجل اذا دخل على اهله(3); وقتى شوهر به خانه وارد مىشود ، باید به اعضاى خانواده (به ویژه همسرش) سلام كند.»
زوج جوانى كه با هم پیمان زناشویى مىبندند، معمولا بر مبناى علاقه درونى و عشق پاكى است كه به یكدیگر دارند. اما آنچه كه در اسلام تاكید شده، بنیان خانواده را تقویت مىكند و محبت و الفت را میان زوج جوان افزایش مىدهد، اظهار و ابراز آن است.
امام صادقعلیه السلام مىفرماید: «اذا احببت رجلا فاخبره بذلك فانه اثبت للمودة بینكما;(4)هرگاه شخصى را دوست داشتى، دوستى خود را به او اعلام كن ، زیرا این عمل انس و الفت را بین شما پایدارتر مىكند.»
خانوادهبرای انسانكانون آرامش و راحتىاست.مردى كه بیرون ازمنزل با انواع مشكلات درگیر است و با ناملایمات فراوانى برخورد مىكند، دوست دارد هنگام برگشت به خانه كسى از او دلجوئى كند، حرف دلش را بشنود و با سخنان آرام بخش خود،مرهم دردهاى انباشته دل او باشد. دلش مىخواهد هنگامى كه در منزل را باز مىكند، كسى با چهرهاى گشاده، لبى خندان و لحنى عاطفى از او استقبال نموده و آنچه را كه در دست دارد ، با تكریم از او تحویل بگیرد و این فرد جز همسر صالح و مهربان او فرد دیگرى نخواهد بود. در این صورت چنین زنى از دوستان خدا بوده و پاداش بزرگى خواهد داشت.
مردى به محضر رسول خدا صلى الله علیه وآله آمده و عرضه داشت: «یا رسولالله! من همسرى دارم كه هرگاه وارد خانه شوم به استقبالم مىآید و چون مىخواهم از منزل بیرون روم مرا بدرقه مىكند. هر گاه مرا اندوهگین ببیند مىگوید: چه چیز تو را اندوهگین كرده؟ اگر براى مخارج زندگىات ناراحتى، مطمئن باش كه دیگرى (خداوند) عهده دار آن است و اگر براى آخرت [و گرفتارىهاى قبر و قیامت] غصه مىخورى، خداوند اندوهت را زیاد كند. (و باید چنین باشى.) رسول خدا(ص)فرمودند: خداوند [در روى زمین] كارگزارانى دارد و این زن یكى از آنها است. براى او نصف پاداش شهید مىباشد.»(5)
على(ع ) در مورد بانوى بانوان و همسر نمونه تاریخ مىفرماید: «به خدا سوگند بعد از ازدواج با فاطمه(س) بر او خشمگین نشدم و او را به كارى مجبور نكردم . و او مرا ناراحت نكرد و هیچگاه با من مخالفت ننمود، وقتی به او نگاه مىكردم تمام غم و اندوههاى دلم برطرف مىشد.»(6)
هماهنگى و همدلى در انتخاب نوع غذا از جمله عواملى است كه ارتباط زن و شوهر را تقویت كرده و بنیان خانواده را استحكام مىبخشد. اگر زوجین در مساله غذا و خوراك تفاهم داشته باشند و شرایط همدیگر را مراعات كنند، بسیارى از مشكلات و اختلافات خانوادهها حل مىشود. اگر مرد غذایى را دوست دارد وانتظار دارد كه در منزلش تهیه شود، مىتواند علاوه بر این كه لوازم مورد نیاز را تهیه مىكند، همسر خویش را از آن آگاه سازد. ولى اگر براى او فرقى نمىكند، كه معمولا هم شوهران مسلمان و متعهد چنین اند و در مورد غذاى روزانه خویش سختگیرى و موشكافى نمىكنند، در این صورت از غذاى تهیه شده استفاده كرده و با كمال متانت و بزرگوارى از همسر هنرمند خویش قدردانى و تشكر مىنماید و با بهانههاى مختلف زحمات وى را نادیده نمىگیرد. رسول اكرم (ص) فرمود: «المؤمن یاكل بشهوة عیاله والمنافق یاكل اهله بشهوته; (7)انسان با ایمان، مطابق میل و خواسته عیالش غذا مىخورد و خانواده انسان منافق، مطابق میل و خواسته وى غذا مىخورند.»
