دزفول با پیشینه‌ای چندهزار ساله در استان خوزستان، یکی از باستانی‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌آید. جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری در داخل شهر و مناطق اطراف آن وجود دارند که در سفر به این منطقه حیرت‌انگیز، به‌هیچ‌وجه نباید فرصت بازدید از آن‌ها را از دست داد.
دژ طبیعی محمدعلی خان و جاده زیبای منتهی به آن، یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر دزفول است. این دژ که با نام دژ علی مردان خان نیز شناخته می‌شود، یکی از باشکوه‌ترین و قدیمی‌ترین مکان‌هایی است که در سفر به دزفول می‌توان از آن دیدن کرد.
با ما همراه شوید و به سفری در جاده‌ای پر پیچ‌و‌خم و سرسبز بیایید تا چشم‌اندازی بی‌نظیر و رویایی، مجموعه‌ای از آبشارها و جویبارها و دژی عظیم و با ابهت به نام دژ محمدعلی خان را با ما تماشا کنید. دژی طبیعی در دیواره‌های کوه در ارتفاع ۱,۵۵۰ متر و شانه‌به‌شانه کوه هفت‌تنان در خوزستان که با زیبایی خود، شما را شگفت‌زده خواهد کرد. جالب است بدانید که این دژ فقط یک راه ورود و خروج دارد.
آنچه درباره دژ محمدعلی خان خواهید خواند:
- تاریخچه دژ محمدعلی خان
- موقعیت جغرافیایی دژ محمدعلی خان
- اقامت در اطراف دژ محمدعلی خان
- توصیه‌های مهم برای بازدید از دژ محمدعلی خان
- مسیر دسترسی به دژ محمدعلی خان
- بهترین زمان سفر به دژ محمدعلی خان
تاریخچه دژ محمدعلی خان
دژ محمدعلی خان یا دژ سردشت در سال ۱۲۳۲، محل مبارزات مبارزات محمدعلی خان اول و محمودصالح چهارلنگ بختیاری، علیه ظلم‌های خانلرمیرزا احتشام الدوله، حاکم وقت لرستان و خوزستان و پسرش ابراهیم‌میرزا در حکومت قاجار بود. برخی از تاریخ‌دانان بر این باور هستند که این دژ به همین علت به نام دژ محمدعلی خان نام‌گذاری شده است. از این دژ در کتاب‌های تاریخی با نام‌های دز استوار، دز، مندزون یا دژ محمدعلی خان نام برده شده است.
در ادامه تاریخ مربوط به این دژ آمده است که سردار علی مردان خان، برادر محمدعلی خان، صاحب این دژ در سال ۱۳۰۷، جمعیتی به نام هیئت اجتماعیه بختیاری را تشکیل داد و پس از پیوستن تعداد زیادی از طوایف بختیاری به این هیئت، علیه رضا شاه قیام کرد.
رضا شاه نیز برای سرکوب کردن این گروه شورشی، نیروهای خود را به این منطقه فرستاد. علی‌مردان خان و یاران وی، پس از یک سال نزاع و جنگ پارتیزانی با وساطت برخی از خان‌ها تسلیم شدند و به تهران رفتند. وی پس از مدتی در تهران دستگیر و به زندان قصر برده شد و در نهایت در یکی از روزهای اسفندماه ۱۳۱۳، اعدام شد.
طبق گفته راهنمایان محلی این منطقه، دیواره‌های بسیار بلند این کوه و دسترسی سخت به قله آن منجر به خلق یک دژ طبیعی شده‌اند که در گذشته از آن به‌عنوان یک پناهگاه یا بنای نظامی استفاده می‌شده است. آن‌ها همچنین می‌گویند که بنایی قلعه‌مانند در گذشته بر فراز آن وجود داشته است.
