کرج از قدیم ییلاقی خوش آب و هوا بوده که رودخانه‌های خروشان و درختان تنومند داشته است. کلان‌شهر مهاجرپذیری که اکنون همسایه‌ی پایتخت است، قدمتی باستانی دارد.

کلان‌شهر کرج مرکز استان البرز و شهری کوهپایه‌ای است که در دامنه‌ی رشته‌‌کوه‌های البرز قرار دارد.

استان البرز از شمال به مازندران، از غرب به قزوین، از شرق به تهران و از جنوب به استان مرکزی محدود می‌شود. وسعت این شهر حدود ۲۴۵۷ کیلومترمربع است.

کرج در تابستان‌ها آب و هوای نیمه بیابانی خشک دارد و هوای آن در زمستان سرد و کوهستانی است.

رطوبت هوا به‌طور میانگین در یک دوره‌ی ۳۰ ساله ۵۱ درصد بوده است. بیشترین رطوبت نسبی در دی ماه و کم‌ترین آن در خرداد است. کرج تحت تاثیر کوه‌های البرز، دره‌ی چالوس و رودخانه‌ی کرج قرار دارد. بارندگی‌ها از ماه‌‌ مهر آغاز شده تا میانه‌ی اردیبهشت ادامه پیدا می‌کند. 

مجموع بارندگی سالانه ۱۷۲٫۳ میلی‌متر در پاییز و زمستان و ۶۹٫۹ میلی‌متر در بهار و ۵٫۲ میلی‌متر در فصل تابستان است.

میانگین سالانه‌ی دما ۱۴٫۴ درجه است. میانگین حداکثر دما ۲۰٫۸ و میانگین کم‌ترین دما ۸ درجه‌ است. تیر گرم‌ترین ماه و بهمن سردترین ماه سال است. این شهر ۱۳۰۰ متر از سطح دریا بلندا دارد.

نام کرج

عکس: رسول صفی‌زاده

نام کرج از کجا می‌آید؟ چند نظریه وجود دارد. یک نظریه می‌گوید کرج از «کوه رج» آمده و معنی جایی را می‌دهد که یک ردیف کوه دارد. واژه‌ی «کاوک» یا «کاواک» در زبان تاتی به معنای میان تهی می‌تواند ریشه‌ی نام کرج باشد، یعنی شهری که در میان تپه قرار گرفته است.

بعضی‌ها معتقد هستند کرج از واژه‌ی اکراج آمده، که معنی آن بانگ و فریاد است. به این دلیل که در دوران باستان برای خبررسانی و دیده‌بانی در تپه‌ی آتشگاه، کوه‌های کلاک، قلعه دختر شهرستانک و قلعه اشتهارد، آتش می‌افروختند.

در فرهنگ نفیسی معنی کرج، گریبان، چاک و شکاف ذکر شده و اشاره به رودخانه و دهی است که شاهان قاجار در آن قصر می‌ساختند. و بالاخره یک نظریه دیگر هم هست که می‌گوید کرج از واژه‌ی «کرژ» به معنی کوهپایه می‌آید.

تاریخ کرج

شاید نخستین باری که نام کرج را در تاریخ می‌توان دید، در اوستا باشد که از روستای کلاک، کرج و رود کرج نام برده شده است. در شاهنامه‌ی فردوسی در سفر رستم از زابلستان به مازندارن نام کرج ذکر شده است.

وجود محل زیارت زرتشتیان در چهل دختران کلاک بالا، کوه چال کیان و کوه دشته نشان می‌دهد قدمت کرج بیش از این‌ها است که استراحتگاه پایتخت خوانده شود.

کرج پیش از اسلام منطقه‌ای مسکونی بوده است. آب و هوای مناسب، رودخانه‌های جاری و پناهگاه‌های امن دلایلی بوده‌اند که کرج محل سکونت موقت یا دائمی قوم‌های گوناگون باشد.

این را از منابع تاریخی و آثار باستانی می‌شود برداشت کرد که در تپه‌های باستانی آق تپه و مردآباد، و نیز بقایای قلعه شاه دژ، قلعه دختر، قلعه کلاک، دژ جاده‌ی کرج به چالوس، تخت رستم و تخت کیکاووس به دست آمده است. نشانه‌های فراوانی هست که در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان تمدن در این منطقه وجود داشته است.