در سیره و روش(ص) آمده است كه آن حضرت هیچگاه در مورد انتخاب نوع غذا سختگیرى نمىكرد و با خانوادهاش همراه مىشد: «رسول خدا(ص)از هر نوع غذا مىخوردند و غذایى كه خداوند برایش حلال نمودهبود ، به همراه خانواده و خدمتگزارشان تناول مىكردند.»(8)
در جای دیگرپیامبرخدا(ص)فرمودند: «خیر نسائكم الطیبة الطعام; (9)بهترین زنان شما زنى است كه غذاى پاكیزه و دلپسند درست كند.»
مردبه عنوان مدیر خانواده، مسؤولیت فراهم كردن وسائل مورد نیاز از قبیل خوراک و پوشاک و... اعضاى خانوادهراعهدهدارد. در این مورد اگر مردان با ایمان وظیفه خویش را در مورد به دست آوردن روزى حلال و پاكیزه به خوبىانجام دهند، مقامی بس بلند، در پیشگاه خداوند متعال كسب خواهند نمود.
امام باقر(ع ) فرمودند: «من طلب الرزق فى الدنیا استعفافا عن الناس و سعیا على اهله و تعطفا على جاره لقى الله عزوجل یوم القیامة و وجهه مثل القمر لیلة البدر; (10)هر كس در دنیا به دنبال روزى حلال برود،به قصد این كه نیازمند و محتاج دیگران نباشد و مخارج زن و فرزندش را تامین نماید و به همسایهها [و همنوعان مستمند خود] یارى رساند، چنین فردى در روز قیامت با سیمایى [نورانى] مانند ماه شب چهارده با خداوند ملاقات خواهد كرد.» و امام صادق(ع ) نیزفرمودند: «الكاد على عیاله من حلال كالمجاهد فى سبیلالله; (11)مرد تلاشگرى كه براى تهیه روزى حلال و مشروع براى خانوادهاش مىكوشد، مانند مجاهدى است كه در راه خدا جهاد مىكند.» امام رضا علیه السلام نیز فرمودند: «كسى كه از فضل و عنایت پروردگار به دنبال روزى حلال مىرود به اندازهاى كه مخارج خانواده خود را تامین كند، از رزمندهاى كه در راه خداوند متعال جهاد مىكند پاداش افزونترى دارد.»(12)
احترام به شخصیت افراد، در وجود آنان عشق و محبت مىآفریند. هدیه دادن نوعى احترام به طرف مقابل محسوب مىشود و انسانى كه هدیه را مىگیرد بىاختیار و از روى فطرت خدادادى خویش، مهر و محبت هدیه دهنده را در دل خود جاى مىدهد. این نكته در روابط زناشویى از اهمیتخاصى برخوردار است و عامل مهمى در ایجاد انس و الفت و هم گرایى نسبت به زن و مرد به شمار مىرود .
1) غررالحكم، ص 436.
2) وسائل الشیعه، ج 20، ص 23.
3) بحارالانوار، ج 76، ص 2.
4) اصول كافى، ج 2، ص 644.
5) وسائل الشیعه، ج 20، ص 32.
6) مناقب خوارزمى، ص 354.
7) جامعالسعادات، ج 2، ص 145.
8) مكارم الاخلاق طبرس، ص 26.
9) الكافى، ج 5، ص 325.
10) التحفة السنیة جزایرى، ص 227.
11) من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 124.
12) الكافى، ج 5، ص 88.
اصفهان نگین فیروزه ای جهان
