عفو و گذشت در نگاه امام حسین علیه السلام

عفو و گذشت در نگاه امام حسین علیه السلام

عفو و گذشت از فضیلت های اخلاق بسیار مهم و اثرگذار است که در سخن و سیره امام حسین علیه السلام به چشم می خورد.

عفو یکی از فضیلت های اخلاقی و انسانی است. در آموزه‌ های اسلامی بسیار بر #عفو یعنی گذشت از گناه و خطا، مدارا و چشم پوشی نسبت به دیگری، تأکید شده و زندگی اجتماعی و اسلامی بر محور آن بنا شده است. در اینجا برخی از ابعاد این فضیلت اخلاقی که در سیره و منش امام حسین علیه السلام به چشم می خورد اشاره می شود.

امام حسین علیه السلام در سخنی با گذشت ترين مردم را اینگونه معرفی می کند: «إنَّ أعفَى النّاسِ مَن عَفا عِندَ قُدرَتِهِ وَإنَّ أوصَلَ النّاسِ مَن وَصَلَ مَن قَطَعَهُ»[1]- با گذشت ترين مردم كسى است كه هنگام قدرتش، گذشت كند و برترين مردم در برقرارى پيوند، كسى است كه با شخصى كه از او گسسته بپيوندد.

امام حسین علیه السلام، در برخورد با سپاه حر، این سخن را در عمل نیز نشان دادند وقتی حرّ و سوارانش در گرماى نيمروزى ظهر مقابل حسين عليه السّلام توقف كردند، امام عليه السّلام به جوانانش فرمود: قوم را سيراب كنيد، به آنها آب بنوشانيد، اندكى هم به اسب‏ ها آب بدهيد. جوانانش برخاستند و به آنها آب دادند تا اينكه سيرابشان كرده كاسه ‏ها و ظروف را پر كردند و نزد اسب ‏هايشان گذاشتند، وقتى اسب سه يا چهار يا پنج نفس از آن آب مى‏ خورد آن را از پيش او مى ‏گرفتند و اسب ديگر را سيراب مى‏ كردند تا اينكه همه اسب ‏ها سيراب شدند.

در سخنی دیگر امام حسين علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت می کند که آن حضرت فرمودند: پروردگار من به هفت خصلت مرا وصيّت كرد [از آن خصلت هاست]: «بِالْإِخْلَاصِ لَهُ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ وَ أَنْ أعف عَمَّنْ ظَلَمَنِي وَ أُعْطِيَ مَنْ حَرَمَنِي وَ أُوصِلَ مَنْ قَطَعَنِي» [2]- اخلاص برای خداوند در پنهانى و آشكارا، بخشیدن كسى كه بر من ستم كرده است، عطا به كسى كه مرا محروم نموده و پيوند با كسى كه از من قطع كرده است.

بسیار اتفاق می افتد که کسی به انسان ظلم کند، بنا به این نقل امام علیه السلام، خداوند سفارش کرده که از او بگذرید مثلا همسر انسان، همسایه، پدر، مادر، دوستان به ما ظلم کرد، باید عفو کنیم، نه اینکه بگوییم من نمی‌ گذرم، یا اگر کسی غیبتی از ما کرده یا تهمتی زده یا هر نوع ظلم دیگری کرده سعی کنیم ببخشیم تا به این سفارش الهی عمل کرده باشیم. یا اینکه کسی که به ما دشنام داده و اهانت کرده او را ببخشیم و اگر به اشتباره خود پی برد و عذرخواهی کرد عذرخواهی او را قبول کنیم، امام حسین علیه السلام در این باره می فرمایند: «لَوْ شَتَمَنى رَجُلٌ فى هذِهِ الاُْذُنِ، وَ أَوْمى إلىَ الْيُمْنى، وَ اعْتَذَرَ لى فىِ الاُْخْرى لَقَبِلْتُ ذلِكَ مِنْهُ، وَ ذلِكَ أَنَّ أَميرَ الْمُؤْمِنينَ (عليه السلام) حَدَّثَنى أَنَّهُ سَمِعَ جَدّى رَسُولَ اللهِ (صلى الله عليه وآله)يَقُولُ: لا يَرِدُ الْحَوْضَ مَنْ لَمْ يَقْبَلِ الْعُذرَ مِنْ مُحِقٍّ أَوْ مُبْطِل».[3]- چنانچه با گوش خود بشنوم كه شخصى مرا دشنام مى دهد و سپس معذرت خواهى او را بفهمم، از او مى پذيرم و گذشت مى نمايم، چون كه پدرم علىّ عليه السلام از جدّم رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم روايت نمود: كسى كه پوزش و عذرخواهى ديگران را نپذيرد، بر حوض كوثر وارد نخواهد شد.

امام حسین علیه السلام با این فرمایش، داشتن روحيه مدارا و برخورداری از سعه‌ صدر در مقابل دیگران و پذیرفتن عذرخواهی او را از ويژگی‌ های مسلمان واقعی برمی شمرند و اینکه انسان نه ‏تنها بايد #خشم خود را فرو برد و با عفو و گذشت كينه را از دل خود بشويد، بلكه با نيكى كردن در برابر بدى، قلب او را نسبت به خويش مهربان کند تا در آينده چنان صحنه ‏اى تكرار نشود.

مهدی سیدمرادی

پی نوشت ها:

[1] نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، حلوانى، حسين بن محمد ، مدرسة الإمام المهدي عجل الله تعالى فرجه الشريف‏، قم‏، 1408 ق‏، ص 81.

[2] معدن الجواهر و رياضة الخواطر، كراجكى، محمد بن على‏، المكتبة المرتضوية، تهران‏، 1353ش،‏ ص 58.

[3] احقاق الحق و ازهاق الباطل، شوشتري، قاضي نورالله، مكتبه آيه الله المرعشي النجفي العامه، قم، 1404ق، ج ۱۱، ص ۴۳۱