آیا عقیده به ظهور منجی، به غیر از ادیان در میان غربی‌‌ها و سایر اقوام نیز مطرح بوده است؟

باورداشت ظهور یک نجات دهنده‌‌ی بزرگ و رفع کاستی‌‌ها و مشکلات جامعه‌‌ی بشری و برچیده شدن بساط ظلم و تبهکاری از میان انسان‌‌ها، منحصر به شرقی‌‌ها یا ادیان نیست؛ بلکه این یک اعتقاد عمومی و جهانی است که به شکل‌‌های مختلف، در عقاید و اندیشه‌‌های اقوام گوناگون دیده می‌‌شود. این حکایت از ریشه دار بودن و فراگیری اندیشه‌‌ی «منجی گرایی» در کل جهان است. البته باید خاطرنشان ساخت، این اعتقاد – چنانکه در میان شیعه بسیار عمیق، عینی و راهبردی است – در بین بیشتر مکاتب و اقوام به عنوان آموزه‌‌ای اصیل و بنیادین مطرح نیست و به عنوان باوری فرعی و احتمالی تلقی می‌‌شود. در واقع شیعه با اندیشه‌‌ی «مهدویت» زنده و پویا است و با آن زندگی می‌‌کند و نفس می‌‌کشد و آن را رکن اساسی اعتقاداتش می‌‌داند؛ اما در میراث مکتوب و شفاهی بیشتر ملل و ادیان، تنها اشاراتی گذرا به آن شده و مطالبی اجمالی درباره‌‌ی آن طرح گشته است. این اعتقاد، هنوز به عنوان باوری اثرگذار و یقینی تبدیل نشده و جایگاه استراتژیک خود را نیافته است! با این حال همین اشارات و بیانات نیز، نشانگر فراگیری و ریشه دار بودن اندیشه‌‌ی «ظهور رهایی بخش بزرگ» و حقانیت و درستی آن است.

منجی‌‌گرایی در غرب

یکی از اعتقادات غربیان مسیحی، باور به بازگشت عیسی مسیح – به عنوان نجات دهنده‌‌ی مسیحیان و تحقق بخش ملکوت و سلطنت الهی – است. با این حال در میان اقوام مختلف غربی نیز سخن از یک منجی بزرگ مطرح بوده و پاره‌‌ای از افراد از چنین انتظاری بهره برداری کرده‌‌اند.

نام پنج تن از مدعیان که از انگلستان برخاسته‌‌اند، جیمزنا یلور، یوحنا سوثکات، ریچارد برادرز، جان نیکولز و هنری جیمز پرینس ذکر شده است. (1)

ایرانیان باستان معتقد بودند: «گرزاسپه» قهرمان تاریخی آنان، زنده است و در کابل خوابیده و صدهزار فرشته او را پاسبانی می‌‌کنند تا روزی که بیدار شود و قیام کند و جهان را اصلاح نماید

برخی از فیلسوفان و دانشمندان غربی نیز آشکارا اعلام کرده‌‌اند که جهان در انتظار مصلحی بزرگ است که زمام امور جهان را به دست گرفته، همه‌‌ی انسان‌‌ها را زیر یک پرچم و یک شعار گرد می‌‌آورد؛ به عنوان نمونه: دانشمند بزرگ انیشتین می‌‌گوید: «روزی که سراسر جهان را صلح و صفا فرامی‌‌گیرد و مردم با یکدیگر دوست و برادر باشند، دور نیست». (2)

به طور فهرست وار می‌‌توان به بعضی از اقوام و نژادهای غربی اشاره داشت:

1. نژاد اسلاو بر این عقیده بودند: یک نفر فاتح از طوایف آنان قیام می‌‌کند و «ژرمن» را بر دنیا حاکم می‌‌گرداند.

2. اهالی صربستان، انتظار ظهور «مارکوکر الیویچ» را داشتند.

3. ساکنان جزایر انگلستان، از چندین قرن پیش آرزومند و منتظرند که: آرتور از جزیره‌‌ی آلون، ظهور کند و نژاد ساکسون را در دنیا غالب گرداند و سعادت جهان نصیب آنها گردد.

