دریافت بیش از حد ویتامین D ممکن است ایجاد مسمومیت با ویتامین D بنماید بنابراین مقدار ویتامین D باید بررسی شود.

توجه به ویتامین های رژیم غذایی کودک و کمبود ویتامین کودک بسیار ضروریست. دریافت بیش از حد ویتامین D ممکن است باعث مسمومیت با ویتامین دی بشود بنابراین مقدار ویتامین D برای پیشگیری و درمان باید بررسی و براساس هر فرد تجویز شود.
ویتامین‌ها و املاح در بدن برای واکنش‌ها و سوخت‌وساز مناسب ضروری هستند جهت تامین ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز باید در غذای مصرفی حتماً وارد بدن شود که مهمترین آنها ویتامین A،D آهن، روی (Zinc) و کلسیم هستند. ویتامین A نقش مهمی در رشد و بینایی دارد. آهن برای ساخت گلبول‌های قرمز و حمل اکسیژن به سلول‌ها لازم است. کمبود آهن می‌تواند سبب کم‌خونی (Anemia) شود.

ویتامین دی از طریق تابش نوز خورشید و مواد غذایی حاوی ویتامین d مانند کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ، خامه و جگر تامین می شود. 

کمبود ویتامین D و کلسیم می‌تواند کودکان و بزرگسالان را مبتلا به نرمی استخوان و پوکی استخوان کند.

کودکان چقدر به ویتامین D نیاز دارند؟

روی (زینک) نیز جهت رشد جسمی و روانی و هم‌چنین تولید آنزیم‌های مختلف مورد نیاز است. کمبود ویتامین D و کلسیم می‌تواند انسان را مبتلا به نرمی استخوان و پوکی استخوان کند. پوکی استخوان (Osteoporosis) بیماری است که در آن کمیت و کیفیت تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد و به علت ضعف اسکلتی، خطر شکستگی در استخوان مهره‌ها، کمر، لگن و شانه‌ها را افزایش می‌یابد.
پوکی استخوان مشکلی جهانی است و سالیانه حدود ۶/۱ میلیون شکستگی لگن در سراسر جهان اتفاق می‌افتد. ویتامین D به جذب کلسیم کمک می‌کند و برای استحکام و سلامت استخوان‌ها لازم است.

کودکان چقدر به ویتامین D نیاز دارند؟
ویتامین دی میزان کلسیم و فسفر را از طریق کمک به جذب آنها از مواد غذایی تنظیم نموده و میزان طبیعی ساخت استخوان را امکان‌پذیر می‌سازد ضمناً از کاهش میزان کلسیم سرم خون نیز جلوگیری می‌کند. دو نوع ویتامینD داریم ویتامین D2 یا ارگوکلسیفرول (Ergocalciferol) و ویتامین D3 یا کوله کلسیفرول (Cholecalciferol) که در بدن به شکل فعال عمل می‌کند. این نوع ویتامین همان نوعیست که باید در مکمل‌ها باشد.
ویتامین D2 در معرض نور خورشید به ویتامین D3 تبدیل می‌شود به همین جهت توصیه می‌شود روزانه نیم‌ساعت و ۲ بار در هفته در تابستان‌ ساعت ۱۰ صبح یا ۵-۳ عصر که هوا خیلی گرم نیست اندام‌ها یا بدن در معرض آفتاب باشد تا میزان مورد نیاز این ویتامین در بدن ساخته شود.

البته در حالی‌که کرم ضد آفتاب نزده باشیم و توجه داشته باشیم اشعه مفید از پشت شیشه عبور نمی‌کند. به کودکان و افرادی که در معرض اشعه آفتاب نیستند توصیه می‌شود به خصوص در زمستان‌ها که آفتاب کم است از مکمل‌های ویتامین دی استفاده نمایند.

ویتامین دی در سوخت و ساز بدن از اهمیت زیادی برخوردار است. تحقیقات اخیر نشان داده‌‌اند که کمبود ویتامین دی به عنوان عامل اصلی حداقل ۱۷ نوع سرطان و همچنین بیماری‌هایی مانند سکته قلبی، افزایش فشارخون، دیابت، بیماری‌های مزمن پوست مانند اگزما، بیماری‌های کلیوی، اختلالات پروستات دردهای مزمن مانند استئوآرتریت، پوکی استخوان، ضعف عضلانی، کولیت اولسروز (زخم‌روده بزرگ)، آسم، بیماری M.S و غیره است. اندازه‌گیری ویتامین دی جهت بررسی میزان ویتامین‌ دی در بدن منحصراً  به وسیله ی اندازه‌گیری آن در خون انجام می شود.
 

