بانوی بزرگوار سیده مکرمه نصرت امین معروف به بانوی ایرانی یا بانوی اصفهانی در سال 1274هـ. ش. ( و در ذی الحجه 1312 هـ ق)   در اصفهان چشم به جهان گشود. بنا به فرموده خودشان: «در خانواده متدین و از دو اصل سادات به دنیا آمدم. بعد از گذشت زمان طفولیت و کودکی، از اول دوران عمر، همواره قلبم را متعلق و متوجه به امری ناشناخته (خداوند متعال) و نفسم را طالب ادراک و فهم آن می دیدم... تا اینکه پروردگارم مرا و چشمم را به نور توحید روشن گردانید و بر قلبم درهای اشراقات الهی گشوده شد.»

شرایط زمانی و مکانی بانو

چنان چه اشاره شد، شروع زندگی بانو در سال 1274 و دهه اول حیات شریفشان مصادف با اواخر دوران قاجار و پس از آن پیدایش حکومت پهلوی بود. زندگی شریف بانو امین در سال های 1274 تا 1362 ه. ش. واقع شده بود.   بنابراین ایشان در حیات سیاسی و اجتماعی شان شاهد مهم ترین حوادث و وقایع معاصر از جمله نهضت مشروطه، سقوط قاجار، کودتای 20 اسفند رضا شاه، کشف حجاب، نهضت نفت، قیام پانزده خرداد، پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی بودند.

از نظر علویه همایونی، شاید بتوان زندگی بانو را به 3 دوره تقسیم کرد.  دوره اول از تولد تا 20 سالگی، دوره دوم 20 تا 40 سالگی، و دوره سوم 40 تا 92 سالگی.

دوره اول (از تولد تا 20 سالگی)- دوره بستر سازی و آماده کردن زمینه های درونی جهت شکوفا شدن استعدادها بود. دوره اول تولد و سال های کودکی بانو را در بر می گرفت. ایشان از 5 سالگی به مکتب جهت یادگیری قرآن و سواد آموزی می رفتند. در شرایطی که درس خواندن زنان هم مورد تمسخر و هم از نظر برخی از متدینین! کاری مذموم و ناپسند شمرده می شد.
دهه اول عمر بانو مصادف با اواخر حکومت قاجار بود که با زمینه سازی نهضت مشروطیت، اهانت حاکم قزوین به یکی از علمای تهران، مهاجرت عده ای به قم، تحصن بعضی متدینین در تهران، ایجاد رعب و وحشت حکومت توسط ایادی انگلیس و نهضت مشروطه همراه می باشد. دهه دوم زندگی ایشان نیز همزمان با بعضی رویدادهای سیاسی و اجتماعی مهم دیگر از جمله تاسیس اولین مدرسه دخترانه (مدرسه ناموس)،  گردهمایی زنان درتهران به طور علنی و اعدام شیخ فضل الله نوری در تهران می باشد. لازم به ذکر است که ازدواج بانو نیز در همین ایام و در 15 سالگی ایشان بود.

دوره دوم (از 20تا40سالگی)- دوره ظهور استعدادها و کمالات درونی و شکوفا شدن آنهاست. در این دوران، ایشان مشغول مسئولیت مادری و تعلیم بودند. پیروزی نهضت مشروطه، فعالیت های ضد دینی، مقدمات کشف حجاب و ورود همسر و دختر رضا شاه بدون حجاب به حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) از رویدادهای سیاسی بود که در آن سال ها به وقوع پیوست.
در این دوره بانو نزد بزرگان و اساتیدی هم چون آیت الله آقا سید ابولقاسم دهکردی، آیت الله میرزا علی شیرازی (که از اساتید اخلاق و از شاگردان آخوند خراسانی بود)، آیت الله سید علی نجف آبادی، آیت الله سید محمد نجف آبادی، آیت الله شیخ مرتضی مظاهری، حجت الاسلام حاج شیخ ابوالقاسم زفره ای، حجت الاسلام میرزا علی شریف، حجت الاسلام حسین کیجویی و شیخ محمدرضا اصفهانی تعلیم دیدند.

