یزد یکی از شهرهای مرکزی ایران است که جاذبه‌های گردشگری بسیاری را در خود جای داده است.

یزد مرکز استان یزد است که بین رشته‌کوه‌های شیرکوه و خرانق، در دشت گسترده‌ای به نام یزد-اردکان قرار دارد. دارالعلم و دارالعباده از القاب شهر یزد در گذشته بوده است. از دیگر القاب یزد می‌توان به شهر بادگیرها و عروس کویر اشاره کرد که به راستی شایسته‌ی آن‌ها است. این شهر اولین شهر خشتی جهان است و بعد از ونیز ایتالیا، دومین شهر تاریخی دنیا محسوب می‌شود. مردمان مهمان‌نواز و خونگرم یزد سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیاری هستند که برای بازدید از شکوه تاریخی آن به این شهر سفر می‌کنند. در این مقاله شما را با جاذبه‌های این شهر آشنا می‌کنیم تا در سفر به یزد، با برنامه‌ریزی دقیق بتوانید از تمامی آن‌ها بازدید کنید.

خانه لاری ها

خانه‌ی لاری‌ها یکی از خانه‌های تاریخی و جاهای دیدنی یزد است که قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد.  این خانه در محله فهادان و مجاورت عمارت کلاه‌فرنگی قرار دارد. این عمارت از ۶ باب خانه با معماری مختص مناطق کویری ساخته شده که متعلق به یکی از تجار مشهور یزد به نام حاج محمد ابراهیم لاری بود. همچنین این خانه به‌گونه‌ای ساخته شده است که از اطراف، کسی نتواند داخل آن را ببیند و حریم آن کاملا حفظ شده است. طراحی این خانه مانند دیگر خانه‌های کویری به‌گونه‌ای است که بیشترین سایه و فضای خنک را در روزهای گرم تابستان برای ساکنانش فراهم می‌کند. خانه‌ی لاری‌ها در بهمن ماه ۱۳۷۵، با شماره‌ی ۱۷۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد در طول حدود ۱۰۰ سال و سه دوره بنا شده و بارها مرمت شده است. پایه‌های اصلی مسجد در دوران ساسانی بنا شده و در دوره‌های ایلخانی و تیموری تکمیل شده است. گفته می‌شود سبک معماری این بنا به شیوه‌ی آذری است. مسجد جامع یزد زیربنایی حدود ۹۸۰۰ متر مربع دارد و طول و عرض آن به ترتیب ۱۰۴ و ۹۹ متر است که ۷ ورودی و خروجی در چندین کوچه دارد. در دوران قاجار بازسازی و مرمت این بنا به‌طور گسترده انجام شد که سبب شد ظاهر آن از مسجد اولیه کاملا متفاوت شود. مسجد جامع یزد در ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شماره‌ی ۲۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

مجموعه میدان امیر چخماق

مجموعه‌ی امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و دو آب‌انبار است. میدان امیرچخماق یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های تاریخی و گردشگری یزد است. قدمت این مجموعه به دوران تیموریان (قرن نهم) بازمی‌گردد. جلال‌الدین امیرچخماق، حاکم یزد در آن دوران، بانی ساخت این مجموعه بود. این مجموعه در ۱ شهریور ۱۳۷۸ با شماره‌ی ۲۴۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

آب انبار شش بادگیر

آب‌انبار شش بادگیر یزد در محله‌ی تپه، کوچه‌ی شش بادگیر قرار دارد که شامل شش بادگیر و مخزن دو هزار متر مکعبی است. قدمت این بنا به ۱۸۰ سال قبل، در دوران قاجار بازمی‌گردد. سه بادگیر از ابتدای ساخت این بنا ساخته شده و سه بادگیر بعدا به آن اضافه شد. آب‌انبار شش بادگیر در چهارم فروردین سال ۱۳۵۷ با شماره‌ی ۱۶۰۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کاروانسرای زین الدین

کاروانسرای زین‌الدین یزد، ۴۰۰ سال قبل، به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. این بنا در دو طبقه و با مصالحی همچون آجرهای خشتی ساخته شده است. این کاروانسرا در ۶۰ کیلومتری جاده‌ی یزد-کرمان قرار دارد و در سال ۲۰۰۶ جایزه‌ی بهترین بنای بازسازی شده‌ی یونسکو را به دست آورد.

