معرفی /موزه میراث روستایی گیلان | اولین اکوموزه ایران

موزه ای متفاوت که به شما فرصت آشنایی با معماری، فرهنگ و آداب و رسوم مردم این خطه را می دهد. با ما همراه باشید تا ببینیم این موزه چیست و چه چیزهایی در آن انتظارتان را می کشد. ساعت کار موزه میراث روستایی گیلان را به شما می گوییم تا در سفرتان برنامه ریزی درستی برای دیدن آن داشته باشید. در این مطلب شما را از هزینه ورودی موزه میراث روستایی گیلان نیز آگاه می کنیم و هر آنچه برای بازدید از این موزه لازم است بدانید را در اختیارتان می گذاریم.

Photo by : Hadi Ahmadzadeh

چرا موزه میراث روستایی گیلان؟

• اولین اکوموزه ایران است.
• فضایی متفاوت نسبت به موزه های دیگر دارد و در فضای باز برپا شده است.
• فرصت خوبی برای آشنایی با فرهنگ و معماری گیلان به شما می دهد و در آن می توانید صحنه هایی ملموس از زندگی سنتی‌ را ببینید.
• در پارک جنگلی سروان رشت واقع شده است و فضایی دلپذیر و آرامش بخش دارد.
• در اینجا خانه هایی را مشاهده می کنید که از محل اصلی شان به این موزه انتقال یافته و به همان شکل سنتی سرپا شده اند.

Mojtaba Mohammadi | IRNA

Mohammad Sharif

آشنایی با موزه میراث روستایی گیلان

یکی از موزه های متفاوتی که در ایران می توان به سراغش رفت، موزه میراث روستایی گیلان است که در پارک جنگلی سروان رشت قرار دارد. این موزه در فضای باز و زمینی به مساحت حدود ۲۶۰ هکتار برپا شده است و تجربه ای تازه از موزه گردی را در اختیارتان قرار می دهد. در موزه میراث روستایی گیلان گویی وارد روستایی بزرگ می شوید؛ روستایی در میان طبیعت زیبا که هر خانه اش رنگ و بویی متفاوت دارد. خانه های سنتی را می بینید و در این فضا به روستاهای مختلف سر می زنید. با پوشاک و لوازم زندگی سنتی گیلانی ها آشنا می شوید، مراحل پخت غذاهای سنتی را می بینید و به صورت خلاصه دنیایی دیگر را تجربه می کنید. این موزه را می توان اولین موزه خاورمیانه در نوع خود دانست؛ جایی که تا به حال چندین جایزه و گواهینامه از سوی نهادهای ملی و بین المللی را به دست آورده است. بد نیست بدانید تاکنون 35 بنای موزه نیز در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته اند. گفته می شود که در آینده قرار است میراث مازندران و گلستان نیز در همین موزه به نمایش درآیند.

این موزه از دو جهت اهمیت دارد:

کارشناسان، این موزه را اولین اکوموزه ایران می دانند؛ یعنی موزه ای که بر پایه امکانات، ویژگی ها و نیازهای فرهنگی- محیطی منطقه شکل گرفته است و برای حفظ و ارتقای میراث، طبیعت، تاریخ، فرهنگ و صنعت یک منطقه تلاش می کند.

این موزه یک موزه روستایی است؛ یعنی در آن می توانید تصاویری ملموس از زندگی سنتی‌ را ببینید و با معماری، آداب و رسوم، صنایع دستی و هنرهای بومی و فضای روستایی آشنا شوید.

Photo by : Unknown

Photo by : Unknown

خوشگذرانی در موزه میراث روستایی گیلان

موزه میراث روستایی گیلان، فضایی بسیار متفاوت دارد. ساعات حضور خود را در این موزه با فعالیت های زیر پر کنید:

1- بازدید از خانه های سنتی گیلان

بازدید از فضای موزه میراث روستای گیلان نیازمند ساعاتی پیاده روی است. در اینجا خانه هایی را می بینید که از محل اصلی شان به این موزه انتقال یافته اند و به همان شکل سنتی سرپا شده اند. قدمت این بناها از ۶۵ تا ۱۸۰ سال است و سعی شده در آنها نوع زندگی، کار، مسکن و صنایع دستی بومی گیلان به نمایش درآید.

