مراسم آیینی «چهل منبر» در تاسوعا

چهل منبرون آیین سنتی گرگان

مراسم چهل منبر یا چهل منبرون از جمله مراسم ایام محرم است که در محله‌های قدیمی گرگان اجرا می‌شود. کسانی که خادمین منبر هستند و نسل به نسل منبر را نگهداری می‌کنند، چند روز قبل از اجرای مراسم منبر را بیرون آورده و یکپارچه سیاه یا سبز بر روی آن می‌اندازند و آن را در نزدیکی مسجد و با تشت بزرگی پر از گل بر روی منبر قرار می‌دهند. هنگام غروب دسته عزاداران خصوصاً گروه زنان به پای منبرها رفته و به هر منبر که می‌رسیدند با ذکر صلوات شمعی روشن می‌کنند و معتقدند که اگر چهل منبر را با پای برهنه و بدون آنکه کلامی به زبان آورند (سکوت کامل) زیارت کنند حاجت آنها برآورده می‌شود. در گذشته برخی از افراد برای گرفتن حاجت پابرهنه برای روشن کردن شمع می‌رفتند و عده‌ای نیز سر یا شانه خود را گل مالی می‌کردند. در گرگان از گذشته رسم بر آن بود که برای سپید بختی دختران نوعروسی خانواده داماد کله قند، پارچه ترمه دوزی شده و شمع بلندی را به پای منبر آورده و شمعها را به پای منبر می‌بستند و کله قند را به خادم منبر می‌دادند که تا چهل روز آن را روشن نگه دارند.

در برخی مناطق گرگان در غروب تاسوعا منبرهایی که نسل به نسل به خانواده‌های گرگانی رسیده از کنج خانه‌ها بیرون آمده و در حیاط منازل یا مقابل خانه‌ها قرار داده می شود تا سنت چهل منبره استرابادیها همچنان پا برجا بماند.

خانواده های صاحب منبر در غروب تاسوعا بر طبق یک سنت قدیمی بر روی منبرهای دارای قدمت‌شان که پشت به پشت به آنان رسیده قورمه سبزی، ساک (غذای اصیل گرگانی)، شربت تخم شربتی و ... قرار داده و از مهمانان پذیرایی می کنند.

اسدالله معطوفی در کتاب «ضرب المثلها، کنایات و باورهای مردم گرگان» می‌نویسد: در مراسم چهل منبره، برخی از افراد دارای حاجت به صورت پابرهنه به منبرها برای روشن کردن شمع مراجعه می کنند. در گذشته عده ای نیز سر یا شانه خود را گل‌مالی می کردند. برخی نیز معتقد بودند از منبر اول تا منبر چهلم نباید با کسی صحبت کنند.

در مراسم چهل منبر همچنین تازه عروس و دامادها شمعی بزرگ در منبرها روشن می کنند تا زندگی شیرینی نصیبشان شود. ⁶