هشت باغ دولت آباد

باغ دولت‌آباد یزد یکی از زیباترین باغ‌های ایران است و بلندترین بادگیر جهان در این باغ قرار دارد که بر اهمیت آن افزوده است. این باغ در اواخر دوران افشاریه، در مساحتی حدود ۷۰ هزار متر مربع ساخته شده که شامل ساختمان‌ها، حوض‌ها و آب‌نماهای بسیار زیبایی است. ارتفاع بادگیر این باغ ۳۳/۸ متر است و از خصوصیات آن می‌توان به هشت ضلعی بودن آن اشاره کرد که سبب می‌شود باد در هر جهت بوزد و به‌راحتی به قسمت زیرین هدایت شود. قنات تاریخی ۲۰۰ ساله هم در این باغ وجود دارد که از ۵ رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه می‌گیرد. این مجموعه در ۲۳ اسفند ۱۳۴۶ با شماره‌ی ۷۷۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

حمام خان

حمام خان یزد یکی دیگر از بناهای به جا مانده از دوران قاجار (سال ۱۲۱۲ هجری قمری) است و به گرمخانه‌ی نور نیز شهرت دارد. در گذشته بیشتر بزرگان شهر از آن استفاده می‌کردند و به همین دلیل به آن حمام خان می‌گویند. این حمام در زمینی به مساحت ۱۱۷۰ متر مربع و با زیربنای ۹۰۰ متر مربع ساخته شده و از بخش‌های مختلفی به نام گاوروتون، شاه‌نشین و خزینه تشکیل شده است. امروزه این حمام تغییر کاربری داده و از آن به‌عنوان چایخانه و رستوران سنتی استفاده می‌شد.

آب‌انبار رستم گیو

آب‌انبار رستم گیو یکی دیگر از آب‌انبارهای قدیمی یزد است که قدمت آن به دوران قاجار بازمی‌گردد.  این آب‌انبار در حاشیه‌ی بلوار بسیج یزد قرار دارد. از آن‌جا که یزد در منطقه‌ی کویری کشورمان قرار دارد، تأمین و ذخیره‌ی آب در آن اهمیت بسیار زیادی داشته است، به همین دلیل آب‌انبار رستم گیو نیز نقش بسزایی در این زمینه ایفا می‌کرد. ساخت این آب‌انبار ۲ سال طول کشید و تمامی هزینه‌های ساخت آن را رستم گیو، نماینده‌ی وقت زرتشتیان در مجلس شورای ملی، تأمین کرد. از مهم‌ترین ویژگی‌های این آب‌انبار داشتن ۲ دهانه است و دو محله‌ی زرتشتیان و مسلمانان (که در فاصله‌ی ۲ کیلومتری از هم قرار داشتند) می‌توانستند از آن استفاده کنند. این اثر تاریخی در ۱۵ دی ماه ۱۳۷۵ با شماره‌ی ۱۸۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

موزه آینه و روشنایی

موزه‌ی آینه و روشنایی یزد در قصر آینه، واقع در خیابان آیت‌الله کاشانی این شهر قرار دارد. این عمارت در سال ۱۳۲۰ توسط صراف‌زاده ساخته شد و از آن به‌عنوان مهمان‌سرای خصوصی استفاده می‌کردند. بعد از انقلاب این خانه مصادره و به بنیاد مستضعفان تحویل داده شد. در سال ۱۳۷۷ این عمارت را به موزه تبدیل کردند. این موزه تنها موزه‌ی تخخصی در رابطه با موضوع نور در ایران است. در این موزه انواع پیه‌سوز، شمع‌سوز، نفت‌سوز و اشیای برقی در معرض دید عموم قرار داده شده است. این اشیا اغلب از جنس سفال، شیشه، برنج، مس و برنز است. موزه‌ی آینه و روشنایی یزد در دوم شهریور ماه ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