کودکان چقدر به ویتامین D نیاز دارند؟

میزان ویتامین دی لازم و حیاتی در بدن ۸۰-۵۰ نانوگرم در میلی‌لیتر است و مصرف اضافی آن برای آینده در بدن ذخیره می‌شود. ویتامین دی تولید شده در بدن از کلسترول ساخته می‌شود. به همین جهت مصرف داروهای کاهش دهنده کلسترول ممکن است کمبود ویتامین D را باعث شود. نشان داده شده رژیم‌های غذایی با کلسترول کم که مثلا فاقد گوشت، ماهی، لبنیات و تخم‌مرغ باشد و به طور کلی کاهش پروتئین‌ها با کمبود ویتامین D همراه است.

مسمومیت با ویتامین D
دریافت بیش از حد ویتامین دی ممکن است ایجاد مسمومیت با ویتامین D کند. بنابراین مقدار ویتامین دی برای پیشگیری و درمان باید بررسی و براساس هر بیمار تجویز شود. در افراد طبیعی مصرف طولانی مدت دوزهای بالای ویتامین دی ( ۵۰ تا ۱۰۰ برابر معادل ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی نیاز فیزیولوژیک یا IU) ممکن است موجب مسمومیت با ویتامین D گردد. مسمومیت شیرخواران و کودکان که حساسیت بیشتری دارند گاهی اوقات در اثر ناآگاهی والدین یا عدم کنترل در درمان کم کاری غده تیروئید (که ویتامین دی به صورت درمان طولانی مدت مصرف می‌شود) به وجود می‌آید.
ثابت شده است مصرف روزانه ۵۰۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) ویتامین دی به مدت چند ماه سبب ایجاد مسمومیت می شود. گاهی اوقات برای درمان کمبود از مقدار خوراکی و تزریقی ویتامین دی بیش از حد مجاز توصیه شده استفاده می‌شود که این مقدار باید زیرنظر پزشک به مدت کوتاه انجام شود. همچنین تجویز ویتامین D در کودکان از اهمیت خاص برخوردار است.
نکته جالب این است که در صورت تابش بیش از حد اشعه آفتاب به پوست مسمومیت با ویتامین D روی نمی‌دهد چرا که طبیعت مکانیسم‌های متعدد برای تقلیل خطر بروز مسمومیت با این ویتامین را دارا است.

علائم مسمومیت با ویتامین D ممکن است با شکایاتی چون بی‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ، بی قراری، یبوست، اختلال رشد، پرنوشی، پر ادراری، رنگ‌پریدگی، سردرد و افزایش فشارخون همراه باشد. رسوب کلسیم در نسوج نرم، رتینوپاتی و کدورت قرنیه نیز ممکن است روی دهد و در صورت ادامه مصرف ویتامین دی ممکن است منجر به نارسائی پیش رونده کلیه شود.
 

پیشگیری و درمان
جهت تامین میزان کافی ویتامین دی برای افراد بالغ قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید بطور منظم در چهار فصل و تا حد امکان با بیشترین سطح پوست توصیه می‌شود.

در صورت کمبود ویتامین D در بدن دریافت ۵۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) به طور روزانه و به مدت ۳ ماه و آزمایش تنظیم بعدی ویتامین دی خون( که نتیجه ی آن باید بین ۸۰-۵۰ نانوگرم در میلی‌لیتر باشد) توصیه می‌شود. درماتولوژیست‌ها توصیه نموده‌اند در صورت اجتناب از تابش نور خورشید برای پیشگیری از راشیتیسم کودکان و استئومالاسی (نرمی استخوان) بزرگسالان دو قرص معادل ۵۰۰ واحد بین‌المللی (IU) نیاز است.
اکثراً مردم ویتامین دی مورد نیاز خود را از تابش نور خورشید مثل سطح دست‌ها و صورت و بازوها در خلال پیاده‌روی بدست می‌آورند. تولید ویتامین دی در پوست بسیار سریع است.

در ایران جهت پیشگیری از راشیتیسم در کودکان قطره ویتامین D + A از روز پانزدهم تا یکسالگی ۲۵ قطره روزانه معادل ۴۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D و ۱۵۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین A توصیه می‌شود و تا سن ۲ سالگی هم برحسب شرایط و کمبود توصیه می‌شود.
 

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
ویتامین دی در اثر تابش نور آفتاب در پوست بدن ساخته می شود. تنها بزرگسالان نیستند که در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند بلکه این خطر برای نوزادان زیر یک سال هم وجود دارد چرا که آنها روزانه به ۵ میکروگرم ویتامین D نیاز دارند.
با بررسی و آگاهی از این علائم و نشانه‌های کمبود ویتامین D می‌توانید بفهمید که آیا کودکتان از کمبود ویتامین D رنج می‌برد یا نه.

