نوشتن مجموعه ای از مهارت هاست که هر کدام در قسمت جداگانه ا ی از مغز فعالیت دارد. این مجموعه شامل توانایی های دیداری، شنیداری و حرکتی، پردازش اطلاعات می باشند. لذا شکل گیری فرایند نوشتن مستلزم به کارگیری هماهنگ توانایی های مغز می باشد. امروزه بسیاری از والدین و معلمین با اختلالات در املانویسی دانش آموزان مواجه هستند که این اختلالات نوشتاری موجب عدم کسب مهارت نوشتن می شود که بسیاری از دانش آموزان را در همان سال اول مدرسه از درس خواندن باز می دارد.
دانش آموزانی که دارای اختلال املانویسی هستند دارای هوش معمولی مانند سایر دانش آموزان می باشند و نمی توان آنها را کم هوش و یا دیرآموز خطاب کرد. اختلالات در املا نویسی که در واقع زیر مجموعه ای از اختلال در نوشتار می باشد، ناشی از نقص های عصبی و شناختی و یا اختلال کارکردی در یکی از زمینه های مرکزی پردازش اطلاعات می باشد.
در این مقاله قصد داریم به معرفی انواع اختلالات در املانویسی مانند اختلالات دیس گرافیا، دیسلکسیا، اختلالات شنوایی و دیداری و اختلالات عدم تمرکز، و راه های درمان آن از قبیل شیوه های جدید املانویسی، درمان دارویی، روان درمانی و ابزارهای نوروساینس بپردازیم. در ادامه با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.
انواع اختلالات در املا نویسی
اشتباهات و اشکالات املانویسی در واقع ناشی از اختلالات نوشتاری می باشد. اختلال در املا نویسی صرفا بد خط بودن دیکته نوشته شده نیست، این یک اختلال پردازش در مغز می باشد که موجب می شود نحوه ی درک و پردازش اطلاعات در فرد مبتلا به این اختلال متفاوت باشد.
به طور کلی فرایند نوشتن شامل رمزگذاری اطلاعات شنیداری و دیداری کلمات و در نهایت نوشتار آنها می باشد که خلل در هر یک از توانایی های ذهنی، شنیداری و دیداری منجر به بروز اختلال در املانویسی می شود.
از جمله مهم ترین اختلالات یادگیری که زمینه ساز اختلال املانویسی می شوند می توان موارد زیر را نام برد.
دیس گرافیا ( نارسانویسی)
دیس گرافیا یکی از شایع ترین اختلالات در نوشتار می باشد که در واقع یک اختلال یادگیری مبتنی بر عملکرد مغز است که بر نوشتن تاثیر می گذارد و خود می تواند عامل شکل گیری سایر اختلالات در دیکته نویسی باشد و تقریباً در تمام جنبه های روند نوشتن از جمله هجی، خوانایی، فاصله و اندازه کلمات و بیان اختلال ایجاد می کند و منجر به بروز ناتوانی های نوشتاری و مهارت فنی نوشتن می شود.
این اختلال بیشتر در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی شایع می باشد و با سایر ناتوانی های یادگیری مانند اختلال گفتار و هماهنگی رشد همپوشانی دارد.
نارسانویسی به طور معمول هنگامی که کودک نوشتن را یاد می گیرد مشخص می شود، اگر دست خط کودک به طور مداوم تحریف و یا نامشخص باشد ممکن است ناشی از این اختلال باشد. برخی از مشکلات دیکته نویسی نشات گرفته از نارسانویسی موارد زیر می باشند.
- حروف کوچک و بزرگ مخلوط شده
- شکل و اندازه ناسازگار حروف یا حروف ناتمام
- بی توجهی نسبت به جزئیات هنگام نوشتن
- نیاز مکرر به نشانه های کلامی
- برای نوشتن بسیار به بینایی متکی است
- گرفتگی انگشتان، مچ و کف دست به هنگام نوشتن
- خوانایی ضعیف
- برنامه ریزی فضایی ضعیف روی کاغذ
- عدم هماهنگی مهارت نوشتن و تفکر
- دشواری در درک و استفاده از هجی ها
- نوشتن کلمات اشتباه به هنگام تبدیل ایده به نوشته
دیسلکسیا ( نارساخوانی)
نارسا خوانی یکی از اختلالات موثر در عدم کسب مهارت خواندن و نوشتن می باشد، که زمینه ساز اختلال املا نویسی نیز می شود. کودکان مبتلا به نارسا خوانی واجد هوش طبیعی یا گاه بالاتر از حد طبیعی هستند. به عبارت دیگر نارساخوان‌ها کودکانی هستند که با واژه‌ها آشنایی دارند و در مکالمه از آنها استفاده می‌کنند، اما توانایی درک و شناسایی نشانه‌های نوشتاری یا چاپی را ندارند.
