بهترین راه شناخت معروف و منکر، مراجعه به شرع مقدّس و عقل سلیم است
امر به معروف و نهی از منکر در بین فرائض دین اسلام، از جهت موقعیت و اهمیّت دارای امتیاز مخصوصی می باشد.
آئین مقدس دین اسلام در كنار ديگر برنامه های فردی و اجتماعی، از پیروانش می خواهد كه نسبت به آن چه از دیگران می بینند بی تفاوت نباشند بلكه آنها را بسوی خوبی ها فرا خوانده و از بدی ها باز دارند. این دو وظیفه اساسی، امر به معروف و نهی از منكر نام دارد.
بهترین راه شناخت معروف و منکر، مراجعه به شرع مقدّس و عقل سلیم است. بر این اساس هر چیزی را كه شارع مقدس به آن دستور داد و مردم را به انجام آن ترغیب نمود، آن چیز« معروف» و هرگاه شارع مقدّس، از چیزی نهی كرد و مردم را از انجام آن سرزنش کرد، آن چیز منكر است.
و همچنین میتوان برای شناخت معروف و منكر از عقل سلیم بهره برد. از انواع معروف میتوان به امور واجب و مستحب مانند ایمان، احیای مراكز مذهبی و مسجدها، یتیم نوازی و... و از انواع منكر به امور حرام و مکروه مانند غیبت، دروغ و...، اشاره داشت.
امر به معروف و نهی از منكر در قرآن
در قران آیات زيادي موجود است كه به روشنی، جایگاه امر به معروف و نهی از منكر را یاد آوری میكند. در اینجا بنا به اهمیت این دو حکم الهی و همچنین بهره مند شدن از چشمه جوشان قرآن، به چند آیه اشاره می کنیم:
۱-« وَ لْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلیَ الخَْیرِْ وَ یَأْمُرُونَ بِالمَْعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ أُوْلَئكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ باید از بین شما، جمعی دعوت به نیكی و امر به معروف و نهی از منكر كنند! و آن ها همان رستگارانند.»
۲-« كُنتُمْ خَیرَْ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَوْ ءَامَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكاَنَ خَیرًْا لَّهُم مِّنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَكْثرَُهُمُ الْفَاسِقُونَ؛ شما بهترین امتی بودید كه به سود انسان ها افریده شده اند( چه این كه) امر به معروف و نهی از منكر میكنید و به خدا ایمان دارید.»
۳-« خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الجَْاهِلِینَ؛ (به هر حال ) با آن ها مدارا كن و عذرشان را بپذیر و به نیكیها دعوت نما و از جاهلان روی بگردان.»
۴-« التَّئبُونَ الْعَبِدُونَ الحَْمِدُونَ السَّئحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الاَْمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ الحَْفِظُونَ لحُِدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ... آمران به معروف، نهی كنندگان از منكر و حافظان حدود( و مرزهای) الهی،( مؤمنان حقیقیاند) و بشارت ده به( اینچنین) مؤمنان!».
در قران آیات زيادي موجود است كه به روشنی، جایگاه امر به معروف و نهی از منكر را یاد آوری میكند
اهمیت امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر در بین فرائض دین اسلام، از جهت موقعیت و اهمیّت دارای امتیاز مخصوصی می باشد.
وجوب امر به معروف و نهی از منکر در دین اسلام، مثل وجوب نماز و روزه و زکات از ضروریّات دین است کسی که از روی توجّه به لوازم آن وجوب آنرا انکار کند، جز کفّار شمرده می گردد.
در این را بطه قرآن مجید م یفرماید: « وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ اُمَّهٌ یَدْعثونَاِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْروُفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَاُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُون».
یعنی:لازم است در بین شما مسلمانان، جماعتی به دعوت مردم به کارهای نیک و امر کردن مردم به معروف و نهی آنان از منکر قیام کنند و تنها راه فلاح و سعادت این است.
و همچنین می فرماید: « کُنْتُمْ خَیْرَ اُمَّهٍ اُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللهِ».
یعنی:شما مسلمانان برای این که به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر قیام می کنید و ایمان به خداوند دارید، برترین امّت های دنیا می باشید.
حضرت پیغمبر اکرم( صلّی الله علیه و آله) می فرمودند:« تا زمانی که امّت من امر به معروف و نهی از منکر می کنند و به یکدیگر در کارهای نیک کمک می نمایند در خیر و صلاح و خوبی خواهند زیست، ولی همینکه این وظیفه های مهمّ را ترک کنند، برکت از زندگی آن ها رخت برمی بندد و برخی بر بعض ديگر(بدان بر نیکان) مسلّط میشوند و ديگر یار و یاوری در اسمان و زمین پیدا نمی کنند.»
و همچنین فرمودند:« زمانی که امّتِ من انجام وظیفه امر به معروف ونهی از منکر را به یکدیگر حواله کنند (یعنی هر یک از ادای این وظیفه مهمّ شانه خالی نموده بگوید که این وظیفه را دیگری باید انجام بدهد) باید در انتظار حوادث ناگوار و عذاب الهی باشند».
و همچنین حضرتش فرممودند: « خداوند مؤمن ضعیفی را که دین ندارد، دشمن می دارد.» از آن حضرت پرسیدند:« مِؤمن ضعیفی که دین ندارد، کیست ؟» در پاسخ فرمودند: « کسی است که نهی از منکر نمی کند».
حضرت امیرمِؤمنان (علیه السّلام) در یکی از خطبه هایی که خواندند فرمود: « علت هلاکت ملّت های قبلی و نزول عذاب های خداوند برآنه، این بود که به انجام معاصی اقدام می کردند و علما و متدیّنین آن ها، نهی از منکر نمی نمودند. بنابر این شما ملّت مسلمان از این جریانها عبرت بگیرید و یکدیگر را به انجام کارهای نیک وادار کنید و جلو انجام منکرات را بگیرید.
گردآوری: بخش مذهبی بیتوته
