آب انبار علی مردان خان، مامن آب حیات و ناجی مردم کرمان!

جاذبه‌های تاریخی کرمان با مجموعه گنجعلی‌خان شروع می‌شود. در این مجموعه، آب انبار علی مردان‌خان که به  آب انبار گنجعلی ‌خان نیز مشهور است، می‌درخشد.

مجموعه گنجعلی ‌خان

مجموعه گنجعلی خان در مرکز بافت قدیم کرمان و در کنار بازار بزرگ این شهر قرار دارد. این مجموعه به دستور گنجعلی خان بنا شد و کل مجموعه مساحتی در حدود ۱۱.۰۰۰ متر مربع است. معماری مجموعه به استاد سلطان محمد معمار یزدی سپرده شده است که وی در ساخت این مجموعه از سبک اصفهانی استفاده کرد.

 مجموعه گنجعلی خان از بخش‌های مختلفی از جمله میدان گنجعلی خان، بازار مسگری، مسجد گنجعلی خان، مدرسه و کاروانسرای گنجعلی خان، آب انبار گنجعلی یا علی مردان خان و ضرابخانه گنجعلی تشکیل گردیده است. در این متن از لست ‌سکند به سراغ آب انبار علی مردان می‌رویم.

آب انبارها در کرمان

کرمان را یکی از کهن‌ترین مراکز شهری ایران به حساب می‌آورند. با توجه به اینکه کرمان در منطقه خشک و بیابانی قرار دارد، مردم برای سکونت نیاز به ابداعاتی به منظور امرار معاش بودند. یکی از این ابداعات که مربوط به منطقه کویری ایران می‌باشد، آب انبارها هستند (ابداع آب انبار متعلق به کرمان نیست بلکه به مناطق کویری ایران تعلق دارد).

آب انبارها به منظور ذخیره کردن آب در زمان پرآبی ایجاد شدند. در اکثر نقاط تاریخی و قدیمی کرمان آب انبارهایی دیده می‌شود که نشانه اهمیت این سازه در زمان گذشته بوده است.

برخی از این آب انبارها مجلل و زیبا بنا می‌شدند و برخی ساده و محقر تنها برای برداشت آب احداث شده‌اند. آب انبار علی مردان خان یکی از آب انبارهای مجلل کرمان است که علاوه بر ذخیره آب، از معماری زیبایی نیز برخوردا می‌باشد.

آب انبار علی مردان خان

آب انبار تاریخی و زیبای علی مردان خان در داخل بازار مسگری قرار دارد. این آب انبار جزو مجموعه زیبا و بزرگ گنجعلی‌خان می‌باشد. بنای آب انبار به مانند مجموعه گنجلعی خان متعلق به دوره صفویان است و براساس کتیبه نصب شد بر روی سردر، تاریخ احداث دقیق آب انبار به سال ۱۲۰۹ هجری قمری باز می‌گردد. گنجایش آب انبار در حدود ۲ میلیون لیتر بوده و امروزه به عنوان جاذبه تاریخی تنها گردشگران را به خود می‌بیند.

علی مردان خان که بود؟

علی مردان خان یکی از پسران گنجعلی‌خان از حکام مشهور شاه عباسی صفوی بود. وی از سرداران نظامی زمان شاه عباس صفوی، شاه صفی و شاه جهان بوده است. علی مردان خان در زمان تسلیم قندهار به هند بدون نبرد، حضور داشت و پس از آن شاه جهان، او را فرماندار کشمیر، کابل و لاهور کرد. علی مردان خان در زمان فرمانداری خود بناهای بسیاری در هند و پاکستان بنا کرد و مقبره او نیز در لاهور قرار دارد.

معماری آب انبار علی مردان خان

آب انبار علی مردان خان که در بازار مسگری قرار دارد، در حدود ۲ میلیون لیتر گنجایش داشته است. سردر آب انبار کاشی‌کاری‌ و مقرنس‌کاری‌های زیبایی دارد و در میان آن سنگ‌های حکاکی شده دیده می‌شود. بر سردر کتیبه‌ای‌ قرار دارد که تاریخ احداث و بانی آن مشخص شده است.

منبع ذخیره آب، پوشش منبع، هواکش و بادگیر، راه پله و پاشیر و سردر تزیینی بخش‌های مختلف این آب انبار را تشکیل می‌دهند.

سخن پایانی

آب انبار تاریخی علی مردان خان که به آب انبار گنجعلی خان هم مشهور است، به لحاظ معماری بسیار مورد توجه گردشگران بوده است. این آب انبار که امروزه به جاذبه تاریخی تبدیل شده، در روزگار اوج خود آب شش ماهه محله‌های اطراف را تامین می‌کرده است. اگر در سفرتان به کرمان از این آب انبار زیبا بازدید داشته‌اید، تجربه‌تان را با ما در میان بگذارید.