در کودکان مبتلا به نارساخوانی علاوه بر مشکلاتی چون تاخیر در خواندن، حافظه، درک دیداری، درک فضایی و اختلالات شنیداری نیز وجود دارد که تمامی این عوامل سبب بروز اختلال در املا نویسی و ایجاد ضعف در انشا نویسی و سایر دروس نیز می شود. از جمله اختلالات املا نویسی که تحت تاثیر نارسا نویسی بروز می کند می توان موارد زیر را نام برد.
- خواندن از جهت مخالف
- نوشتن آینه ای
- اشکالات شنیداری
- عدم توانایی استفاده صحیح از حروف اضافه
- تاخیر در زمان یادگیری گفتن وقت و زمان
- کودک تمایل به معکوس نوشتن سمبل های نوشتاری و عکس نوشتن کلمات دارد.
- این کودکان در بکار بردن کلمات جهت صحیح صحبت کردن اشکال دارند.
- کودک تمایل دارد گفتار را آهسته، شمرده، درهم و برهم و مردد ادا کند.
- اشکال در درک فضایی و نقاشی آنها با عدم آگاهی همراه است.
اختلالات شنوایی و دیداری
حافظه ی ضعیف دیداری، حساسیت پایین شنیداری، ضعف در حافظه ی توالی دیداری از جمله اختلالات رایج در نوشتن می باشند که فرایند املا نویسی را برای دانش آموزان مشکل می سازند. بدفهمی و درک نادرست کلمات و آوای آنها از جمله مشکلات نشات گرفته از اختلالات شنوایی می باشد که به دلیل عدم پردازش اطلاعات دریافتی رخ می دهد.
اختلال تمرکز و توجه
نداشتن توجه و تمرکز کافی سبب بروز مشکلاتی در املا نویسی می شود، بیشتر دانش آموزان مبتلا به این اختلال حافظه ی دیداری و شنیداری خوبی دارند ولی به علت عدم توجه در فرایند املا نویسی با مشکل مواجه می شوند. تقص در توجه بیشتر در کودکان بیش فعال شایع می باشد. از جمله مشکلات ناشی از این اختلال در دیکته نویسی می توان موارد زیر را نام برد.
- عدم توجه در نوشتن سرکش حروف (ک و گ)
- بی دقتی در گذاشتن نقطه (ت،ث،ژ،ق،ن،چ و…)
- نوشتن تعداد صحیح دندانه ( س،ش و..)
- تکرار یا حذف برخی حروف (تببربجای تبر یا بیمارستان بجای بیماستان)
اختلال قرینه نویسی و وارونه نویسی نیز از جمله اختلالات رایج در املا نویسی می باشند که به گونه ای نشات گرفته از اختلالات یادگیری نارسانویسی و نارساخوانی هستند.
درمان اختلالات املانویسی
املانویسی راهی برای تفویت مهارت نوشتن می باشد. نوشتن یکی از راه های اساسی برقراری ارتباط می باشد ضمن آنکه زمینه را برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مهیا می سازد. لذا شناسایی اختلالات در املانویسی و تشخیص و درمان به موقع آنها فرایند یادگیری را برای دانش آموزان آسان کرده و سرعت یادگیری را بهبود می بخشد.
راهکارهای بسیاری برای درمان اختلال املانویسی وجود دارد که ساده ترین آنها می تواند به کارگیری شیوه های جدید املانویسی باشد.
به طور کلی 3 روش اصلی درمانی در اختلالات املا نویسی وجود دارد:
درمان دارویی
در این روش روانپزشک با تجویز دارو اقدام به درمان اختلال یادگیری می کند اما این روش به تتهایی اختلالات دیکته نویسی را رفع نمی کند.
روان درمانی
در این شیوه ی درمانی که بهترین روش درمان اختلال نوشتن می باشد، روانشناس کودک با بررسی چند دیکته آخر دانش آموز اختلال املانویسی را تشخیص داده و از طریق کار درمانی و ارائه راهکارهایی از قبیل دست ورزی، بازی، افزایش تمرکز و تعادل ، تقویت حافظه ی دیداری و…. به درمان اختلال می پردازد.
ابزار های نوروساینس
ابزارهای نوروساینس ابزارهایی جدید هستند که عملکرد آنها مبتنی بر نقشه ذهنی کودک مبتلا به اختلال یادگیری می باشد. نوروفیدبک از جمله راههای درمانی موثر می باشد که موجب بهبود عملکرد دانش آموز در فرایند نوشتن می شود.
شناسایی اختلالات املانویسی در دانش آموزان و درمان و پاسخ درست و به موقع به آنان اهمیت بسزایی در رشد و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد چه بسا بسیاری از دانش آموزان به دلیل نداشتن مهارت نوشتن از داشتن سایرمهارت ها از جمله مهارت برقراری ارتباط با دیگران محروم می شوند. از طرفی عدم کسب مهارت نوشتن و خواندن سبب از دست دادن اعتماد به نفس و سرخوردگی آنها نیز می شود.
امیدوارم با شناخت دقیق انواع اختلالات در املا نویسی و به کارگیری روش های درست برای رفع آنها فرصت یادگیری و کسب مهارت خواندن و نوشتن را برای تمامی دانش آموزان فراهم کنیم.