کتاب «الاربعون حدیثا فی فضائل‌امیرالمؤمنین(ع)»
چهارشنبه 21 آبان 1399 6:36 AM
حوزه/ کتاب «الاربعون حدیثا فی فضائل‌امیرالمؤمنین(ع)» به گفته آیت الله شیخ محمدرضا طبسی نجفی (ره) در سال ۱۳۵۶ق یعنی ۸۵ سال قبل تألیف شده است و سبک نگارش کتاب یادشده اینگونه است که به چهل حدیث از چهل صحابی از رسول‌خدا (ص) درباره فضائل امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرده است.
به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمدجعفر طبسی به مناسبت سی و هفتمین سالگرد رحلت آیت الله شیخ محمد رضا طبسی نجفی (ره) اینگونه نوشته است:
- نیم نگاهی به کتاب «الاربعون حدیثا فی فضائل امیرالمؤمنین(ع)» اثر آیت‌الله شیخ محمدرضا طبسی‌نجفی(ره)
«چهل حدیث نویسی» یکی از سنّت‌های علمای سلف صالح امامیه بوده است. شهید اول در کتاب اربعین خود می‌نویسد: «علمای سلف و فضلای متقدّم عنایت ویژه‌ای به گردآوری چهل حدیث از احادیث نبوی(ص) و سخنان ائمّه(ع) داشته‌اند؛ زیرا روایات صحیح و مشهور با الفاظ مختلف درباره این عدد نقل شده است». (رسائل شهیداوّل، ص۳۵ کثرت عنایة العلماء السالفین و الفضلاء المتقدّمین ...)
بزرگان دین در طول قرون گذشته به این امر اهتمام می‌ورزیدند از جمله: ابوالفضل محمدبن ابی‌جعفر طائی (م ۵۵۵ ق) و مرحوم شیخ منتجب‌الدین رازی قرن ششم و دیگران.
از جمله بزرگانی که به این امر خداپسندانه توجه و عنایت خاص داشته‌اند، مرحوم والد ما حضرت آیت الله حاج شیخ محمدرضا طبسی(م۱۴۰۵ق) از شاگردان برجسته آیات عظام: عبدالکریم حائری‌یزدی، میرزای نائینی، محقّق عراقی و سید ابوالحسن اصفهانی (رضوان‌الله علیهم) است.
نام کتاب «الاربعون حدیثا فی فضائل‌امیرالمؤمنین(ع)» است. این کتاب به گفته ایشان(ره) در سال ۱۳۵۶ق یعنی ۸۵ سال قبل تألیف شده است. سبک نگارش کتاب یادشده اینگونه است که به چهل حدیث از چهل صحابی از رسول‌خدا (ص) درباره فضائل امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرده‌اند.
ابتدا عنوان حدیث را آورده، سپس به متن حدیث با ذکر سند از منابع اهل سنت (و گاه از منابع شیعه) پرداخته و در ادامه با عبارت «أقول» یا «قلت» در ذیل حدیث، توضیح کوتاهی ارائه داده‌اند.
برای مثال در ذیل حدیث۳۱ : «لایؤدّی عنّی الا أنا او رجلً منّی» اینگونه توضیح می‌دهد: «کفاه فضلا و شرفا و فخرا فانه من الواضح انه صلوات‌الله علیه ما فعل هذا الا بإذن من الله فهو اعلم بما فعل و یری لو تصدّی غیره صلوات الله علیه لکان ما یفسده اکثر ممّا یصلحه جدّا.»
«این حدیث در اثبات فضیلت، فخر و شرافت امیرالمؤمنین(ع) کافی است. واضح است که رسول‌خدا(ص) این کار را (بازگرداندن ابوبکر و فرستادن امام‌علی(ع) به مکّه برای قرائت آیات سوره برائت) جز به اذن و دستور خدا انجام نداد. آن حضرت(ص) به خوبی به کار خود آگاه بودند و می‌دانستند اگر این مسؤولیت مهمّ و خطیر را کسی جز علی(ع) بر عهده بگیرد، قطعا مفسده‌اش بیش از مصلحتش خواهد بود.»
این حدیث مربوط به آیات نخستین سوره برائت است که رسول‌خدا(ص) ابتدا ابوبکر را جهت رساندن و ابلاغ این آیات به مردم مکه فرستادند؛ امّا جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و فرمود: «باید این کار را یا شما انجام دهید یا شخصی از شما.» لذا آن حضرت(ص) امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را به دنبال ابوبکر فرستادند تا به مدینه بازگردد؛ آنگاه امام علی(ع) این مأموریت بسیار مهمّ را در مکّه انجام دادند.
یا در ذیل حدیث۴۰ که درباره «لیلة المبیت» است، می‌نویسد: «فلو لم یکن لاستحقاق علی صلوات‌الله علیه علی الخلافةالربانیة بعدالنبی(ص) الا هذه‌القضیة التی تحیّر فیها عقول‌العقلاء من بذل نفسه دون‌النبی(ص) و وقایته له، لکفاه...فکیف یمکن عقلا لله ان یختار غیر علی علیه‌السلام/ «اگر برای استحقاق علی(ع) جهت منصب خلافت ربانی پس از پیامبر(ص) هیچ دلیلی جز این قضیه(لیله‌المبیت) نبود، همان واقعه جان‌نثاری و پاسداری از جان پیامبر(ص) که عقول خردمندان از آن متحیر و شگفت‌زده می‌شود؛ کفایت می‌کرد...پس چگونه عقلًا ممکن است خداوند غیر علی علیه‌السلام را (برای جانشینی پیامبر(ص) برگزیند؟»
معمولاً افرادی که چهل‌حدیث از صحابه پیامبر(ص) در فضائل امیرالمؤمنین(ع) گردآوری می‌کنند، دو حدیث را مدنظر دارند: یکی حدیث صحیح و متواتر منزلت و دیگری حدیث متواتر ثقلین. ولی ایشان(ره) در این کتاب به هیچ یک از این دو حدیث اشاره نکرده‌اند. یا به خاطر شهرت بسیار زیاد این دو حدیث است که باعث شده نویسنده ضرورتی به نقل و توضیح آنها نبیند یا اینکه سهوالقلم است. گرچه آیت‌الله والد(ره) در کتاب گرانسنگ «الشیعه و الرجعة» (ج۲، ص۱۰ـ۱۹) ذیل عنوان «القرآن و العترة لایفارقان احدهما الآخر» چهل حدیث با الفاظ مختلف از منابع سنّی و شیعه درباره «حدیث‌ثقلین» نقل کرده و به تواتر آن تصریح نموده‌اند.
نکته پایانی درباره کتاب ارزشمند آیت‌الله والد(ره) "الاربعون‌حدیثا" این است که ایشان پس از نقل حدیث چهلم می‌نویسند: «لقد بنیتُ ان لا اکتبت حدیثا الا علی طهارة مطلقا فقد وفقنی الله لذلک» «بنایم این بود که در تألیف این کتاب، حدیثی را ننویسم مگر آنکه با طهارت باشم. خداوند متعال هم مرا در این تصمیم موفّق نمود.»
کتاب «الاربعون حدیثا» در سال ۱۴۱۶ق در ۲۴۸ صفحه با همکاری اخوان معزّز آقایان: حاج شیخ محمدجواد و حاج شیخ نجم‌الدین طبسی و نیز آقای حاج شیخ محمدامین پورامینی و شیخ عبادالله تهرانی به زیور طبع آراسته گردید. امیدواریم بتوانیم بار دیگر این کتاب را با تحقیقات زیادتر تجدید چاپ نماییم.
