نظر مراجع عظام تقلید درباره برگزاری سوگواری محرم در شرایط کرونایی

با نزدیک شدن با ماه محرم و ایام عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، ملت ایران و شیعیان جهان به رسم هر ساله خود را برای برگزاری مراسم سوگواری آماده می‌کنند، اما شرایط جدیدی که به واسطه بیماری کرونا در کشور ایجاد شده، چالش‌هایی را درباره شکل برگزاری این مراسم‌ ایجاد کرده است؛ به همین مناسبت نظر تعدادی از مراجع تقلید را در این باره بازخوانی می‌کنیم.

به گزارش ایکنا، با نزدیک شدن با ماه محرم و ایام عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، بازار نظرات و مباحثه درباره نحوه برگزاری مراسم سوگواری در شرایط کرونایی هر روز داغ‌تر و پررنگتر می‌شود. اما آنچه به عنوان معیار اصیل و فصل‌الخطاب در زمینه عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) مطرح است، نظرات کارشناسی و عمیق مراجع تقلید است.

چند تن از مراجع عظام تقلید، نظرات خود را در مورد برگزاری مراسم عزاداری در شرایط کرونایی اعلام کردند. برخی از این مراجع عظام به شکل مختصر و برخی در قالب تفصیلی و پاسخ به چند سؤال به تبیین دیدگاه خود پرداختند. مشروح این دیدگاه‌ها در ادامه از نظر می‌گذرد؛

آیت‌الله خامنه‌ای

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، در سخنرانی تلویزیونی به‌مناسبت عید سعید قربان در رابطه با عزاداری‌های محرم فرمودند: عزاداری را بالاخره به یک شکلی [بر پا] می‌کنند؛ آنچه بنده می‌خواهم تأکید کنم این است که در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که کارشناسان بهداشت به ما می‌گویند؛ [یعنی] ستاد ملّی کرونا. خود بنده شخصاً هر چه آنها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه من و تأکید من به همه کسانی که می‌خواهند عزاداری کنند - هیئات، آقایان حضرات منبری‌ها، صاحبان مجالس، مدّاح‌ها، نوحه‌خوان‌ها و دیگران - این است: هر کاری می‌کنید، [اوّل] ببینید آنها چه می‌گویند. یعنی ستاد ملّی کرونا اگر چنانچه یک ضابطه‌ای را معیّن کرد برای عزاداری، همه ما موظّفیم آن را عمل کنیم. مسئله، مسئله کوچکی نیست، مسئله بسیار مهمّی است. الان یک مقداری مراقبت هست و کنترل هست؛ خدای نکرده اگر چنانچه همین مقدار هم شل گرفته بشود و از بین برود، آن وقت فاجعه‌ای به وجود خواهد آمد که دیگر آن سرش ناپیدا است.

آیت‌الله شبیری زنجانی

آیت‌الله سیدموسی شبیری زنجانی، از مراجع عظام تقلید نیز درباره عزاداری جمعی در شرایط کرونا گفت: اگر احتمال ابتلا به کرونا در مراسمات عزاداری وجود داشته باشد، حضور در مراسم جایز نیست.

ایشان در پاسخ به این سؤال که حضور افراد بدون رعایت توصیه‌های بهداشتی در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟ تأکید کرد: اگر احتمال عُقلایی مبتلا کردن یا مبتلا شدن به این بیماری در آن وجود داشته باشد، جایز نیست، هر چند احتمال قوی نباشد.

آیت‌الله وحید خراسانی

آیت‌الله حسین وحید خراسانی، از دیگر مراجع عظام تقلید، نیز در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه وظیفه ما در ایام محرم‌الحرام نسبت به اقامه عزا حضرت سیدالشهدا(ع) و سایر مناسبات اهل بیت(علیهم‌السلام) با وجود بیماری کرونا چیست؟ بیان کرد: شعائر اهل‌بیت(ع) و خصوصاً اقامه‌ عزای حضرت سیدالشهدا(ع) نباید تعطیل شود ولیکن با رعایت جهات بهداشتی و آنچه متخصصین امر توصیه می‌کنند.

