پاسخ به:۴ عامل مؤثر در سبک زندگی
پنج شنبه 18 دی 1399 8:17 PM
* ظاهر رفتار فرد در موقعیتهای مختلف، معرف شیوهای نسبتاً پایدار در مواجه با مسائل زندگی است
فارس: با توجه به سخنان آقای کاویانی مبنی بر سبک زندگی نسبتاً ثابت، اما بعضی وقتها احساس میشود که باید نمودار سبک زندگی اسلامی، بازهای نسبی و شناور باشد که در مواقع مختلف به حداقلها و در برخی از زمانها به حداکثرها نزدیک شود. لطفاً توضیحی درباره ثابت بودن و یا شناور بودن مؤلفه سبک زندگی بفرمایید؟
شریفی: در واقع سبک به معنای یک «استیل یا شیوه » است و همانطور که آقای دکتر کاویانی اشاره کردند سبک میتواند نسبتاً ثابت باشد. در پاسخ به سؤال شما و انتظار عموم مردم از امکان وجود طیفی، از ثابت تا شناور بودن سبک، به نظر من با توجه به پویایی روان انسان اگر اصطلاح نسبتاً «پایدار» را به جای نسبتا ثابت در تعریف سبک به کار ببریم موضوع روشنتر و قابل فهمتر میشود. وقتی شما انتظار دارید رفتار انسان تنوعی از امور ثابت یا شناور بودن را داشته باشد به نوعی انتظاری پویای و انعطاف پذیر است که میتواند منطقا به جا باشد چون از انسان انتظار رفتار ثابت نداریم.
اما در تعریف سبک، پایداری به معنای گرایش به یک الگو و تیپ رفتاری است که نسبت به تغییر، مقاوم است و حتی اگر ظاهر رفتار فرد در موقعیتهای مختلف به ظاهر متفاوت به نظر برسد اما معرف یک شیوه نسبتاً پایدار در مواجه با مسائل زندگی است که ممکن است با تظاهرات متنوع تجلی کند. از سوی دیگر این الگوی رفتاری و ویژگیها میتواند معرّف و وجه تمایز فرد از دیگران باشد. به طور مثال: وقتی سبک واکنش نشان دادن افراد به ناکامی را مورد توجه قرار میدهیم؛ ملاحظه میکنیم که بعضی افراد نسبت به ناکامی به شکل عصبی، واکنش نشان میدهند. گاهی مستقیم و گاهی غیر مستقیم، گاهی کلامی و گاهی غیر کلامی اما وقتی این نوع رفتار عصبی در او تکرار میشود میتوان گفت که او الگوی رفتاری نسبتاً پایداری در برخورد با مسائل زندگی دارد که عصبی خوانده میشود.
بنابراین از نظر روان شناختی سبک چنین فردی در مواجهه با ناکامیهای زندگی، هیجانی و عصبی است، اما ممکن است واکنش فرد دیگری در مقابل ناکامی و یا عدم موفقیت، راه کار حل مسئله و تفکر منطقی باشد؛ بنابراین در شناسایی سبک زندگی افراد نباید به دنبال رفتار و واکنشهای جزئی و خُرد باشیم بلکه بیشتر بر سبک و الگوهای روان شناختی تمرکز داریم که معرّف طبقهبندی کلی افراد و تمایز آنها از دیگران است. با توجه به همین قیاس وقتی در مورد صبور بودن انسانها یا ملتها صحبت میکنیم در مورد سبک زندگی آنها اظهار نظر میکنیم فارغ از اینکه در چه شرایطی، به چه شکلی و یا سایر جزئیات رفتار میکنند در این جا الگوی کلی رفتار آنها و یا سبک آنها مد نظر است.
نکته قابل توجه دیگر در فهم سبک زندگی و الگوی کلی رفتار، مربوط به قابلیت پیش بینی سبک زندگی است. به مفهوم آنکه وقتی شما از الگوی رفتاری پایدار فرد، گروهی و یا ملتی مطلع باشید میتوانید به کمک این اطلاعات رفتار آنها را در موقعیتهای مختلف احتمالی پیش بینی کنید.
از این رو وقتی ما با مفهوم نسبتا پایدار در مورد سبک زندگی و از نوع اسلامی در مقابل غیراسلامی صحبت کنیم باید در جستوجوی تعریف الگو و سبک واکنش نشان دادن مسلمانان به ابعاد اساسی زندگی و مرگ باشیم. البته نباید دیگر سراغ خرده رفتارهایی برویم که ممکن است متغیر باشند و ما را درگیر جزئیات کنند زیرا آنچه اهمیت دارد پیروی از الگو و سبک کلیتر است نه خرده رفتار های روبنایی!
انعطافپذیر به معنای داشتن رفتارهای متضاد و متغیر نیست
فارس: بالاخره دین اسلام، راهکارهای گوناگون را برای انسانها در مقاطع مختلف ترسیم کرده است آیا این نشان از انعطاف درونی سبک زندگی اسلامی دارد؟
شریفی: در واقع ما در اینجا با تغییر رفتار در موقعیتهای محیطی و اجتماعی مواجه هستیم وقتی میگوییم فردی انعطاف دارد مفهوم آن این نیست که بپذیریم او دارای رفتارهای متضاد و متغیر است. وقتی ما از سبک یا رفتارهای پایدار فرد صحبت میکنیم در واقع فرض میگیریم آن فرد از یک الگوی رفتاری مشابهی تبعیت میکند. لذا وقتی میخواهیم متناسب با آداب و رسوم و شرایط اجتماعی، رفتارهای افراد را در دسته سبک اسلامی قرار دهیم انتظار نداریم که فرد واجد سبک زندگی اسلامی، در جایی با نامحرم دست دهد و در جای دیگر از این کار خودداری کند یعنی او همیشه با نامحرم دست نمیدهد و بر پایه ارزشها و احکام اسلام، از یک الگوی نسبتاً پایدار رفتاری برخوردار است که حتی وقتی شرایط هم تغییر کند او الگوی رفتاری یکسانی از خود، بروز خواهد داد.