در مقابل افراد که موجبات اتلاف وقت را فراهم می کنند، رودربایستی را کنار بگذارید

پرگو بیهوده گوست

پرحرفی یکی از صفات ناشایست است که موجب اتلاف وقت گوینده و شنونده می شود. کسی که خواهان رسیدن به موفقیت است، بیشتر اوقات در سکوت به سر می برد و تا ضرورتی نیاید، لب به سخن نمی گشاید. چنین فردی هرگاه سخنی هم بگوید، سخن بیهوده نمی گوید. همچنین سعی می کند شنونده ی مطالب مفید باشد. در مَثَل معروفی آمده است: «پرگو بیهوده گوست.» توصیه ی امام باقر (علیه السلام) این است که «روز خود را به پرحرفی طی مکن؛ چون آن کس که اعمال و گفتار تو را می شمارد و ثبت می کند، همواره با توست و در این صورت به زبان تو می نویسد.»[1]

در روایتی آمده است: «کسی که پرحرف شد، اشتباه در سخنش زیاد می شود و کسی که خطای او زیاد شد، حیایش کم خواهد شد و کسی که حیای او کم شد، دلش می میرد[و شخصیتش خدشه دار می شود].»[2] باید توجه داشت همان گونه که پرحرفی از طرف شخص گوینده موجب تضییع وقت است، مخاطب چنین افرادی قرارگرفتن نیز موجب هدر رفتن فرصت هاست و کاری لغو به حساب می آید.

پرحرفی یکی از صفات ناشایست است که موجب اتلاف وقت گوینده و شنونده می شود.

اگرچه توصیه شده است که در خانواده زمانی را به گفت و گو اختصاص دهید، در اینجا نیز مثل سایر موقعیت ها باید اعتدال را رعایت کرد. نشست های طولانی و بی هدف، گپ های دوستانه به مدت طولانی یا مکالمه های تلفنی بیش از اندازه ی لازم نمونه هایی از این قبیل هستند. دورهمی های خانوادگی معمولاً برای ارضای نیازهای عاطفی است و در حد خود، ضروری است؛ اما باید مراقب بود که منجر به اتلاف وقت نشود.

«در آموزه ای دینی از «تشدّق» در سخن نهی شده است. تشدّق، یعنی پرگویی و بدون احتیاط سخن گفتن و به عبارت دیگر، تفنّن و سرگرمی با سخن (سخن چرانی.)»[3] «در حدیثی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ایشان صفات بدترین افراد امت خود را برمی شمارند که یکی از این صفات همین پرگویی و سخن چرانی (تشدّق) است.»[4] شاید مکالمه های تلفنی غیرضروری هم در زمان حاضر، مصداق این پرگویی باشد.

یکی از افراد موفق در کنار تلفن خود کاغذی گذاشته بود و روی آن نوشته شده بود «وقت طلاست» تا مبادا صحبت هایش به درازا کشیده شود، دچار لغو شود، وقتش هدر رود و از کارهای مهم و خانواده بازماند. از طرفی ممکن است پرحرفی از طرف شما نباشد؛ بلکه طرف مقابل شما در گفت و گو پرحرفی کند. در مقابل این افراد که موجبات اتلاف وقت را فراهم می کنند، توصیه می شود که رودربایستی را کنار بگذارید و به نحوی سخن را پایان ببخشید یا با تأیید نکردن سخنان گوینده و همچنین با بیان سخنان و پرسش های حساب شده بین صحبت او، هوشیارانه مسیر صحبت را به سمت سخنان فایده دار بکشانید.

اگرچه توصیه شده است که در خانواده زمانی را به گفت و گو اختصاص دهید، در اینجا نیز مثل سایر موقعیت ها باید اعتدال را رعایت کرد.

خانواده ی مردی که به هنگام حضور در خانه و در کنار خانواده مدام با تلفن همراه خود صحبت می کرد، به شدت به او اعتراض کردند. او که اعتراض آن ها را غیرمنطقی می دانست، دلیل کار خود را توجه زیاد به کار و تلاش برای امرار معاش خانواده عنوان و به نظر خود با این کار از وقتش استفاده ی بهینه می کرد. به نظر شما آیا این کار لغو و اتلاف وقت نیست؟ البته گاهی ممکن است اعضای خانواده به دلیل اینکه احساس می کنند طرف مقابل، سخن آن ها را درک نمی کند یا به آن اهمیتی نمی دهد، به طور کلی از گفت و گو صرف نظر می کنند که این خود، آفتی برای روابط عاطفی در خانواده است و به این موضوع باید توجه ویژه داشت.