آیت‌الله سبحانی

آیت‌الله جعفر سبحانی از مراجع تقلید در خصوص عزاداری سیدالشهدا(ع) در دوران کرونا گفت: مسئولان سلامت جامعه باید برنامه‌ریزی کنند که عزاداری انجام بگیرد و سلامت جامعه نیز محفوظ بماند.

ایشان تأکید کردند: ایام ماه محرم و صفر، ایام عزاداری است و حسینیان که قلوب آنان لبریز از مهر سالار شهیدان است، این دو ماه را نمی‌توانند بدون عزاداری سپری کنند، بالاخص به فرموده حضرت امام(ره) که «هر چه داریم از محرم و صفر داریم» و در عین حال سلامت فرد و جامعه نیز یکی از فرائض است که حفظ آن لازم است. مسئولان سلامت جامعه باید برنامه‌ریزی کنند که عزاداری انجام بگیرد و سلامت جامعه نیز محفوظ بماند. خداوند متعال این بلا را از سر بشریت برطرف فرماید.

نظر آیت‌الله علوی گرگانی

آیت‌الله سید محمدعلی علوی گرگانی در پاسخ به سؤالی مبنی اینکه با توجه به گسترش ویروس منحوس کرونا وظیفه ما در ایام محرم‌الحرام نسبت به اقامه عزای حضرت سیدالشهدا (ع) چیست؟، تصریح کرده است: اقامه عزای سیدالشهدا (ع) در ماه محرم از جمله مهم‌ترین شعائر دینی است که هرگز نباید فراموش شود و در شرایط فعلی که ویروس کرونا گسترش یافته است، لازم است با سیاه‌پوشی و نصب پرچم‌های عزاداری و مراقبت نفس، مجالس عزاداری به روش‌های سنتی با رعایت نکته‌های بهداشتی یا به طرق نوین و ابتکاری انجام شود.

نظر آیت‌الله صافی گلپایگانی

دفتر آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی هم در مورد عزاداری در شرایط کرونا بیان کرد: این مرجع تقلید تأکید فرموده‌اند که عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) باید با رعایت دستورات بهداشتی برگزار شود.

آیت‌الله مکارم شیرازی

آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی هم با تأکید بر این‌که عزاداری ماه محرم باید با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود گفت: شکی نیست که ما اصولی داریم که به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم آن‌ها را رها کنیم؛ از جمله آن مسئله عزاداری محرم و صفر است. اگر این امور را رها کنیم اسباب دردسر است، اگر بخواهیم عمل کنیم باید به شکلی باشد که هم پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود و هم از جنبه‌های معنوی و مذهبی غافل نشویم؛ همان‌گونه که در مورد نماز جمعه هم این دستور داده‌ شده است.

ایشان همچنین در پاسخ به سؤالاتی به شکل مبسوط نظرشان را اعلام کردند.

۱) آیا ستاد ملی مبارزه با کرونا به خاطر عدم مراعات موارد بهداشتی اعلام‌شده از جانب چند هیئت محدود، می‌تواند اقدام به تعطیلی همه هیئات و آیین های مذهبی نماید؟

پاسخ: چنانچه بتواند آن هیئت‌ها را وادار به رعایت موازین بهداشتی کند حق ندارد هیچ هیئتی را تعطیل کند.

۲) در صورت امکان برگزاری آیین‌های عزاداری حسینی در محیط‌های باز (غیر سرپوشیده)، آیا می‌توان از برگزاری آیین‌های همراه با مراعات موارد بهداشتی اعلام‌شده در مکان‌های سرپوشیده جلوگیری کرد؟

پاسخ: درصورتی‌که رعایت شود، نباید تعطیل شود.

۳) آیا شخصی که در حال حاضر کرونا دارد یا مشکوک به کرونا است جایز است در مراسم عزاداری شرکت کند؟

پاسخ: جایز نیست.

۴) آیا عمل به دستورات ابلاغی(مثل ماسک زدن، رعایت فاصله‌های اجتماعی و غیره) ستاد مبارزه با کرونا در مجالس امام حسین(ع) واجب است؟

پاسخ: آری، همه‌جا لازم است.