این خانه ها در چند بخش به نمایش درآمده اند که هر یک بیانگر یکی از حوزه های فرهنگی - معماری گیلان هستند و براساس عوامل زیست محیطی (توپوگرافی، اقلیم و...)، نوع فعالیت کشاورزی، فرهنگ (مذهب، گویش، زبان و...) و نوع معماری بومی روستایی انجام شده اند. در این موزه سعی شده تا از هر یک از این حوزه های استان گیلان، یک یا دو اثر برجسته به صورت نمادین بازسازی شود و به همراه عناصر فرهنگی و آداب و رسوم آن به نمایش درآید. مسیرهای تعریف شده بین حوزه های مختلف این موزه، تابلوهای راهنمایی دارد که به بازدیدکننده کمک می کنند بیشتر از گیلان و سنت هایش سر در بیاورد.

حوزه های مختلف در موزه میراث روستایی گیلان

این 9 حوزه شامل 25 مجموعه مسکونی از 7 روستای گيلان هستند و موارد زیر را در بر می گیرند:

 ساحل غرب شامل مجموعه مسکونی آصفی

ساحل شرق شامل مجموعه مسکونی موسوی

جلگه غرب شامل مجموعه های مسکونی محتشم طلب، موسوی، موسی زاده، محمودی، حسنی، حقیقتی

جلگه شرق شامل مجموعه های مسکونی پرمهر، خوش نشین کچلام، چنچو، منتظری، میرسیار، رفیعی

جلگه مرکز شامل مجموعه های مسکونی صادقی، مرادی، امینی، دانش، خوش نشین بیالوا

کوهپایه غرب شامل مجموعه های مسکونی لطفی و طربی

کوهپایه شرق شامل مجموعه های مسکونی بهزادی، جامع، رستمی

کوهستان غرب شامل مجموعه مسکونی حاجت پور

کوهستان شرق شامل مجموعه های مسکونی محسنیان و محمدنژاد

خانه های این موزه از کجا آمده اند؟

شاید برای تان جالب باشد که بدانید برخی از این خانه ها از کجا به این مکان انتقال داده شده اند:

• خانه طربی از روستای کیش رودبار از توابع فومن
• خانه مرادی از روستای نشرودکل از دهستان سنگسر رشت
• خانه حاجت پور از روستای ایسبی دول از دهستان شاندرمن ماسال
• خانه موسی زاده از روستای گیلانده تالش

Majid Abdollahi

2- گشتی در سایر فضاهای روستایی و سنتی گیلان

هر یک از حوزه ها به صورت یک روستا در آمده اند و حال و هوای خاص خود را دارند. برای لمس بهتر فضای روستایی، مسجد، کوره ذغال گیری سنتی، انبار برنج، تلمبار (محلی برای پرورش کرم ابریشم) و طویله و باغچه سبزیجات و کارگاه آهنگری، صیفی جات و... هم ایجاد شده اند. مدرسه و کارگاه آهنگری در جلگه مرکز و کوره ذغال سنتی و مسجد در جلگه شرق قرار دارند. در این میان سه حوزه جلگه مرکز، جلگه شرق و جلگه غرب دارای قهوه خانه های سنتی هستند.

ماندابی یا مردابی که در بخش مرکزی سایت بود نیز به صورت یک کشتزار برنج در آمد تا همه ساله در آن کاشت و برداشت برنج به روش سنتی انجام پذیرد. باغ چای، توتستان و نارنجستان نیز در موزه شکل گرفتند تا فعالیت های معیشتی در روستاهای گیلان را نمایش دهند. نگهداری دام و طیور نیز در این موزه صورت می گیرد تا فضای روستا کاملا برای بیننده تداعی شود.

