جایگاه و منزلت مادر

به دلیل اینکه حق مادر بر فرزند بیشتر بوده است، خداوند از مقام مادر جداگانه یاد کرده و جایگاه او را به صورت ویژه…

جایگاه و منزلت مادر

خداوند متعال در برابر تکلیف فرزندآوری که بر عهدۀ زن و مرد قرار داده است، فضیلت های فراوانی را نیز برای آنان قرار داده است و حقوق فراوانی را برای آنان در نظر گرفته است. در این میان، جایگاه و فضیلت مادر بسیار پر رنگ است و هم در آیات قرآن و هم در روایات معصومان (علیهم السلام)، به این جایگاه رفیع توجه ویژه ای شده است؛ تا جایی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در پاسخ جوانی که از ایشان پرسید به چه کسی نیکی کند، فرمود: «به مادرت.» او برای بار دوم و سوم همین سؤال را پرسید و پیامبر (صلی الله علیه و آله) باز هم فرمود: «به مادرت نیکی کن.» سپس در پاسخ پرسش برای مرتبۀ چهارم، فرمود: «به پدرت نیکی کن.»[1]
خداوند متعال به جهت سختی هایی که مادران در مسیر تولد و تربیت فرزند تحمل می کنند، پاداشی فزون تر برای آنان قرار داده است؛ تا جایی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «بهشت زیر قدم های مادران است.».[2]
حقیقتاً بسیار شیرین است که آدمی احساس کند خداوند متعال به عمل او نگاه مثبت می اندازد و آن را گرامی می دارد. معمولاً انسان ها دوست می دارند دیگران متوجه خدمات آنان باشند و متناسب با سخت تر شدن وظایف، توجه بیشتری به آنان بکنند. حال بسیار دل نشین است که خالق هستی و مالک و مربی مخلوقات، این نگاه توأم با قدردانی را به زحمات او داشته باشد.
خداوند رحیم، انسان ها را به رعایت حقوق والدین توصیه کرده است: «وَ وَصَّینَا الْانِسَانَ بِوَالِدَیهِ حَمَلَتْهُ أمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَ فِصَالُهُ فِی عَامَینِ أنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوَالِدَیکَ إِلَی الْمَصِیرُ»[3] «و ما به انسان دربارۀ پدر و مادرش سفارش کردیم. مادرش او را با ناتوانی حمل کرد. [به هنگام بارداری هرروز رنج و ناراحتی تازه ای را متحمل می شد.] و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می یابد. [آری، به او توصیه کردم] که برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور که بازگشت [همۀ شما] به سوی من است.»

در این آیه، ابتدا به نیکی به والدین و سپس به دوران بارداری مادر اشاره شده است تا وجدان اخلاقی انسان را تحریک و بیدار کند و به او تذکر دهد که زحمات مادر را فراموش نکند و همواره به یاد داشته باشد که مادر او را حمل کرده و از شیرۀ جانش به او خورانده و برای آسایش او، خواب و خوراک را بر خود حرام کرده است. در واقع به دلیل اینکه حق مادر بر فرزند بیشتر بوده است، خداوند از مقام مادر جداگانه یاد کرده و جایگاه او را به صورت ویژه تقدیر کرده است.[4] این جایگاه رفیع و منزلت عالی مادران در هیچ شغل و جایگاه علمی و اقتصادی و فرهنگی قابل دست یابی نیست.

جایگاه محبت و عشق ورزی در تربیت اسلامی، جایگاهی انکارناپذیر است و ملاطفت در برخوردها و اخلاق شایسته، از ارکان اصلی تربیت هستند. در بررسی تاریخی دوران ابتدایی اسلام، مشاهده می کنیم بسیاری از کافران پس از مشاهدۀ رأفت و شفقت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و برخورد با اخلاق عظیم نبوی، به اسلام علاقه مند شدند و به موحدان پیوستند.
خداوند متعال راز موفقیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تبلیغ دین و سوق دادن مردمان به سوی اسلام را نرم خویی پیامبر (صلی الله علیه و آله) معرفی کرده است: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللهِ لِنتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَنفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ»[5]
(به[برکت] رحمت الهی، در برابر آنان (مردم) نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگ دل بودی، از اطراف تو پراکنده می شدند.) لذا نقش مادران در تربیت فرزندان، به دلیل بهره مندی از عاطفۀ فزون تر، انکار نشدنی است.

این از جلوه های زیبای حکمت الهی است که احساسات و عواطف را در جنس زن بیشتر کرده و بهرۀ آنان را از محبت بیشتر قرار داده است تا بتوانند مسئولیت بسیار ارزشمند تربیت نسل آینده را به بهترین شکل بر عهده بگیرند. رهبر معظم انقلاب دربارۀ جایگاه رفیع مادران می فرماید: «فرزندآوری یکی از مهم ترین مجاهدت های زنان و وظایف زنان است؛ چون فرزندآوری در حقیقت هنر زن است. اوست که زحماتش را تحمل می کند، اوست که رنج هایش را می برد، اوست که خدای متعال، ابزار پرورش فرزند را به او داده است.
خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به مردها نداده، دراختیار بانوان قرار داده؛ صبرش را به آن ها داده، عاطفه اش را به آن ها داده، احساساتش را به آن ها داده، اندام های جسمانی اش را به آن ها داده. در واقع این هنر زن هاست.
اگر چنانچه ما این ها را در جامعه به دست فراموشی نسپریم، آن وقت پیشرفت خواهیم کرد.»[6] البته باید به جایگاه مردان به عنوان تکیه گاه خانواده نیز اشاره کرد و متذکر شد که برای تربیت شایسته، همراهی و همیاری والدین با یکدیگر منجر به تربیت فرزندانی با شخصیت سالم می شود.

منبع: کلبة آرامش؛ ( نقش مادر در خانواده)، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی

---------------------------------

پی نوشت ها:

[1]- اصول کافی، ج۲، ص ۱۵۹.

[2]- مشکاة الانوار، ص ۴۰۶.

[3]- لقمان، ۱۴.

[4]- نک: تفسیر نور، ج ۹، ص ۲۴۹.

[5]- آل عمران، ۱۵۹.

[6]- بیانات رهبر معظم انقلاب در سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، ۱۱اردیبهشت 1392.