سوغات اهواز چیست؟
یک شنبه 19 آبان 1398 3:59 PM
اهواز یکی از کلان‌شهرهای ایران است که امروز به‌لطف ریز گردها، نیمی از سال آسمانی تیره و تار دارد. این شهر زیبا با مردمانی خونگرم، یکی از زیباترین نقاط ایران است که در فصل بهار، در صورت نبود ریز گردها! یکی از بهترین مقاصد سفر است. ریشه نام اهواز از قوم خوزی یا هوزی است که درواقع ساکنان بومی خوزستان بوده‌اند و زبان آن‌ها تا زمان ساسانیان و حتی چند قرن بعد از اسلام، زبان رایج در خوزستان بوده است.
اهواز در روزگار ساسانیان از شهرهای عمده خوزستان به شمار می‌رفت و از مراکز عمده صنایع نساجی خوزستان بود و یکی از کانون‌های مسیحیت در ایران و از اسقف‌نشین‌های خوزستان محسوب می‌شد. علاوه‌بر این، این شهر از مراکز عمده بازرگانی بوده و نیز به‌واسطه واقع‌شدن درکنار رود کارون (که قابلیت کشتی‌رانی داشته) محل مناسبی برای تجمع مال‌التجاره و دادوستد به شمار می‌رفته است.
این شهر به‌واسطه سد کارون، یکی از شهرهای مهم منطقه است که نقش مهمی در آبادانی داشته است. از تاریخ شهر اهواز که بگذریم، به سوغاتی‌ها و صنایع‌دستی زیبای این منطقه می‌رسیم. با ما همراه باشید تا خوراکی‌های خوشمزه اهواز و صنایع‌دستی شهر را بهتر بشناسید:
یکی از محبوب‌ترین سوغاتی‌های اهواز، خرما است که انواع مختلفی دارد، در این مطلب سعی کرده‌ایم تا انواع مختلف خرماهای اهواز را بررسی کنیم. از دیگر سوغاتی‌های شهر اهواز می‌توان به حلواارده، حلواشکری، حلوا کنجدی، شیر ارده، کلوچه سنتی، ادویه و لیف خرما اشاره کرد.
خرما بهترین سوغات اهواز است. استان خوزستان و به‌ویژه اهواز نخلستان‌های بسیاری در دل خود جای داده‌اند که هرسال درصد زیادی از نیاز کشور را برطرف می‌کنند. در این شهر می‌توانیم انواع مختلف خرما را که ببینیم. به‌طورکلی خرما را می‌توان در دو دسته تقسیم‌بندی کرد، خرمای تر و خرمای خشک، خرمای تر خرمایی است که شیره دارد مانند خرمای مضافتی. خرمای خشک هم خرمایی است که دیرتر از نخل چیده شده و نیمه‌خشک است. خرما درکنار طبیعت گرم، خواص بسیاری دارد که می‌توان به مواردی چون انرژی‌زا بودن، منبع غنی آهن، پروتئین، فیبر خوراکی، پتاسیم و ویتامین اشاره کرد.
خرماهای اهواز انواع مختلفی دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به خرما سایر (استعمران)، خرما زاهدی، خرما کبکاب، خرما خضراوی، خرما گنطار، خرما بریم، خرما برحی، خرما شاکری، خرما دیلگاری، خرما مکسون و خرما سودانی اشاره کرد.
یکی از مهم‌ترین خرماهای صادراتی، خرمای سایر یا استعمران، خوزستان و اهواز است که درصد زیادی از آن به اروپا و استرالیا فرستاده می‌شود. خرمای سایر، پرفروش‌ترین نوع خرماست و قیمت مناسبی دارد. این خرما خشک و خیلی خوش‌طعم است و برای کسانی که خرما را به این سبک می‌پسندند انتخاب خوبی است.
یکی دیگر از خرماهای مرغوب اهواز، نوع کبکاب است که در شهرهایی چون بهبهان، بوشهر، یزد هم به عمل می‌آید. ازنظر شکل ظاهری خرمای کبکاب بهبان نسبت به مدل‌های دیگر کوچک‌تر است. از شیره و قند این خرما هم نیز می‌توان به‌عنوان سوغاتی اهواز یاد کرد که به‌طور مجزا در دسترس هستند.