4. اسن‌‌ها معتقدند: پیشوایی در آخرالزمان ظهور کرده، دروازه‌‌های ملکوت آسمان را برای آدمیان خواهد گشود.

5. اقوام اسکاندیناوی بر این باورند که: برای مردم دنیا بلاهایی می‌‌رسد و جنگ‌‌های جهانی اقوام را نابود می‌‌سازد؛ آنگاه «اودین» با نیروی الهی ظهور کرده و بر همه چیره می‌‌شود.

6. اقوام اروپای مرکزی، در انتظار ظهور «بوخص» می‌‌باشند.

7. یونانیان می‌‌گویند: «کالویبرگ» نجات دهنده‌‌ی بزرگ ظهور خواهد کرد و جهان را نجات خواهد داد و ... .

منجی گرایی در آمریکا، آسیا و آفریقا

بر اساس تحقیقات و بررسی‌‌های صورت گرفته، اعتقاد به ظهور یک منجی در میان چینی‌‌ها، مصریان و سایر ملل و تمدن‌‌ها و نحله‌‌های فکری رایج بوده است.

انتظار ظهور یک مصلح آسمانی و نجات دهنده‌‌ی بزرگ، منحصر در ادیان نیست و جنبه‌‌ی منطقه‌‌ای ندارد؛ بلکه گسترده، فراگیر و جهانی است و ریشه در فطرت انسان‌‌ها و نیازمندی آنان به رفع مشکلات و دشواری‌‌هایشان به دست یک انسان برتر دارد

در میان قبایل سرخ پوست آمریکایی این عقیده رایج است که روزی «گرد» سرخپوستان، ظهور خواهد کرد و آنها را به بهشت زمین رهنمون خواهد ساخت.

ایرانیان باستان معتقد بودند: «گرزاسپه» قهرمان تاریخی آنان، زنده است و در کابل خوابیده و صدهزار فرشته او را پاسبانی می‌‌کنند تا روزی که بیدار شود و قیام کند و جهان را اصلاح نماید.

چینی‌‌ها باور داشتند که: «کرشنا» ظهور کرده، جهان را نجات می‌‌دهد.

گروهی از مصریان (که در حدود 3000 سال پیش از میلاد در شهر «ممفیس» زندگی می‌‌کردند)، معتقد بودند: سلطانی در آخرالزمان با نیروی غیبی بر جهان مسلط می‌‌شود؛ اختلاف طبقاتی را از بین می‌‌‌‌برد و مردم را به آرامش و آسایش می‌‌رساند.

گروهی دیگر از مصریان باستان معتقد بودند که فرستاده‌‌‌‌ی خدا در آخرالزمان، در کنار خانه‌‌ی خدا پدیدار گشته، جهان را تسخیر می‌‌کند.

ملل و اقوام متخلف هند، در انتظار مصلحی هستند که ظهور کرده، حکومت واحد جهانی را تشکیل خواهد داد.

برهمائیان از دیرزمان بر این عقیده بودند که در آخرالزمان، «ویشنو» ظهور می‌‌کند و بر اسب سفیدی سوار می-شود. شمشیر آتشین در دست گرفته و مخالفان را خواهد کشت و تمام دنیا برهمن گردیده و به این سعادت برسد.

اعتقاد به منجی هستی در میان بومیان مکزیک نیز وجود داشته است و ... . (3)

از مجموع آنچه گفته شده، این نتیجه به دست می‌‌آید که انتظار ظهور یک مصلح آسمانی و نجات دهنده‌‌ی بزرگ، منحصر در ادیان نیست و جنبه‌‌ی منطقه‌‌ای ندارد؛ بلکه گسترده، فراگیر و جهانی است و ریشه در فطرت انسان‌‌ها و نیازمندی آنان به رفع مشکلات و دشواری‌‌هایشان به دست یک انسان برتر دارد.

پی نوشت ها:

1. . حکومت جهانی مهدی (عج)، ص 53

2. . فصلنامه انتظار، ش 15، ص 163

3. . همان، ص 158

بخش مهدویت تبیان