دوره سوم (از 40سالگی تا97سالگی)- مرحله به ثمر رسیدن و ظهور آثار کمالات ایشان و تجلی آن هاست. شروع این دوره از سال 1314 می باشد و آن سال ها مصادف با حکومت پهلوی اول بوده است. این دوره، دوره دیکتاتوری رضاشاه، ممنوعیت تدریس قرآن و شرعیات و ممنوعیت استفاده از لباس روحانیت بود. از دیگر وقایع این دوره سفر رضا شاه به ترکیه و تاثیر و تقلید از آتاتورک، و نیز واقعه غم بار مسجد گوهرشاد بود. در 17 دی همان سال بود که ایران دستخوش شبیخون و هجمه فرهنگی مضاعف و کشف حجاب اجباری شد. این دوران سیاه به مدت 6 سال (تا 1320هـ ش) و سرنگونی پهلوی اول به طول انجامید. و بانو امین با بصیرت و درک نیاز و اقتضائات زمان مهم ترین کارهایش را در همین دوران انجام می دهد. از جمله تألیف اربعین هاشمیه و روش خوشبختی از فعالیت های علمی ایشان در این سال هاست.

دریافت اجازه اجتهاد و روایت بانو امین از بزرگان و مراجع حوزه نیز در همین دوره واقع شد که همراه با ارسال یادداشت هایی از سوی بعضی مراجع در تأیید درجه فقهی و اجتهادی ایشان بود که به صورت بسیار مختصر در ادامه به ان اشاره می کنیم.

· آیت الله شیخ محمدرضا نجفی: این کتاب (اربعین هاشمیه بانو ) را گنجینه ای از گوهرهای گران بها یافتم.
· آیت الله شیخ محمدکاظم شیرازی: مراتب فضل و طول دید ایشان در علوم معقول و منقول و دستیابی ایشان به اجتهاد را دریافته ام.
· آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی: آن چه را که محمدکاظم شیرازی نوشته اند صحیح است. امیدوارم آن بانو مرا از دعای خیر فراموش نکند.
· آیت الله میرزا آقا اصطهباناتی: پاسخ ارسالی ثابت می کرد که جوابها از خودشان است که از طول ید و کثرت اطلاعات و وجود قوه استنباط ایشان بر وجه اجتهاد خبر می داد. امیدوارم که مرا از دعای خیر فراموش نکند.

هم چنین بانو مجتهده امین نیز اعطای اجازت روایت به تعدادی از بزرگان دادند. از جمله:

· آیت الله العظمی مرحوم سید شهاب الدین حسینی مرعشی نجفی
· علامه شهید سید محمد علی قاضی طباطبایی
· علامه شیخ عبدالحسین امینی (صاحب الغدیر)
· حجت الاسلام شیخ رهبر
· علامه سید عباس حسینی
· علامه شیخ عبدالحسین سبینی
· عالمه فاضله زینت السادات همایونی
· سید مصلح الدین ؟

بانو امین و مقتضیات زمان

بانو در آن عصر تاریک مظهری از جمال و جلال الهی و رهرو واقعی بزرگ بانوی اسلام حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بود. ایشان در فضای ضد دینی و سرکوب نهضت 15 خرداد در سال 1341 به امر مهم و خطیر نیروسازی و تربیت نسل آینده توجه داشت و اولین حوزه علمیه خواهران در جهان اسلام (حوزه مکتب فاطمه (سلام الله علیها))   را با سرمایه شخصی خود در همان سال (1341) به مدیریت بانو علویه همایونی تأسیس نمود. هم چنین دبیرستان امین را در شرایطی که برای دختران محجبه مشکلاتی به وجود می آوردند، تأسیس نمود. ایشان در جهت مقابله با موج منحط فرهنگ غربی و غرب زدگی، موفق شد با اقدامی سنجیده و مدبرانه به اشاعه و آموزش مبانی فرهنگی و تربیتی اصیل اسلامی پرداخته و با پرورش صدها تن از دختران جوان در مکتب فاطمه (سلام الله علیها) و مدرسه امین به این امر مبادرت ورزید. هم چنین ایشان سخنرانی های روشنگرانه ای در کانون توحید برای عموم زنان ایراد می فرمود که بسیاراثر گذار نیز بود، به نحوی که سرانجام رژیم شاه نتوانست آن را تحمل کند و دستور تعطیل کردن دبیرستان و کانون توحید را صادر نمود.

