کارشناسان جمعیت معتقدند رواج تک‌فرزندی باعث می‌شود جمعیت کشور رو به پیری برود و فضای جوانی و شادابی کمتر دیده شود. ادامه روند تک‌فرزندی در خانواده ها و تداوم آن در جامعه باعث می‌شود که در طول زمان جمعیت کشور کم شود.
آمار تک فرزندی در ایران
بر اساس آمار رسمی بیش از ۳۳ تا ۳۴ درصد خانواده های ایرانی تک فرزند و بدون فرزند هستند .البته رقم دقیقی درباره تک فرزندی در سال ۹۸ مطرح نشده است، اما طبق آخرین آماری که شهین دخت ملاوردی معاون سابق امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در همایش روز ملی جمعیت در سال ۹۵ اعلام کرد حدود ۱۴ و ۴ دهم درصد خانواده های ایرانی بدون فرزند و ۱۸ و ۹ دهم درصد نیز فقط یک فرزند دارند.
تک فرزندی چه پیامدهایی دارد؟
پیامدهای تک فرزندی را باید در خانواده و اجتماع بررسی کرد.
مادر و فرزند و پدر در حال بازی، تک فرزندی
پیامدهای تک فرزندی در جامعه
جامعه روز به روز پیرتر می‌شود. بررسی نتایج سرشماری سال ۹۵نشان داد در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۵، جمعیت و خانوار به ترتیب با رشد سالانه ۲۴/۱درصد و ۳/۳ درصد همراه بود اما نرخ رشد سالانه جمعیت، نشان از تداوم شیب منفی آغاز شده از سال ۸۵ داشت. یکی از مباحث مهمی که در تحلیل نتایج سرشماری سال ۹۵ مطرح و بر آن تاکید شده در مورد نسبت جمعیتی کشور بود؛ آمارها نشان می دهد سهم جمعیت سالمند با سن بیش از۶۵ سال از ۷/۵ درصد در سال ۹۰به ۱/۶ درصد در سال ۹۵ افزایش پیدا کرده است. براساس آمار سرشماری سال ۹۵سهم میانسالان از کل جمعیت کشور به ۸/۴۴درصد رسیده و با در نظر گرفتن سهم سالمندان، یعنی حدود ۵۱درصد از کل جمعیت ایران را میانسالان و سالمندان تشکیل می‌دهند.
پیامدهای تک فرزندی در خانواده و شخصیت فرزند
توجه بیش از حد پدر و مادر
توجه بیش از حد پدر و مادر تاثیر منفی بر شخصیت کودک دارد. رشد در چنین محیطی باعث می‌شود کودک از جامعه انتظار داشته باشد که مثل پدر و مادرش با او رفتار کنند. روانشناسان معتقدند فرزند سالاری مانع شکل گیری شخصیت فعال کودک می‌شود. شخصیت فعال یعنی فرد نسبت به نگرش و رفتار خود هوشیار است، به راحتی تصمیم می‌گیرد، با اعتماد به نفس کارهایش را انجام می‌دهد و خیلی کم مردد می‌شود. توجه بیش از حد پدر و مادر بر روی تک فرزند باعث تقویت غرور کاذب در او می‌شود و توقعات او را تا جایی بالا می‌برد که تحمل هر شکست و ناکامی برای او در جامعه سخت می‌شود.
بلوغ زودرس
وقتی کودک خواهر و برادر بزرگتر ندارد، به والدینش متکی می‌شود و در نتیجه تجربه ای از کودکی و نوجوانی خود ندارد و با بازی‌ها، کارهای این گروه سنی آشنا نیست و یک دفعه پرشی به دوران مسئولیت پذیری بزرگسالان پیدا می‌کند و دچار بلوغ زودرس می‌شود.
افزایش ابتلا به افسردگی
این افسردگی می‌تواند دو طرفه باشد. یعنی هم پدر و مادر را درگیر می‌کند و هم تنها فرزند خانواده را. جدا شدن از فرزند به دلیل ازدواج یا مهاجرت و حتی مرگ می‌تواند پدر و مادرهای دارای یک فرزند را دچار افسردگی کند. تک فرزندها هم در معرض ابتلا به افسردگی هستند. تک فرزندها آن قدر در خانواده مورد توجه بی دریغ والدین قرار می‌گیرند که با وارد شدن به جامعه و دیدن کوچکترین بی‌توجهی، سرخورده می‌شوند.
کودک تنها در هنگام بازی از معایب تک فرزندی
نداشتن تجربه در دوران کودکی و نوجوانی
کودکان در دومین دوره کودکی شان مهارتهای زیادی از همسالانشان یاد می‌گیرند. وجود خواهر یا برادر بزرگتر می‌تواند مهارتهای لازم را برای اجتماعی شدن او فراهم کند. اگر فرزند تک باشد و به دلیل تربیت سختگیرانه والدین اجازه ارتباط با همسالان خود را نداشته باشد. مجبور است در کنار بزرگسالان بزرگ شود، به همین دلیل او تجربه‌های از کودکی و نوجوانی خود ندارد و با بازی‌ها، کارها و نقش های این گروه سنی آشنا نیست و ناگهان پرشی به دوران مسئولیت پذیری بزرگسالان پیدا می‌کند.
ضعیف شدن روابط اجتماعی
رشد و زندگی در کنار برادر یا خواهر روحیه جامعه گرایانه کودک را تقویت می‌کند و مدیریت در روابط اجتماعی را به او می‌آموزد. وقتی کودک در خانواده فقط با پدر و مادرش رابطه داشته باشد در روابط اجتماعی دچار ضعف و سرخوردگی در جامعه می‌شود. گرایش به انزوا، افسردگی، ضعف در برقراری ارتباط با همسالان، توجه بیش از حد به بازی‌های رایانه ای و انفرادی، ترس یا تنفر از حضور در گروه های اجتماعی از جمله خصوصیات تک فرزندهاست.
نبود رابطه خویشاوندی
کارشناسان می‌گویند روابط انسانی در قالب زندگی خانوادگی همراه با خواهر و برادر و داشتن عمه و دایی و خاله و عمو شکل می‌گیرد. سیاست تک فرزندی می‌تواند تبعات مخرب عاطفی داشته و نسل برآمده از این خانواده ها را به سمت انزوا و تنهایی سوق دهد.