فرهنگ گفت و گو

یکی از آسیب های فرهنگی که متأسفانه میان اعضای خانواده، به ویژه همسران وجود دارد، سطح پایین فرهنگ گفت و گو است. گاهی میان همسران یا فرزندان و والدین بنا به دلایلی سرانجامِ گفت و گوها به جرو بحث و نزاع ختم می شود و این موضوع باعث اتلاف وقت فراوان در محیط خانواده می شود. این در حالی است که معمولاً گفت و گو در خانواده با هدف نزاع شروع نمی شود. به کارگیری عبارت «خانواده ی پنج جمله ای» برای برخی خانواده ها، به این معنی که هنگام سخن گفتن، پس از پنج جمله گفت و گو، نزاع سرمی گیرد، حاکی از این مطلب است.

گفت و گوی ناکارآمد عللی دارد که برخی از آن ها عبارت اند از: منطقی نبودن درخواست ها، نداشتن صبر و تحمل و گذشت در مقابل درخواست های منطقی یا حتی خطاهای دیگران، نشناختن پیشینه ی فرهنگی طرف مقابل، بی توجهی به موقعیت مکانی و زمانی گفت و گو، مقبول نبودن طرفین گفت و گو برای یکدیگر. این عوامل نه تنها باعث اتلاف وقت می شوند، بلکه پیامدهایی جبران ناپذیر خواهند داشت و تا مدت ها اوقات شریف آدمی را هدر می دهند.

یکی از آسیب های فرهنگی که متأسفانه میان اعضای خانواده، به ویژه همسران وجود دارد، سطح پایین فرهنگ گفت و گو است.

یکی از راه های برون رفت از این آسیب، آموزش و تمرین است. فراگیری مهارت های ارتباطی، به ویژه مطالعه در این زمینه و شرکت در دوره های آموزشی برای تک تک اعضای خانواده توصیه می شود. متأسفانه بسیاری از خانواده ها در خصوص مهم ترین مهارت زندگی که ارتباطات است، کاملاً بی اطلاع هستند و تلاشی هم برای بهبود وضعیت در این زمینه نمی کنند. به عنوان مثال، یکی از راه های مقابله با اتلاف وقت در این زمینه هدفمندکردن گفت و گوهاست؛ به این معنی که هر خانواده زمانی را برای گفت و گو درباره ی موضوعی از پیش تعیین کند و همه ی اعضای خانواده درباره ی آن سخن گویند. بهتر است از موضوع هایی شروع شود که در خانواده بیشترین توافق بر آن موضوع وجود دارد. این تمرین، خانواده را برای مذاکره درباره ی مسائل پیش رو آماده می کند. علاوه بر این، وجود خصلت هایی مثل درک تفاوت ها و گذشت ها، میان اعضای خانواده و تقویت آن ها به جلوگیری از مشاجره و اتلاف وقت کمک می کند.

منبع: کتاب تیک تاک زندگی، حمید دوازده امامی و سعید خطیبی، ص70-74.

پی نوشت ها:

[1]. «وَ لَا تَقْطَعَنَّ النَّهَارَ عَنْكَ كَذَا وَ كَذَا فَإِنَّ مَعَكَ مَنْ يُحْصِي عَلَيْكَ».(حرعاملی، وسائل الشیعه، ج1، ص89.) در این روایت، معنای «کذا و کذا» پرحرفی است.

[2]. «وَ مَنْ كَثُرَ كَلَامُهُ كَثُرَ خَطَؤُهُ وَ مَنْ كَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَيَاؤُهُ وَ مَنْ قَلَّ حَيَاؤُهُ مَاتَ قَلْبُهُ.» (نهج البلاغه، کلمات قصار، ش349.)

[3]. محمد اسفندیاری، همه ی ما برادریم، ص104.

[4]. علاءالدین متقی هندی، کنزالعمال، ج3، ص563؛ به نقل از: محمد اسفندیاری، همه ی ما برادریم، ص 105