عوامل ایجاد کننده کمبود ویتامین
1- قرار نگرفتن در معرض اشعه آفتاب ؛لازم به تذکر است که آفتاب باید مستقیم به پوست بتابد و اشعه ای که از پشت پنجره بتابد، فاقد اشعه ماورای بنفش است.
2- عدم استفاده از غذاهای حاوی ویتامین d مثل تخم مرغ
3- رشد بسیار سریع کودک. برای مثال کودکان با وزن کم هنگام تولد ( کمتر از 2500 گرم) که پس از تولد رشد سریعی دارند و همچنین کودکان در دوران بلوغ که رشدشان بسیار سریع می شود، اگر ویتامین d را به مقدار کافی دریافت نکنند، ممکن است دچار کمبود این ویتامین شوند.
4. کودکانی که دارای بیماری های خاصی هستند، ممکن است به علت عدم جذب ویتامین D دچار کمبود این ویتامین شوند. به عنوان مثال در انواع بیماری هایی که با سوء جذب چربی همراه هستند.
همچنین داروهای ضد تشنج که در انواع صرع یا در تشنج های دیگر مصرف می شوند، مثل فنوباربیتال یا فنی توئین نیز به علت مداخله در متابولیسم ویتامین d، بیمار را در معرض کمبود این ویتامین قرار می دهد.

اثرات کمبود ویتامین d در بدن
در اثر کمبود ویتامین d در بدن، بیماری نرمی استخوان( راشیتیسم یا Rickets) ایجاد می شود. وقتی در اثر کمبود ویتامین d، جذب کلسیم از روده ها متوقف شود،
برای نگه داری سطح کلسیم خون در حد طبیعی، هورمونی به نام پاراتورمون از غده پاراتیروئید ترشح می شود. این هورمون، کلسیم را از استخوان ها برمی دارد و وارد خون می کند. از این رو سطح کلسیم خون در حد طبیعی باقی می ماند، اما فسفر که از طریق ادرار دفع می شود، در خون پایین می آید.
اثرات کمبود ویتامین d در بدن، چند ماه بعد ظاهر می شود.
این علائم در کودکان شیرخواری که مادرانشان کمبود این ویتامین را دارند، در عرض 2 ماه پس از تولد ظاهر می شود؛ اما در بقیه موارد در اواخر سال اول و در حین سال دوم زندگی، علائم مزبور بروز می کنند. در سایر دوران کودکی( به جز سن شروع بلوغ) کمبود این ویتامین نادر است.

مهمترین این علائم در کودکان عبارتند از
- ریکتز یا راشیتیسم بیماری است که به علت کمبود ویتامین دی در بچه ها ایجاد شده و خود را معمولا بصورت زانوهای پرانتزی و مچ دست کلفت نشان میدهد
- دیر راه افتادن بچه و کوتاه قدی وی میتواند از علائم کمبود ویتامین دی باشد
- بچه مبتلا به کمبود ویتامین دی دیر دندان درمیاورد
- تحریک پذیری بچه ها میتواند نشانه ای از کمبود ویتامین دی باشد
- کمبود ویتامین دی موجب افزایش استعداد بچه به عفونت میشود
- در کمبود شدید ویتامین دی بچه دچار کرامپ یا اسپاسم عضلانی، تشنج و مشکل تنفسی میشود. این علائم به علت کمبود کلسیم ایجاد میشود
- بندرت در کمبود شدید ویتامین دی ضعف عضله قلب (کاردیومیوپاتی) ایجاد میشود

راه های دریافت ویتامین d 
1- از طریق تابیدن اشعه آفتاب( اشعه ماوراء بنفش) به پوست بدن:
در پوست انسان ماده ای به نام دهیدروکلسترول وجود دارد که پیش سازویتامین d است و در اثر تابیدن اشعه آفتاب به پوست، مراحلی را در بدن طی کرده و سرانجام در کلیه، به ویتامین DD فعال تبدیل می شود.
2- از طریق غذا:
موادغذایی حاوی ویتامین d شامل:کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ ، خامه ، جگر، شیرهای غنی شده با ویتامین d، سرلاک و شیرخشک هستند.
3- می توان ویتامین d را به صورت سنتیتک ( یعنی مصنوعی یا ساختگی) نیز به بدن رساند.
غذای شیرخواران ممکن است حاوی مقادیر بسیار کمیویتامین d باشد. شیرگاو حاوی IU40(واحد بین المللی) و سبزیجات و میوه جات حاوی مقادیر بسیار ناچیز ویتامین d هستند.
زرده تخم مرغ حاوی 400-120 واحدویتامین d در هر گرم می باشد که منبع بسیار با ارزشی است. به اغلب شیر خشک ها ویتامین D را در حد معقولی اضافه کرده اند.