موضعگیری های فرهنگی

ایشان در موضعگیری های فرهنگی بسیار دغدغه مند، جدی و مؤثر بودند. بانو امین بیش از 90 سال از عمرشریفشان را در دوران پر فراز و نشیب تاریخی طی کردند. مسئولیت پذیری و فعالیت های فکری و اجتماعیشان نشان دهنده عمق نگرش ایشان در جهت دهی به جامعه زنان کشورمان بود. با توجه به شرایط سخت سکولار و ضد دینی که در آن سال ها بر جامعه زنان حاکم بود. از جمله در فاصله سال های 1227 پرده دری قرۀ العین  که بدون حجاب در اجتماع مردان حاضر شد تا 17 دی 1314 قرین به 90 سال حکومت پهلوی با ایجاد جمعیت های گوناگون زنانه و با تأسیس و توسعه مدارس جدید با اسلوب مدرن غربی، انتشار نشریه های مختلف با مطالب مبتذل و موهن، تشکیل مجالس آشکار و مخفی شب نشینی و ضیافت ها، اجرای نمایشهای ضد دینی از جمله آن اقدامات بود. از فاجعه بارترین آن وقایع،  روز تلخ 17 دی 1314 و صدور دستور اجباری نمودن کشف حجاب بود که به مدت 6 سال سیاه و تا سال 1320 به طول انجامید. قوانینی را که در راستای اجرای کشف حجاب در مجلس به تصویب رسانیدند از جمله ممنوعیت خرید و فروش با زنان محجبه، ممنوعیت ورود زنان محجبه در زیارتگاهها و تفریحگاهها و مکان های عمومی، حضور ماموران مخفی در مکان های مختلف جهت کنترل آمد و شد زنان محجبه و غیره همه در همین سال ها بود.

 در همین دوران بانو امین شروع به نوشتن کتاب ارزشمند «روش خوشبختی» برای هدایت بانوان جامعه می کند که به مدت 6 سال طول می کشد. در همین کتاب بانو، دین را به عنوان تنها راه نجات انسان برمی شمارد و کاربرد دین را برای دنیا و آخرت انسانها مطرح می نماید و با باز تعریف اصول دین و ذکر دلایل عقلی و نقلی، بازگشت به دین و عمل به اجرای دستورات الهی را به عنوان تنها راه خوشبختی و سعادت زنان بیان می دارد. چنان چه در جایی از این کتاب می نویسد:
«اگر به قانون اسلام عمل کنیم و قدم در راه پیشوایان خود بگذاریم خوشبخت ترین مردم خواهیم بود. فعل و عملی نیست که از طرف شارع، دستورالعملی برای آن وضع نشده باشد. راجع به خوراک، پوشاک، ازدواج، معاملات، حدود، قانون جزایی، تشکیلات، امور سیاسی، قضایی و جنگی. خلاصه اگر جامعه ای روی آن اصول تشکیل شود، مملکت آباد و مردم به خیر و خوبی و خوشی زندگانی دنیای خود را به اتمام می رسانند و نجات و سعادت آخرت خود را تأمین می نماید.»
ایشان به حفظ و توسعه تمدن اسلامی و پیشرفت علمی در علوم جدید و عدم تعارض دین با ترقیات مادی تاکید داشتند و می فرمودند که «تمدن و ترقیات مادی با دیانت منافاتی ندارد و به علاوه تحصیل رفاه مادی، مقدمه سعادت انسان است و باید برای استقلال کشور و حفظ تمدن اسلام و رفع احتیاجات به اندازه نیاز در تحصیل علوم جدید پیشرفت کرد....» 

با راهنمایی به خانم های مبلغ می فرمودند: «تلاش کنید جلو سیل فساد را بگیرید، نگذارید این خواهران به طرف فرهنگ گناه و معصیت غرب بروند. تقوی را تبلیغ کنید. تبلیغ تقوی خیلی مؤثر است. خواهران را جمع کنید و از پرت شدن آنها به دره جلوگیری کنید.» 

در روش خوشبختی می فرمایند: «تنها راه رسیدن به آگاهی و معرفت،  اجرای احکام الهی است و تا زنان نسبت به اصول عقاید توحید، نبوت و ... آگاهی نیابند به سعادت و خوشبختی دست نمی یابند و باید با هرگونه وسواس و خرافات مبارزه کرد و پیرو واقعی قرآن شد.» ایشان در همان سال های خفقان و کشف حجاب در سخنرانی هایشان با استدلال و با شجاعت می فرمایند: «می گویند حجاب مانع ترقی زنان است و زنان را از کمال و فضیلت منع می کند، در حالیکه هر دانشمندی می داند که تعلیم و تعلم و کسب علوم منافاتی با حجاب ندارد.» ایشان حتی در سال های خفقان کشف حجاب ماه ها از خانه خارج نمی شدند و یا برای چندین ماه به قم مهاجرت و در آنجا سکنی می گزیدند.