در دوران حکومت مغول‌ها کاروان‌های قزوین از راه کرج به ری می‌رفته‌اند. آثار تاریخی حاکی از آن است که هلاکوخان با گذر از کرج اسماعیلیان را در الموت نابود کرد. در دوران صفویان پل صفویه و امام‌زاده حسن ساخته شدند.

رونق دوباره‌ی کرج و ییلاق‌های اطراف آن با آغاز دوره‌ی قاجار آغاز شد و در دوره‌ی فتحعلی‌ شاه و ناصرالدین شاه به اوج رسید. کرج سال‌ها پذیرای کاخ‌های شاهان بوده است.

از میانه‌ی دوره‌ی پهلوی دوم، چهره‌ی شهری امروزی را به خود گرفت و دارای امکانات دولتی و عمومی شد. جایی که روزی قریه‌ی ری و ده طالقان بوده است، در سال ۱۳۸۹ از زیر سایه‌ی پایتخت بیرون آمد و مرکز استان البرز نام گرفت.

اکنون این کلان‌شهر مهاجرپذیر، به دلیل داشتن امکانات کشاورزی، سد و رودخانه و صنایع کارخانه‌ای و کارگاهی جمعیت زیادی را در خود جا داده است والبته فشار جمعیت و کم‌آبی تهران را بر دوش می‌کشد.

مردم کرج

جمعیت کرج حدود ۲ میلیون نفر است که به این ترتیب رتبه‌ی سوم جمعیت را در کشور دارد. این شهر پس از تهران، مهاجرپذیرترین شهر ایران است. پژوهشی که در سال ۱۳۸۹ انجام شد، نشان می‌دهد ۵۳ درصد از ساکنان کرج فارس هستند، ۳۰ درصد آذری، و درصدهای اندکی کرد، شمالی، لر، عرب و دیگر قومیت‌ها هستند.

نوروزخوانی، رسم شال اندازی، پختن سمنو، خانه تکانی، نی زدن، انگشتر بازی، درجی سران، فال حافظ و سبزه سبز کردن از رسم‌های قدیمی کرج هستند.

ریشه‌ی دقیق گویش کرجی مشخص نیست، اما کرجی‌ها که در گذشته گویش کرجی، تاتی و طالقانی داشته‌اند، اکنون به زبان فارسی سخن می‌گویند.

سوغات کرج

توت، انگور، فندق، سنجد، خرمالو، عناب، ازگیل، شیرینی توتک، آلوی برغان از سوغاتی‌های خوشمزه‌ی کرج هستند. سفال، گلیم، شیشه‌گری و البته مجسمه‌سازی از صنایع دستی کرج هستند. کارگاه‌های جاده‌ی مخصوص کرج، مرکز مجسمه‌سازی با بتون آرمه است.

غذای محلی کرج

آش جو، هلیم، دیزی، والک پلو، دمپختک، ترشی آش، لوبیا پیله، مرجو خورش یا خورش عدس طالقان و پلاترسره از غذاهای محلی قدیمی کرج هستند.

دیدنی‌های کرج

کرج جاذبه‌های تاریخی و تفریحی فراوانی دارد. تپه مرادآباد، آرامگاه و آتشکده‌ی زرتشتیان در کلاک، روستای باستانی آتشگاه، کاخ ناصرالدین شاهی شهرستانک، کاخ سلیمانیه که اکنون دانشکده کشاورزی است، پل شاه عباسی، قلعه‌ی گرگین صمصام، پل سلیمانه،‌ آق تپه و حمام قدیمی مصباح از جاذبه‌های تاریخی این منطقه هستند.

غار یخ مراد، آبشار آدران، آبشار خور، آبشار چاران و  باغ لاله گچسر از دیدنی‌های طبیعی کرج به‌شمار می‌روند.

روستای زیبای برغان، روستای شهرستانک،‌ آشتگاه، روستای واریان و البته طالقان بسیار تماشایی هستند.

جاده‌ی چشم‌نواز کرج به چالوس، سد امیرکبیر، پیست‌های اسکی دیزین و خور، کاخ مروارید یا کاخ شمس، کاروانسرای شاه عباسی، مسیر کوهنوردی عظیمیه یا بام کرج از جمله دیدنی‌هایی هستند که مردم برای تفریح و بازدید به آن‌ها سر می‌زنند.

باغ فاتح، امام‌زاده طاهر، امام‌زاده حسن، باغ سیب مهرشهر، پارک جنگلی جهان‌ نما، حمام بیلقان و خانه احمد شاملو نمونه‌هایی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در کرج هستند.