موقعیت جغرافیایی دژ محمدعلی خان
دزفول در جنوب غربی ایران، جزو شهرهای شمالی استان خوزستان است. این شهر از تهران، ۷۲۱ کیلومتر، از اهواز ۱۵۵ کیلومتر و از دریا ۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد. دژ محمدعلی خان سردشت خوزستان نیز در فاصله ٢۵ کیلومتری شمال شهر سردشت و ۶۵ کیلومتری شمال شرقی شهر دزفول، به موازات کوه هفت‌تنان در رشته کوه زاگرس واقع شده است.
از دزفول تا سالند (مرکز بخش سردشت) حدود ۴۵ کیلومتر راه است و از آنجا یک مسیر کوهستانی ۲۵ کیومتری وجود دارد که انتهای آن به دژ طبیعی محمدعلی خان متتهی می‌شود. از ابتدای این مسیر کوهستانی، می‌توانید به تماشای چشم‌انداز خارق‌العاده کوه هفت‌تنان بپردازید و عکس‌های بی‌نظیری بگیرید.
اقامت در اطراف دژ محمدعلی خان
آبشار دوقلوی دژ محمدعلی‌خان در دامنه دژ قرار دارد. آبشار سمت راست با جریان آب کمتر، پشت یک درخت «مورد» پنهان شده است، اما آبشار سمت چپ، کاملا مشخص است. رنگ دژ محمدعلی خان، خاکی و در برخی از قسمت‌ها، سیاه و تیره است و همین مسئله، ابهت این دیواره عظیم را در نگاه بیننده چند برابر می‌کند. پوشش گیاهی اطراف دژ و آبشار به زیبایی جلوه طبیعی این منطقه می‌افزایند. کمپ مقابل این آبشار دوقلو، یکی از بهترین گزینه‌های اقامتی است که به افراد علاقه‌مند به طبیعت توصیه می‌شود.
در این بخش از دژ محمدعلی خان، چند اتاقک سنگی مسقف و کوچک وجود دارد که عشایر در گذشته از آن‌ها برای اقامت یا استراحت استفاده می‌کردند. از این اتاقک‌ها در شرایط آبوهوایی مناسب و با توجه به نکات ایمنی می‌توان به‌عنوان پناهگاه استفاده کرد. البته باید بدانید که شب را نمی‌توان در این اتاقک‌ها سپری کرد و سقف آن‌ها هم به‌طور کامل جلوی ریزش قطرات باران را نمی‌گیرند.
توصیه‌های مهم برای بازدید از دژ محمدعلی خان
- اگر می‌خواهید نمای کاملی از دژ محمدعلی خان را در قاب عکس خود بگنجانید، باید از دور شروع به عکاسی کنید. زیرا ابعاد این دژ بسیار بزرگ است و با نزدیک‌شدن هرچه بیشتر به آن، نمی‌توان تمام آن را در عکس جای داد.
- برای پیدا کردن نقطه مناسب شروع کوهپیمایی، باید از یک راهنمای محلی کمک بگیرید. شما همچنین می‌توانید برای مسیریابی از نقشه استفاده کنید.
- شما می‌توانید از هر دو سمت آبشار دوقلوی محمدعلی خان به پای دژ بروید و چشم‌اندازهای زیبای این منطقه زیبا را از بالا تماشا کنید. طول این مسیر، حدود ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت است و چه از سمت راست آبشار حرکت کنید و چه از سمت چپ آن، از نظر زمانی تفاوت خاصی ندارد.
- شما می‌توانید متناسب با برنامه کوهپیمایی خود، فاصله بیشتری را طی کنید و از نقاط مختلفی خودتان را به این دژ برسانید. مسیر رسیدن به دژ محمدعلی خان، آسان و در بیشتر بخش‌ها صاف است. برای همین، کوهنوردان و افراد طبیعت‌گرد، این مسیر را به‌سادگی طی می‌کنند. تنها چیزی که ممکن است کمی مسیر رسیدن به بالای دژ را سخت کند، بارش باران یا وزش باد است. به خاطر داشته باشید که حتما از قبل، شرایط آبوهوایی منطقه را بررسی کنید.
- اگر قصد دارید تا نوک قله دژ محمدعلی خان بالا بروید، حتما از یک راهنمای محلی کمک بگیرید، زیرا مسیر دسترسی به قله، صخره‌ای و بسیار دشوار است.
