رسوم سرزمین آفتاب در محرم؛

اراک- سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) و شهدای دشت نینوا درطول تاریخ در هر دیار و توسط هر قوم به شیوه ای برگزار شده و نخل گردانی از جمله آئین های کهنی است که باقدمت چندین قرن هنوز هم پابرجا است.

خبرگزاری مهر- گروه استان ها: آئین های سوگواری خاص ماه های محرم و صفر از جمله رسوم سنتی و کهنی است که در جای جای ایران هر ساله برگزار می شود. این آیین ها دارای تفاوت ها و ظرایف خاصی است که آن را در هر منطقه از کشور از سایر مناطق متمایز می کند. استان مرکزی نیز به واسطه قدمت چند هزار ساله برخی مناطق خود، از تنوع آئین های عاشورایی برخوردار است.

مراسم نخل گردانی آئینی است که به عنوان تشییع نمادین پیکر امام حسین(ع) و یارانش در عزاداری روز عاشورا برگزار می‌ شود. در این مراسم اتاقکی شبیه تابوت با پوشش سیاه و آراسته با انواع شال‎های رنگارنگ و آیینه در محل‎هایی که در آن عزاداری محرم برگزار می‌شود توسط مردم حمل می‌گردد.

نخل‌ گردانی بیشتر در شهرها و روستاهای مرکزی ایران‌ رواج دارد و در استان مرکزی نیز این مراسم در روز عاشورا در شهرهای خمین، نراق و تفرش برگزار می گردد.

اتاقک سیاه‎پوش در این مراسم هیچ شباهت و ارتباطی با درخت نخل یا خرما ندارد و در علت نام گذاری آن نظرات مختلفی وجود دارد. اسناد تاریخی، ریشه این رسم را در ایران، مربوط به دوره صفویه می‎دانند.

طبق رسومات، آیین نخل‌گردانی در در دو بخش برگزار می‎ شود؛ نخست نخل‌آرایی و نخل‌ بندی که به آماده‌ سازی و آراستن نخل عزا گفته می‌شود و دوم نخل‌گردانی و یا نخل ‎برداری که در روز عاشورای حسینی انجام می پذیرد.

آیین نخل گردانی در خمین

یکی از مراسم ریشه دار که در ارتباط با اعتقادات مردم شیعی در این شهرستان و در شهرخمین هر ساله و در روز عاشورا با همان شیوه ها و کیفیت سابق برگزار می شود مراسم نخل گردانی است. شروع مراسم نخل گردانی در خمین در دهه اول محرم و با تزیین نخل ازطرف شورای نخل همراه است. یک روز قبل از محرم غبارروبی و عطر افشانی نخل صورت گرفته و درب نخل باز می شود.

روز اول چادرهای مشکی نخل موجود تعویض و چادرهای مشکی به تن نخل پوشانده می شود. روز سوم طناب کشی نخل انجام می شود. طناب کشی به مانند دیگر نخل های ایران باعث استحکام چارچوبه نخل شده و به صورت ذوزنقه ، لوزی و متوازی الاضلاع انجام می شود.  روز پنجم چادر روی نخل عوض می شود و روز ششم طره سبز نخل بسته می شود.

روز هفتم داخل نخل با پارچه های کتیبه دار و مزین به آیات قرآنی تزیین می شود. روز نهم و شب تاسوعا طرف راست و چپ نخل با نام های حضرت امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) و در پیشانی نخل سپر و شمشیرها بسته می شود و در این روز تزیین نخل به پایان می رسد.

نخل گردانی خمین از صبح روز عاشورا و با انجام طناب کشی داخل نخل و بستن چوب های عمودی و پنجه های بالای آن شروع می شود. حاملین نخل را از جایگاه یاد شده بیرون آورده و آن را به طرف میدان پانزده خرداد حرکت می دهند و نخل در کنار امامزاده محمد قرار می گیرد.

پس از نماز ظهر عاشورا نخل از جایگاه حرکت و به طرف امامزاده شاهزاده ابوطالب و جایگاه سرپوشیده حرکت داده شده و تا زمان انجام مراسم سال بعد در آنجا آرام می گیرد.

مراسم نخل گردانی در نراق

این مراسم یاد آور حمل اسرای کربلا با کجاوه حکومت یزید ماست. جنس نخل از چوب بوده و احتمالا به خاطر آن که کجاوه حمل اسرای کربلا از چوب درخت خرما بوده، نخل نام گرفته است. در نراق دو دستگاه نخل وجود دارد که یکی کوچک تر است. در روز شهادت امام علی(ع) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) حاملین نخل که هر گروه از آن ها پایه ای از نخل را به نام خود دارند، نخل بزرگ و کوچک را از جایگاه مخصوص نگهداری در جنب مسجد و آب انبار محله پایین نراق بیرون آورده و پس از حمل آن به خیابان اصلی نراق، شروع به آذین بندی آن با پارچه های سبز مشکی می کنند.

پس از آذین بندی به دنبال حرکت دسته های عزادار (زنجیر زن و سینه زن) ابتدا افراد مسن و روحانیون حرکت کرده و به دنبال آن ها نخل را بلند کرده و حرکت می کنند. سپس آن را از مسیر بازار حرکت داده و پس از ساعتی توقف در مقابل مسجد جامع و آب انبار محله بالا و عزاداری در مقابل مسجد جامع، مجددا آن ها را به محله سفلی حمل کرده و در جایگاه سرپوشیده جنب مسجد قرار می دهند.

نخل گردانی را می توان این طور تفسیر کرد که چون ایرانیان نسبت به امام حسین (ع) علاقه بسیار داشته اند و چون بدن امام پس از کشته شدن روی زمین مانده است و در ایران قدیم جنازه پادشاهان را با هودج شبیه نخل بود حمل می کردند، لذا برای احترام به امام حسین(ع) یک چنین تابوتی یا هودجی برای آن حضرت ساخته اند.

گفتنی است تاکنون ۱۳ آیین و مراسم مذهبی ویژه ایام محرم و عاشورای استان مرکزی ثبت ملی شده که آئین نخل گردانی شهرهای خمین، تفرش و نراق و همچنین نخل بندان تفرش از جمله این آئین های ثبت ملی شده است.