برج خاموشان

برج خاموشان یزد در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد. این بنا متعلق به زرتشتیان بود(این بنا، دخمه یا دادگاه زرتشتیان بود)؛ آن‌ها اجساد اموات خود را در دخمه‌ها قرار می‌دادند تا کرکس‌ها گوشت آن‌ها را بخورند. سپس استخوان‌های به جا مانده را داخل فضای میان تهی دخمه‌ها می‌ریختند. زرتشتیان این کار را برای جلوگیری از آلودگی خاک انجام می‌دادند.ولی در حال حاضر طریقه دفن اموات هموطنان زرتشتیمان به شیوه معمول است .

آرامگاه سید رکن‌ الدین

بقعه‌ی سید رکن‌الدین محمد قاضی بنایی تاریخی است و از قرن هشتم هجری قمری در یزد همچون نگینی در دل شهر می‌درخشد. این بقعه درکنار مسجد جامع یزد قرار دارد و گنبد بسیار زیبایی آن از  دو پوسته‌ی پیوسته و به شکل شبدری کند تشکیل شده است. کاشی‌های معرق به رنگ‌های لاجوردی، آبی فیروزه‌ای و سفید زیبایی این گنبد را دوچندان کرده است. این مجموعه از مدرسه، رصدخانه، کتابخانه، مسجد، بیت‌الادویه، دارالشفا و خانقاه تشکیل شده اما امروزه فقط قسمت کمی از آن برجا مانده است. این بنا در آذر ماه ۱۳۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

آسیاب آبی اشکذر

آسیاب آبی اشکذر در دوران صفویه ساخته شده و در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد. این آسیاب از بزرگ‌ترین آسیاب‌های ایران است و در گذشته سنگ‌های آن با آب قنات همت‌آباد کار می‌کرد. کل مجموعه‌ی این آسیاب در زیر زمین (۷ متر زیر زمین) ساخته شده است و اب مورد نیاز آن از قنات‌های زیرزمینی و آب جاری تأمین می‌شد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این آسیاب این است که در دل کویر ساخته شده است. این آسیاب در ۱۱ مرداد ۱۳۷۷ با شماره‌ی ۲۰۸۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آرامگاه سید شمس الدین

آرامگاه سید شمس‌الدین  در قرن هشتم هجری قمری در یزد ساخته شده و در محله‌ی چهار منار، جنب حوض ملتکیه قرار دارد. بانی این مکان، سید شمس‌الدین فرزند سید رکن‌الدین بود. این بنا باقی مانده‌ی مجموعه‌ای است که امروزه کمتر کسی در سفر خود به یزد از آن بازدید می‌کند. کارشناسان تزئینات معماری این بنا را یکی از شاهکارهای هنر معماری یزدی معرفی می‌کنند. این آرامگاه در ۳۱ تیر ماه ۱۳۱۳ با شماره‌ی ۲۰۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

زندان اسکندر (مدرسه ضیاییه)