- در این مسیر کوهستانی، هیچ فروشگاهی وجود ندارد. پس به خاطر داشته باشید که همه وسایل مورد نیاز و وسایل شخصی خود را به‌همراه ببرید. حتما کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی، کلاه، آب و داروهای مورد نیاز را در کوله‌پشتی خود بگذارید. اگر هم در زمان بارندگی به دژ محمدعلی خان می‌روید، حتما از پانچو استفاده کنید.
- توجه داشته باشید برای دسترسی به دژ محمد علی خان باید با ماشین شخصی یا تورهای گردشگری به آنجا بروید، زیرا هیچ اتوبوس یا تاکسی در این مسیر وجود ندارند.
- دژ محمدعلی خان، حدود یک ساعت از جاده اصلی دزفول-سالند فاصله دارد و تمام مسیر آن آسفالت است. این جاده، کوهستانی و باریک است.
- اگر در فصل بارندگی به این منطقه بروید، با جریان‌های کوچک یا بزرگ آب و آبشارهایی زیبا روی این کوه و کوه‌های اطراف رو‌به‌رو خواهید شد که جلوه‌ای خارق‌العاده به این دژ طبیعی اعطا کرده‌اند.
مسیر دسترسی به دژ محمدعلی خان
برای رسیدن به دژ محمدعلی خان، در جاده سردشت، پس از عبور از روستای «گوروی» یا «توت علیا» به‌سمت چپ و یک جاده فرعی به نام «احمد فداله» بروید. در این جاده فرعی، در ابتدا به روستای «لب سفید» می‌رسید. از آنجا به بعد، جاده ارتفاع بیشتری می‌گیرد و کم‌کم بلوط‌های زاگرس، پدیدار می‌شوند. روستای بعدی، «ابوالحسن» است که باید از آن هم عبور کنید و حدود ۶ کیلومتر دیگر رانندگی کنید تا به این دژ باشکوه در سمت چپ خود برسید که قطعا در نگاه اول، میخکوبتان خواهد کرد. ارتفاع جاده در نزدیکی دژ محمدعلی خان از سطح دریا، ۸۵۰ متر است.
روبه‌روی دژ محمدعلی خان، یک دره در زیر پایتان وجود دارد که راه باریک پاکوب آن، شما را تا پایین دره می‌برد. این مسیر کوتاه و پر از درختان بلوط و بادام کوهی، تنها ۱۵ دقیقه به طول می‌انجامد. ادامه راه از انتهای مسیر پاکوب تا پای کوه، کاملا مشخص است
در ابتدای مسیر حرکت به‌سمت دژ با ابهت محمدعلی خان، می‌توانید سری هم به منطقه شگفت‌انگیز گاومیر بزنید؛ منطقه‌ای بزرگ که از روی بلندی‌های جاده، چشم‌اندازی فراموش‌نشدنی در اختیار شما قرار می‌دهد. پس از آن به دل جاده‌های پرپیچ‌وخم و سرسبز بزنید تا دژ عظیم محمدعلی‌خان را از پشت کوه‌ها ببینید. دژی طبیعی روی یکی از کوه‌ها که عظمت دوران گذشته خود را به تماشاچیان نشان می‌دهد.
بهترین زمان سفر به دژ محمدعلی خان
ماه‌های آذر تا اوایل اردبیهشت، بهترین زمان سفر به دژ محمدعلی خان هستند. دشت‌های مملو از گل‌های زرد رنگ خاکشیر، یکی از زیباترین جاذبه‌های این منطقه در فصل بهار هستند که به‌هیچ‌وجه نباید دیدن آن‌ها را از دست بدهید.
تماشای دژ در هوای مه‌آلود، تجربه‌ای منحصربه‌فرد به نسبت بازدید از آن در روزهای آفتابی به شمار می‌آید؛ اما صعود به دژ در شرایط مه‌گرفتگی، دارای خطراتی است که باید از آن‌ها آگاه باشید.