Mojtaba Mohammadi | IRNA

Mehdi Fazlavi

3- خوشمزه گردی

 به موزه که قدم می گذارید در جای جای آن بوهای خوشمزه ای به مشام تان می رسد. معروف ترین خوراکی خوشمزه ای که می توانید در این موزه به سراغش بروید، نان تازه محلی است که جلوی چشم تان آماده می شود. زنان گیلکی در حالی که با لباس های خوش رنگ و لعاب و شادشان پیش روی شما نشسته اند، طعمی تازه از فرهنگ شان را با این نان به شما می چشانند. زنان بر پشت گمج (ظرف سفالین ویژه گیلان) نان های سنتی همچون نان برنج، نان خرفه، کاکا و انواع حلواهای محلی آماده می کنند تا خاطره ای خوشمزه برای تان بسازند.

هنوز تمام نشده، در اینجا پخت آش و برخی دیگر از غذاهای محلی گیلان از جمله باقلاقاتق، کباب ترش، ترشه تره و… هم انجام می شود و بوی شان سرمست تان می کند. در این موزه هم یک خوشمزه گردی حسابی کردید و هم با طرز تهیه این غذاها بیشتر آشنا می شوید.

Photo by : Unknown

Photo by : Jaber Zare

4- آشنایی با لوازم زندگی و پوشاک مردم گیلان

در جای جای این موزه تعداد زیادی از ابزار کشاورزی را می بینید و در خانه ها با تزیینات وسایل کاملا سنتی مواجه می شوید. بیشتر این اشیا را مردم به موزه اهدا کرده اند تا سهمی در زنده نگه داشتن سنت های خود داشته باشند. آنچه شما را بیش از همه به وجد می آورد، تنوع و رنگارنگی پوشاک سنتی گیلان است که در این موزه قابل مشاهده هستند؛ پوشاکی شاد و در عین حال راحت و متناسب با اعتقادات مذهبی. حتا راهنمایان این موزه نیز لباس سنتی بر تن دارند تا کاملا منطبق بر حال و هوای موزه باشند.

Photo by : Unknown

Photo by : Meysam Abbasi

5- شرکت در جشنواره ها و مراسم

موزه میراث طبیعی گیلان برای زنده نگه داشتن فرهنگ بومی نیز فعالیت می کند. این موزه محل برگزاری برنامه های مختلف است که از جمله آنها می توان به جشنواره های نوروزی و تابستانی، جشنواره طبخ چای ایرانی، اجرای کنسرت موسیقی و آوازهای بومی، آیین سنتی شب یلدای گیلان، عروس بران، جشن خرمن، عروس گوله، نوروزی خوانی و... اشاره کرد که هر یک در نوع خود دیدنی اند. بازی های سنتی همچون کشتی‌گیله مردی، ورزاجنگ و لافندبازی نیز در این محل برگزار می شوند. 

در واقع این موزه شما را به دنیایی دیگر می برد، جایی که می توانید زندگی بومیان گیلان را کاملا و از همه جوانب لمس کنید. معرفی مفاخر استان نیز از جمله فعالیت های موزه میراث روستایی گیلان به شمار می آید.

محل برگزاری این مراسم معمولا در محل برگزاری نمایش های بومی و تالار اجتماعات در جلگه شرق است. در اینجا استراحتگاهی نیز برای رفع خستگی مسافران تعبیه شده است.

Mojtaba Mohammadi | IRNA

Mojtaba Mohammadi | IRNA

Mojtaba Mohammadi | IRNA

6- گشتی در بازارچه و نمایشگاه ها

در ایام تعطیل و در روزهایی که بازدید از موزه افزایش می یابد، نمایشگاه و بازارچه صنایع دستی، عکس و نقاشی، دستاوردهای معماری، پوشاک محلی و سفره‌ گیلانی نیز در محوطه برپا می شود تا بر جذابیت موزه بیفزایند. 