قدمت مدرسه‌ی ضیائیه یا همان زندان اسکندر به قرن ۷ هجری قمری بازمی‌گرددو در محله‌ی فهادان یزد، در نزدیکی بقعه‌ی دوارده امام واقع شده است. برخی قدمت این بنا را به دوران اسکندر مقدونی نسبت می‌دهند که از آن به‌عنوان زندان استفاده می‌کرد. برخی هم می‌گویند این بنا را ضیاالدین حسین رضی در سال ۶۳۱ هجری قمری ساخته و در سال ۷۰۵ پسرانش آن را تکمیل کردند. گنبد مدرسه‌ ضیائیه، از خشت خام ساخته شده است اما متاسفانه بسیاری از تزئینات معماری آن در گذر سال‌ها از بین رفته است. در این بنا چاهی به قطر ۲ متر در وسط حیاط قرار دارد که به سردابی به عمق ۵ متر راه دارد. گنبد این بنا ۱۸ متر ارتفاع دارد. زندان اسکندر در ۲۳ اسفند سال ۱۳۴۶ با شماره‌ی ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بقعه سید گل سرخ

بقعه‌ی سید گل سرخ در استان یزد، شهر تاریخی یزد، در خیابان سید گل‌ سرخ، محله‌ی سرچشم و بیرون از دروازه‌ی کوشک نو قرار دارد که مجموعه‌ای است از از قبرستان، آب‌انبار، بازارچه، خانه‌آقا، نمازخانه و حسینیه. گفته می‌شود قدمت این بنا به قرن نهم هجری بازمی‌گردد. گنبد این بقعه نیز مانند دیگر مکان‌های مذهبی یزد، تزئینات و کاشی‌کاری‌های بسیار زیبایی دارد که ارزش بازدید دارد.  این آرامگاه در ۱۷ اسفند سال ۱۳۸۱ با شماره‌ی ۷۶۶۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

قنات زارچ

قنات زارچ با ۱۰۰ کیلومتر طول، طولانی‌ترین قنات ایران و جهان است که از روستای فهرج یزد آغاز شده و بعد از عبور از محلات مختلف یزد (مانند میدان امیرچخماق و مسجد جامع یزد) به سمت زارچ امتداد می‌یابد. قدمت این قنات به قرن ۱۴ میلادی بازمی‌گردد. گفته می‌شود قدمت این قنات به قبل از اسلام می‌رسد و مسجد جامع یزد را در حریم قنات بنا کرده‌اند تا از آب آن برای وضو گرفتن استفاده کنند. 

خانه‌ کلاهدوزها (موزه آب)

قدمت خانه‌ی کلاهدوزها به قرن ۱۳ هجری قمری بازمی‌گردد و امروزه به همت شرکت سهامی آب یزد، آن را به موزه‌ی آب تبدیل کرده‌اند. 

آتشکده بهرام یزد (آتشکده ورهرام)

آتشکده بهرام یا ورهرام یزد، متعلق به زرتشتیان این شهر است که در خیابان کاشانی قرار دارد. در این مکان از آتش مقدس نگه‌داری می‌شود که گفته می‌شود از ۱۵۰۰ سال قبل روشن بوده است. قدمت این بنا به سال ۱۳۱۳ هجری قمری، در زمان پهلوی اول بازمی‌گردد.  این آتشکده در ۲۲ شهریور ۱۳۷۸ با شماره‌ی ۲۴۳۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

بقعه دوازده امام

بقعه‌ی دوازده امام یزد در قرن پنجم هجری قمری و در دوران حکومت سلجوقیان ساخته شده است. گفته می‌شود  این بنا چهارمین اثر تاریخی و دومین گنبد شناسنامه‌دار ایران است. آرامگاه دوازده اما در سال ۱۳۱۳ با شماره‌ی ۲۰۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آرامگاه امامزاده سید جعفر

این آرامگاه متعلق به نوه‌ی امامزاده ابوجعفر محمد است که در نزدیکی دروازه قرآن این شهر قرار دارد. قدمت بنای این امامزاده به قرن پنجم هجری بازمی‌گردد.  

کنیسه ملا آقا بابا ملا حیدر در دوران قاجار ساخته شده و در خیابان مسجد جامع کبیر، محله‌ی چهار سوق یزد قرار گرفته است. این بنا در ۲۵ اسفند سال ۱۳۷۹ با شماره‌ی ۳۶۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.