شاید تصور کنید که خرما و رطب یکی هستند، ولی این‌گونه نیست؛ خرما مراحل گوناگونی برای رشد دارد. در یکی از این مراحل خرما در اثر تابش نور خورشید تیره و آبدار می‌شود که در این مرحله به میوه‌ی حاصل، رطب گفته می‌شود مانند رطب مضافتی و کبکاب. حال اگر این خرما روی درخت بماند، بعد از مدتی که نیمه‌خشک شد، چیده شود به میوه‌ی حاصل خرما می‌گویند، مانند زاهدی و پیارم.
چند نمونه از خرماهای محبوب اهواز را بررسی کردیم. در سال‌های اخیر از خرما، فرآورده‌هایی لذیذ تهیه می‌شود که ازجمله آن‌ها می‌توانیم به قهوه هسته خرما، قند خرما، سرکه خرما، شیره خرما، رنگینک، حلوای خرما، چیپس خرما، نان خرمایی، خرمای شکلاتی و انواع شیرینی اشاره کرد.
هسته خرما را تف می‌دهند، سپس پودر می‌کنند که همان قهوه خرما است. قهوه خرما را دم می‌کنند و درکنار بوی مطبوع آن اثرات درمانی بسیاری برای بدن انسان دارد. همچنین از این پودر، پماد هم تهیه می‌کنند که ورم پلک را نیز برطرف می‌کند.
درگذشته‌های دور از خرما قند آن را استخراج می‌کردند و چون قند طبیعی بود، ضرری برای بدن نداشت. اکنون شما می‌توانید این قند را به‌راحتی تهیه کنید و به‌عنوان جایگزین مناسبی به‌جای شکر و قند استفاده کنید. قند خرما سوغات بی‌ضرر و مفید اهواز برای بیماران دیابتی است.
رنگینک نوعی دسر و شیرینی خشک جنوبی است که بی‌شباهت به حلوا نیست. برای درست کردن این شیرینی، از خرما و گردو استفاده می‌شود که یک غذای بسیار پرانرژی حاصل می‌شود.
شیره خرما بسیار مغذی است و مصرف آن درکنار ارده که یکی دیگر از سوغاتی‌های اهواز است، وعده‌ی غذایی کاملی محسوب می‌شود.
باتوجه‌به قدمت تمدن در منطقه اهواز و خوزستان، غنی بودن فرهنگ صنایع‌دستی در این منطقه دور از انتظار نیست. ازجمله زیباترین صنایع‌دستی اهواز می‌توان به گلیم‌بافی، خراطی، قلم‌زنی، بوریابافی و عبا بافی اشاره کرد.
گلیم‌بافی یکی از ارزشمندترین صنایع‌دستی اهواز است که بیشتر به دست‌زنان و دختران روستایی و عشایر بافته می‌شود. گلیم، همانند قالی توسط دار بافته می‌شود با این تفاوت که به آن زیراندازی بدون پرز گفته می‌شود. گلیم هر منطقه مشخصات مختص به خود را دارد، گلیمی که توسط روستاییان عرب‌نشین اهواز بافته می‌شوند تار و پود پشمی دارند و رنگ مورد استفاده در بافت آن‌ها سبز، نارنجی، صورتی، قرمز، سرمه‌ای، سفید و آبی است. همچنین طرح‌های استفاده‌شده در آن‌ها هندسی و الهام گرفته از ذهن است. یکی از معروف‌ترین گلیم‌های بافته‌شده در استان خوزستان گلیم مربوط هفتکل است.
خراطی هنری است که روی چوب توسط ابزاری مخصوص، طرح‌هایی را ایجاد می‌کنند. در خوزستان این هنر بیشتر در شهرهایی مثل دزفول و بهبهان انجام می‌شود و آثار زیبایی که تولید می‌شود را هم در این شهرها و هم در اهواز می‌توانید ببینید. ابزار موردنیاز برای خراطی اره، مته، دستگاه خراطی است و چوب مور استفاده باید نرم و مرطوب باشد که چوب درخت سپیدار و توسکا گزینه‌های مناسبی هستند. با این هنر زیبا معمولا آثاری همچون مبل، گهواره، ظروف تزئینی، تابلو، گلدان درست می‌شود.