در پاسخ به سؤال بهترین جهاد برای زنان چیست؟ فرمودند: «در درجه اول با نفس و دلخواهی های خود در مورد زر و زیور و طرز لباس پوشیدن مبارزه کند. بهترین جهاد حفظ پوشش زنان است.»
خطاب به بانوان در مورد خوشبختی می فرماید: «بدانید هیچ خوشبختی به قدر آرامش دل نیست و سعادت حقیقی جز بر روی فضیلت نباشد.»

 و در به دست آوردن فضیلت و آرامش روح می فرمودند: «البته زمانی که به ریسمان محکم توحید متصل شوند طبق فرموده قرآن «فمن یکفر بالطاغوت و یؤمن بالله فقد استمسک بالعروۀ الوثقی» سعادت واقعی در اثر ایمان و یکتاپرستی و تقوا پدید خواهد آمد. اگر شما خواهان سعادت دنیا و دنیای ابدی (آخرت) هستید، پیرو قرآن گردید. و قدم به قدم به سوی حق پا گذارید. آنگاه خوشبختی را احساس خواهید کرد.»

توجه خاص به تعلیم و تعلم

حکایت های جالبی در مورد توجه خاص ایشان به تعلیم علم بیان شده است. از جمله این که بعد از فوت فرزند بانو امین، استاد ایشان به همین دلیل درس را چند روز تعطیل نمود. ولی بانو کسی را نزد استاد فرستاد و فرمود گله مندم چرا 2-3 روز کلاس را تعطیل کردید؟! امانت الهی بود و به صاحب امانت بازگردانده شد.

خانم غازی یکی از شاگردان بانو نقل می کند: اگر روزی خدمت ایشان نمی رفتم، خدمتکارشان را می فرستادند و می پرسیدند که چرا نیامدی؟ یا از شما خبری نداشتم، نگران شدم.
ایشان  به استفاده از وقت به نحو صحیح و نیز به تحصیل علم و معرفت اهمیت بسیاری می دادند. اما همواره می فرمودند علم با عمل، علم با تهذیب. اگر علم بدون تزکیه باشد، برای انسان غرور و حجاب می آورد.

بانو امین و معرفت نفس(آثارشان)

مرحوم حجه الاسلام صفوی قمی می فرمودند: «مرحوم آیت الله حاج آقا رحیم ارباب با آن مقام علمی و معنوی کتاب نفحات را به من دادند و فرمودند، ببینید این زن چه معنویتی دارد، اکثر مردم نمی دانند برای چه خلق شده اند. اما بانو امین از اول فهمید برای چه کاری به دنیا آمده است. من (صفوی قمی) پنجشنبه ها خدمت ایشان می رسیدم و مطالب عرفانی برایم بیان می کردند، به خصوص مطالب نفحات الرحمانیه را برایم شرح می دادند.»

صبر بانو و تسلیم حق بودن

یکی از صفات مهم بانو تسلیم حق بودن و صبور بودن است. تنها فرزندشان آقای محمدعلی امین می فرمودند: مرحوم والده در زندگی درد و رنج جسمی فراوان کشیدند. روزی به ایشان گفتم: شما که یک زن عالمه، فاضله و موحد به تمام معنا هستید، چرا باید اینقدر زجر و درد بکشید؟ ایشان فرمودند: صوفی نشود صافی تا در نکشد جامی. من باید خالص شوم. این ها امتحان است و باید امتحان شوم.

ایشان صاحب 8 فرزند می شوند که 7 فرزندشان را از دست می دهند و در همه حالات صبوری پیشه می کنند و اعتقاد داشتند امتحان الهی است. و تنها یک فرزندشان می ماند. به تعبیر آیت الله جوادی آملی شاید فراغ فرزند کمک کرد و یک داغی نهاد که او به داغگذار پناهنده شود.
حسین در 14 سالگی به مرض دیفتری، فاطمه در 7 سالگی به مرض آبله، رقیه در 5.5 سالگی به مرض تب حصبه، حسن در 2 سالگی به مرض تب و لرز شدید، زینب در سن 1 سالگی به مرض سینه پهلو، علی اکبر در 5.5 سالگی به مرض دیفتری جان داد. و محمد علی تنها فرزندی بود که بنابه تقدیر الهی از ایشان باقی ماند.