۵) کسی که نذر به اطعام عزاداران در محل عزاداری نموده است، با توجه به ممنوعیت اطعام در محل عزاداری، می‌تواند غذاها را به‌صورت بسته‌بندی‌شده پخش کنند؟

پاسخ: مانعی ندارد.

نظر آیت‌الله سیستانی

آیت‌الله سیدعلی سیستانی نیز در ۹ ذی الحجه ۱۴۴۱ در قالبی بیانیه‌ای نظر خود را به شکل مبسوط بیان کردند. متن این بیانیه به شرح زیر است:

السلام علی الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین و رحمةالله و برکاته

برای ابراز غم و اندوه در این مناسبت دردناک، و اظهار همدردی با پیامبر اکرم(ص) و خاندان پاک آن حضرت در این مصیبت بزرگی که به اسلام و مسلمانان وارد شده است، راه‌های مختلفی وجود دارد؛ که از جمله، موارد زیر است:

۱ـ افزایش قابل توجه در پخش مستقیم مجالس حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) از طریق شبکه‌های تلویزیونی و فضاهای اینترنتی؛ برای این منظور شایسته است که مراکز و مؤسسات دینی و فرهنگی، با خطیبان برجسته و مدّاحان توانا هماهنگی به عمل آورند، و نیز مؤمنان را تشویق کنند تا در خانه های خود و جاهایی مانند آن، به برنامه‌های سخنرانی و مداحی گوش فرا داده و از آنها استفاده کنند.

۲ـ برگزاری مجالس خانگی در ساعت‌های معینی از شب یا روز؛ به گونه‌ای که تنها افراد خانواده و کسانی که با ایشان رفت‌وآمد دارند در آن حضور یابند و به برخی از برنامه‌های عزاداری، هر چند مجالسی که به صورت مستقیم از شبکه‌های ماهواره‌ای یا در فضاهای اینترنتی پخش می‌شود، گوش بسپارند. اما در مجالس عمومی، باید همه ضوابط بهداشتی با دقت تمام رعایت گردد؛ بدین معنا که فاصله اجتماعی بین حاضران منظور شود و ماسک‌های بهداشتی و دیگر لوازم بازدارنده از گسترش ویروس کرونا مورد استفاده قرار گیرد.

در این مورد همچنین لازم است به تعداد مجاز حاضران برابر با ضوابطی که مقامات ذی‌ربط تعیین می کنند، اکتفا شود، که البته این موضوع با توجه به برگزاری مراسم در فضاهای سرپوشیده یا باز، و بسته به میزان گسترش ویروس در شهرهای مختلف، تفاوت دارد.

۳ـ پخش و توزیع پردامنه ‪+۹ نمادهای عاشورایی، و برافراشتن پرچم‌ها و قطعات سیاه رنگ در میدان‌ها و خیابان‌ها و کوچه‌ها و دیگر فضاهای عمومی، با رعایت عدم تعرض به حرمت اموال و املاک خصوصی و مانند آن، و تبعیت از قوانین جاری در کشور. البته مناسب است که در این نمادها، بخش‌هایی از سخنان حضرت امام حسین (علیه السلام) در نهضت بزرگ اصلاح‌طلبانه آن حضرت و شاهکارهای اشعار و متون گفته‌شده پیرامون فاجعه کربلا آورده شود. در زمینه خوراکی‌های مرسوم به این مناسبت، ضرورت دارد که شرایط بهداشتی لازم در تولید و توزیع آنها مد نظر قرار گیرد؛ هر چند رعایت این مسائل موجب گردد که برای جلوگیری از شلوغی در زمان توزیع، تنها به تهیه غذای خشک و رساندن آن به خانه‌های مؤمنان بسنده شود .

خداوند همه را در راه احیای این مناسبت مهم و اقامه عزای سرور جوانان بهشتی (صلوات الله و سلامه علیه) برابر با شرایط موجود موفّق بفرماید؛ انه ولیُّ التوفیق.