قلم‌زنی یکی از هنرهایی است که در شهرهای مختلف ایران رواج دارد. این هنر سبب خلق ظروف تزئینی می‌شود که هرکسی را به خود جذب می‌کند. اگر بخواهیم از هنر قلم‌زنی تعریف ارائه دهیم، می‌توان گفت قلم‌زنی هنر طرح انداختن روی فلزات مختلف است. روش کار در قلم‌زنی به این صورت است که درون ظرف از خاک‌اره یا قیر آمیخته با خاکستر پر می‌شود و روی آن طرحی رسم می‌کنند و با چکش و قلم روی طرح‌ها حالتی فرورفته ایجاد می‌شود و پس از آن نواحی فرورفته را با خمیر مینا پر می‌کنند و در کوره می‌گذارند. گذاشتن در کوره سبب ایجاد یک‌لایه‌ی لعابی رنگی و شفاف روی قسمت‌های فرورفته می‌شود.
بوریا نوعی حصیر زیرانداز است که از نی‌های مردابی که در استان خوزستان به‌وفور یافت می‌شود، درست می‌شوند. بافت بوریا کمی سخت است و به نیروی بدنی زیادی نیاز دارد، به همین علت توسط مردان بافته می‌شوند. از بوریا تنها به‌عنوان زیرانداز استفاده نمی‌کنند؛ برای پوشاندن سقف خانه هم گاهی کاربرد دارد. این نوع حصیر بیشتر جنبه خودمصرفی در بین مردم خوزستان دارد.
عبابافی در خوزستان یکی از هنرهای سنتی است که قدمت آن به بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد. درگذشته عبابافی بیشتر در شهرهایی مثل سوسنگرد، شوش، بهبهان و دزفول رایج بوده است اما امروز در شهر سوسنگرد و بهبهان انجام می‌شوند. رنگ عباهای بافته‌شده در این مناطق بیشتر سیاه، شیری، خاکستری و خرمایی هستند. همچنین ازنظر جنس بافت دو نوع هستند، یک نوع که توسط نخی نازک بافته می‌شود و در فصل تابستان کاربرد دارد و نوع دوم تاروپودش متراکم‌تر و مناسب فصل زمستان است.
میناکاری روی طلا از هنرهای خ‍‍اص استان خوزستان و به‌ویژه اهواز است که توسط ص‍‍اب‍ئ‍ی‍ن م‍ن‍د‌ای‍‍ی ( پ‍ی‍رو‌ان ح‍ض‍رت ی‍ح‍ی‍‍ی (ع ) ) در استان انجام م‍‍ی شود. ت‍‍ع‍د‌اد‌ی از ه‍ن‍رم‍ن‍د‌ان این رش‍ت‍ه در استان آو‌ازه ج‍‍ه‍‍ان‍‍ی دارند و آث‍‍ارش‍‍ان م‍ن‍ح‍ص‍ر به ف‍رد است. آن‍‍ان با ظر‌اف‍ت خ‍‍اص‍‍ی نقش ه‍‍ا‌ی نخل و ق‍‍ای‍ق رو‌ان ب‍ر روی رود کارون و ک‍‍ارو‌ان‍‍‌ه‍‍ا‌ی ش‍ت‍ر را ب‍ر روی م‍ی‍ن‍‍ا‌ی ری‍خ‍ت‍ه شده ب‍ر ق‍ط‍ع‍‍ات طلا در آورده و دس‍ت‍ب‍ن‍د، ح‍م‍‍ای‍ل، گ‍ردن ب‍ن‍د و س‍ی‍ن‍ه ریز، گ‍وش‍و‌اره و ان‍گ‍ش‍ت‍ر به ی‍‍ادگ‍‍ار م‍‍ی ن‍گ‍‍ارن‍د. این آثار ع‍لاوه ب‍ر جنبه اق‍ت‍ص‍‍اد‌ی، د‌ار‌ا‌ی ارزش هنری بسیار ب‍‍الای‍‍ی هستند.
عکس از: ب.مهتابی
