ایرانشهر در یک نگاه

از آنجا که از زمان قدیم ایرانشهر در دل سیستان و بلوچستان نقش حفاظت و پاسداری را داشته است، آن را پهره به معنای محافظت نامیده اند. این لغت همچنین به معنای شهر بزرگ است. ایرانشهر که در زمان حمله اسکندر مقدونی منطقه ای آباد و سرسبز بود، به دلایل مختلف و به مرور زمان رو به تخریب نهاده است. مرکز این شهرستان استان ایرانشهر است.

جغرافیا

ایرانشهر از شمال به خاش و زاهدان، از شمال شرق به ایرندگان، از شرق به سراوان و بابلی، از جنوب شرق به راسک و پیشین، از جنوب به چابهار، از جنوب غربی به نیکشهر، قصرقند و بخش لاشار، از غرب به بم، بمپور و فنوج و از شمال غربی به شهرستان دلگان راه دارد. جالب است بدانید دلگان بخشی از ایرانشهر بود که در تقسیمات کشوری سال ۱۳۸۶ از ایرانشهر جدا و به شهرستان دلگان تبدیل شد.

اقلیم

شهرستان ایرانشهر به دلیل وجود مناطق کوهستانی و مناطق پست، دارای اقلیم گرم و خشک و گاهی شرجی است که بسیار تحت تاثیر بادهای منطقه قرار دارد. میانگین دما در تابستان ۴۵ درجه و در زمستان ۲ درجه بالای صفر است. شاید جالب باشد بدانید پس از یک دهه خشکشالی در ایرانشهر، حاشیه نشینی در این منطقه افزایش پیدا کرد؛ که از نشانه‌های آن می‌توان به روستاهایی مانند کریم آباد، رسول آباد، علی آباد و از این دست اشاره کرد. از دیگر شرایط اقلیمی این منطقه هجوم ماسه بادی‌ها در غرب و جنوب غربی شهرستان است.

تاریخچه

نام قدیم ایرانشهر، پره، پهره و معرب آن فهره بوده است. در این منطقه می‌توان آثاری از اولین سکونتگاه های بشر را یافت. سایت‌های باستانی مانند بمپور و خوراب و اسپیدژ و غیره، از جمله این مکان‌ها هستند. همچنین، وجود قلعه‌های متعدد در این شهر نشان از رونق و اهمیت آن در ادوار گوناگون می دهد، قلعه بمپور به دوره ساسانیان باز می‌گردد و قلعه ناصری در زمان قاجاریان ساخته شده است. شهر بمپور از زمان افشاریان تا زمان قاجار به عنوان مرکز حکمفرمایی بلوچستان جنوبی شناخته می‌شده است، اما پس از دوره قاجار و مرکزیت یافتن ایرانشهر، بمپور اقتدار خود را از دست داد.

مردم شناسی

مذهب ۹۳ درصد مردم شهرستان ایرانشهر اسلام است که از این میزان ۹۰ درصد سنی بوده و ۱۰ درصد شیعه هستند. از شیعیان منطقه، ۳ درصد فارس و مابقی به علاوه تمامی اهل سنت بلوچ هستند. بلوچ های شیعه اکثرا در شهر ایرانشهر و بزمان و دلگان زندگی می‌کنند. مردم این منطقه از کشاورزی، دامداری، صیادی، صنایع دستی و تجارت امرار معاش می‌کنند. زبان مردم این منطقه بلوچی و فارسی بوده که در مناطق مختلف با گویش‌های مختلف رواج داشته و مانند زبان‌های گیلکی و کردی، ریشه‌ای پهلوی دارد. از جمله گویش‌های منطقه می‌توان به بمپوری، ایرندگانی، ابتری، دامنی، بزمانی، سرحدی، دلگانی و نرماشیری اشاره کرد. مردم این منطقه اکثرا درونگرا بوده اما فرهنگ عشیره ای، آن‌ها را به هم متعهد و همبسته می‌کند. همچنین، درصد بالایی از جمعیت مناطق روستایی ایرانشهر را عشایر تشکیل می‌دهند که عموما در سیاه چادرها و کپرهای ساخته شده از شاخ و برگ نخل خرما زندگی می‌کنند. عمده معیشت این قشر از طریق نگه داری دام به خصوص بز انجام می‌شود.

عکس از رامین صفاری

پوشاک مردم این منطقه نه تنها ساده و زیبا بلکه برای اقلیم بلوچستان نیز متناسب است. پوشاک مردان بلوچ عموما یک پیراهن بلند با شلواری گشاد و پرچین و دستار یا لنگی دور سر است. پوشاک زنان نیز مشابه پوشاک مردان است، با این تفاوت که قسمت‌هایی از سرآستین، سر پارچه و جلوی پیراهن را پارچه هایی با نقش های بومی و محلی و رنگارنگ سوزن دوزی می‌کنند. نقش و نگار این سوزن دوزی‌ها در مناطق مختلف کمی با هم تفاوت دارد.

در میان مردم این منطقه تعدادی بازی سنتی رواج دارد. از جمله: تلکی، هپت سنگ، هدکان رو، لکرشانکی و غیره.

دیدنی‌ها

از جاذبه های این شهر می‌توان به گورستان اسپیدژ، بقایای تاریخی فرهنگ لادیزیان، غار ملا سلیمان، رودخانه بمپور، چشمه آب گرم بزمان یک، چشمه آب گرم مکسان، چشمه آب گرم معدنی کتوکان، چشمه آب گرم هودیان،قلعه بمپور، رودخانه دامن، قلعه ناصری ایرانشهر و بازار روز ایرانشهر و ساختمان بیت رهبری اشاره کرد.

صنایع دستی

از صنایع دستی ایرانشهر می‌توان سوزن دوزی، سفالگری، سکه دوزی، حصیربافی و نقاشی را نام برد.

غذاهای محلی

از جمله غذاهای ایرانشهر میتوان به تنورچه، هیره، پشک، کوهل، کابلی، آپ انار، دوغ پا، شیلانچ و غیره اشاره کرد.