مقالات تخصصي ايثار و شهادت

عنوان : تحليل انتقادي قرائت هاي مختلف از مفهوم شهادت
انواع مقالات :علمي و فرهنگي
موضوعات مقالات :ايثار و شهادت
مفهوم شهادت، امري هرمنوتيكال و ابعادين است و اين وصف ويژه باعث شده كه منشأ تفاسير، قرائت ها، تلقي ها و تأويل هاي متنوع و متعدد واقع شده و معروض كنكاش ها و پنداشت هاي گوناگون ـ از پوزيتويستي و تحصل گرايانه محض گرفته تا متافيزيكي و ماوراء طبيعي ـ قرار گيرد. اين مقاله با طرح دو سوال به اين موضمع مي پردازد.

مقدمه
مفهوم شهادت، امري هرمنوتيكال و ابعادين است و اين وصف ويژه باعث شده كه منشأ تفاسير، قرائت ها، تلقي ها و تأويل هاي متنوع و متعدد واقع شده و معروض كنكاش ها و پنداشت هاي گوناگون ـ از پوزيتويستي و تحصل گرايانه محض گرفته تا متافيزيكي و ماوراء طبيعي ـ قرار گيرد. پيش از ورود به بحث، پژوهشگر خود را از طرح دو سوال ناگريز مي بيند: 1. با توجه به سير و صيرورت تاريخي تفكر و تقرر ظهوري آن در شمايل ليبراليسم معرفتي و بروز فلسفه هايي كه پيش فرض تعقل را عدم تعلق دانسته و نوعي نامحدود گرايي و پرهيز از انحصار طلبي معرفتي در آن ها ديده مي شود، آيا پرداختن به مبحث شهادت و مفاهيم مشابه آن كه واجد اوصاف ايدئولوژيك است، منجر به فرو غلطيدن در دام ايدئولوژي زدگي نخواهد شد؟ به ويژه اين كه دوره معاصر را فيلسوفان متأخر، عصر غروب بت ها و مرگ ايدئولـوژي ها ناميده و به صراحت از تزلزل ما بعد الـطبيعه هاي جامع و فرار روايت ها (Metanarratives) سخن در ميان آورده اند؟ از سوي ديگر آيا بسط و شيوع مفاهيم مدرني از قبيل تساهل، مدارا و حقوق بشر، موجب تهديد و تحديد اين مفاهيم و تقليل (Reducion) و فرو كاستن آن و نيز مغالطه و خلط جدي اين مسائل با خشونت و تروريسم نخواهد شد؟ پرسش هاي ديگري نيز در اين ميان رخ مي نمايد از جمله اين كه مگر مقوله شهادت و مفاهيم مشابه آن، با لحاظ شأن متافيزيكي و غير معرفتي آن، قابل طرح وايضاح در حوزه هاي جامعه شناسي، روانشناسي و... است؟ علاوه بر اين در عرصه پژوهش هايي از اين دست، موانع خرد و كلاني نيز رخ مي نمايد؛ طرح مطالعه علمي جنگ، قبل از قضاوت درباره آن، باعث انگيزش مقاومتهاي پنهاني مي شود و اين پديده شگفتي نيست. آيا جنگ عرصه هراس هاي مقدس نيست و به تعبير گاستون بوتول، آيا مطالعه جنگ، همان گونه كه سابقاً مطالعه رعد و برق براي عالمان ناپاك علوم طبيعي بود، ممنوع نيست ؟ جنگ نوعي بيماري مسري اجتماعي است و براي نيل به صلح طلبي علمي به ناگزير بايد به شناخت عيني پديده جنگ نائل آييم. اما اين سوال هم چنان بر تارك عرصه هاي پژوهشي ما رخ مي نمايد كه در بدبينانه ترين نگاه، هزينه يك انستيتوي تحقيقاتي كه درباره جنگ پژوهش و مطالعه دقيق و علمي كند، هيچ گاه از قيمت يك تانك متوسط يا يك هواپيماي شكاري بيشتر نخواهد بود. چند مركز پژوهش علمي بدين امر تخصيص يافته و چند تحقيق دقيق و بي طرفانه در باب جامعه شناسي جنگ ايران و عراق، عوارض آن، تحليل عوامل موثر در شروع جنگ از جانب عراق و... انجام گرفته است؟ در اين پژوهش، كوشش بر آن است تا پس از تبيين اجمالي پديده دفاع مقدس و ويژگيهاي آن و رويكردهاي مختلف نسبت به آن(و اساسا مسئله اي به نام جنگ)، در ادامه بحث، مفهوم شهادت را كه معروض تلقي ها و قرائت هاي متعدد و متنوعي واقع شده است با عنايت به مقال و مجال اندك موجود، در معرض تحليل و مقايسه قرار دهيم.

نويسنده: سيد عبدالحميد ضيايي ... . دكتراي فلسفه تحليلي از دانشگاه سوربن پاريس و استاد دانشگاه هاي تهران