نمایشگاه معماری موزه میراث روستایی گیلان

با دیدن سازه های سنتی این روستا، این سوال در ذهن تان شکل می گیرد که این کار چگونه صورت گرفته است. به طور قطع بازسازی 27 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق سفید رود و 14 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه مرکزی به این راحتی ها نبوده و خود کاری بزرگ به حساب می آید.

برای پاسخ به این کنجکاوی، هرازچندگاهی به مناسبت های مختلف نمایشگاهی برگزار می شود و عکس ها و نقشه های معماری سازه های روستایی گیلان در آن به نمایش در می آیند. در این نمایشگاه می توانید با ویژگی خانه ها و دیگر سازه های منتخب آشنا شوید و از روش واچینی، حمل و نقل اجزای ابنیه و مراحل دوباره چینی آنها اطلاع یابید.

Photo by : Mojtaba Mohammadi | IRNA

7- عکاسی با لباس های سنتی

به بخش لباس های سنتی رفته و تن پوش بومی گیلانی ها را به تن کنید. گشت و گذار با لباس محلی در فضایی روستایی بیش از هر چیز دیگری می چسبد. حالا با همین لباس می توانید تصاویری جذاب تر را از خود و همراهان تان به ثبت برسانید.

Mojtaba Mohammadi | IRNA

8- بازدید از موزه مشاهیر گیلان

موزه مشاهیر گیلان ساختمانی در محوطه موزه میراث روستایی گیلان است که در زمینی به مساحت ۳۶۵ مترمربع قرار دارد. در این ساختمان سه طبقه تندیس هایی از بزرگان این خطه را خواهید دید و بیشتر با مشاهیر این استان آشنا خواهید شد.

9- خرید صنایع دستی

کارگاه ساخت صنایع دستی موزه میراث روستایی، به شما این امکان را می دهند تا از نزدیک با تهیه صنایع دستی استان آشنا شوید و کالاهای اصیل بخرید. حصیر بافی، کوزه گری، آهنگری و… از جمله کارگاه هایی هستند که در این موزه برپا شده اند.

امکانات موزه میراث روستایی گیلان

در موزه میراث روستایی گیلان، امکانات زیر در اختیار گردشگران قرار دارد:

• سرویس بهداشتی
• مسجد
• رستوران و چایخانه
• فروشگاه های صنایع دستی
• فروش غذاها و خوراکی های محلی
• کارگاه های آموزش و تولید صنایع دستی همچون سفالگری، مرواربافی، رشتی‌دوزی، گمج سازی و ...
• محوطه‌ بازی ها و نمایش های سنتی برای برگزاری برنامه هایی همچون کشتی گیله‌مردی، ورزاجنگ، لافندبازی و ...
• خانه پژوهشگران

Photo by : Mojtaba Mohammadi | IRNA

راه دسترسی به موزه میراث روستایی گیلان

آدرس: استان گیلان، کیلومتر ١٨ آزادراه رشت- قزوین، نرسیده به پلیس راه، جاده‌ سراوان- فومن

دسترسی به این موزه بسیار راحت است. کافیست خودتان را به جاده قزوین -رشت برسانید و از آنجا وارد جاده سروان - فومن شوید. تابلوی موزه به شما راه را نشان خواهد داد.

زمان و هزینه بازدید

زمان بازدید: شش ماه اول سال همه روزه از ساعت 09:00 تا 18:00،  شش ماه دوم سال همه روزه از ساعت 09:00 تا 16:30

هزینه بازدید: 3000 تومان برای اتباع ایرانی و 30000 تومان برای اتباع خارجی

Photo by : Unknown

دیدنی های اطراف

دریاچه سقالکسار | 16.8 کیلومتر

پارک سراوان | 5 کیلومتر

Mehdi Behroozi

روند ساخت موزه

شاید شما هم بخواهید بدانید که این موزه چگونه شکل گرفته و چر به وجود آمده است. در اینجا توضیحاتی در این باره به شما ارائه می دهیم:

زمین لرزه رودبار، سرآغاز ماجرا

پس از زمین لرزه 1369 رودبار بود که دکتر محمود طالقانی به فکر ایجاد موزه ای متفاوت افتاد. وی چند روز پس از وقوع این زمین لرزه، یک مجموعه مطالعاتی تحت عنوان "اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زلزله" به راه انداخت و بررسی هایش را آغاز کرد. نتایج این بررسی ها دگرگونی شدیدی در زندگی مردم را نشان داد و بیانگر آن بود که آنها در حال دور شدن از گذشته شان هستند؛ روندی که قبل از زلزله دهه 20 هم شکل گرفته بود؛ اما حالا نوسازی و توسعه در مناطق آسیب دیده آن را تشدید می کرد. 

مطالعات مقدماتی و پیدا کردن مکان مناسب

اوایل سال 1381 بود که مطالعات مقدماتی ایجاد موزه میراث روستایی گیلان تحت نظر دکتر طالقانی شروع شد. عمده ترین بخش‌های این مطالعات مکان‌یابی موزه و شناسایی حوزه های فرهنگی– معماری گیلان بود که تا پایان سال 1383 به انجام رسید. شاخص هایی مانند راه های دسترسی، زیرساخت ها و توپوگرافی نقش مهمی را برای انتخاب زمین مناسب پروژه داشتند و از بین گزینه های موجود، پارک جنگلی سراوان انتخاب شد چرا که در یکی از پرترددترین جاده های شمال کشور قرار داشت و از توپوگرافی مناسب و زیر ساخت ها در نزدیکی آن برخوردار بود. در نهایت 253 هکتار از بخش مرکزی این پارک 1480 هکتاری را در نظر گرفتند و سایت موزه میراث روستایی گیلان جای مناسبی یافت. حدود 45 هکتار از مساحت مورد نظر، برای احداث مجموعه موزه ای در نظر گرفته شد.

انتقال خانه های قدیمی به موزه

در مرحله بعد، حوزه های فرهنگی معماری گیلان تعریف شد و سپس از هر گونه، یک نمونه قابل انتقال را پیدا کردند که منطبق بر شاخص های موزه بود. قرار بر این شد که مصالح نمونه اصلی خانه ها را از مکان های مورد نظر به محل موزه انتقال دهند و آن را دوباره چینی کنند. در این مرحله چند کار مهم صورت گرفت: شناسایی بناهای سالم روستایی با قدمت بالا، خریداری از مالکان و حمل قطعات اصلی و چوبی به محل موزه.

عملیات ساختمانی موزه از سال 1383 آغاز شد و در اردیبهشت 1384 به فاز اجرایی رسید. 28 مجموعه مسکونی در این زمان دوباره چینی شدند که عبارت بودند از 85 سازه متشکل از خانه ها و بناهای جانبی، متعلق به 9 روستای مربوط به زیر حوزه های فرهنگی- معماری گیلان.

افتتاح و تکمیل موزه

 در اردیبهشت ١٣٨٤ اولین کارگاه این طرح به نام روستای جلگه‌ شرق راه اندازی شد و بعد از یک سال به مرحله افتتاح رسید. بد نیست بدانید این موزه به صورت حوزه به حوزه تکمیل شد و پس از تکمیل هر حوزه امکان بازدید از آن برای مردم به وجود آمد.

سخن آخر

بازدید از موزه ها یکی از فعالیت هایی است که می توانید اوقات فراغت تان را با آن پر کنید. اگر حتا به موزه گردی علاقه مند نیستید باز هم موزه میراث روستایی گیلان می تواند گزینه خوبی برای شما باشد. یادتان باشد که این جاذبه تنها یک موزه نیست، اینجا فرصتی است برای بیشتر شناختن فرهنگ مردم خطه گیلان و حفظ میراث آنها برای آیندگان.

آیا تا به حال از این موزه بازدید داشته اید؟

چه موزه مشابه دیگری را می شناسید؟

منتظر دیدگاه های شما هستیم.