اعتقاد به مهدویت در ادیان الهی

با توجه به این که بشارت به ظهور مصلح جهانی در ادیان الهی بیان شده و مسئله ظهور حضرت مهدی(عج) در ادیان الهی، پیش از تحریف‏شان هم وجود داشته، اما مصلح تمام ادیان الهی، مهدی موعود است و مقصود دین‏ شان همین است.

چکیده مطلب:

- مقصود از مهدویت اعتقاد به منجی است که در آخرالزمان ظهور می‌کند و بشر را نجات می‌دهد.

- زرتشتیان منجی را ایرانی و از پیروان زرتشت می ‏دانند.

یهودیان اورا از بنی اسرائیل و عیسویان او را مسیح موعود می‏ خوانند.

-به باور یهودیان موعودشان هنوز ظهور نکرده است. آنچه یهودیان بر آن اتفاق دارند.

-در آیین هندو نیز از نجات دهنده و موعود، به نام "آواتا" سخن به میان آمده از او کسی بزرگتر به دنیا نیاید.

- در آیین یهود از شخص موعود سخن گفته شده است. گر چه یهودیان در این که موعود کیست، اختلاف نظر دارند.

- مسیحیان نیز در انتظار مصلح جهانی هستند و اگر چه باور دارند که او حضرت عیسی مسیح(ع) است که از آسمان نزول کرده و جهان را پر از عدل خواهد کرد.

- شیعیان معتقدندکه مصلح جهانی امام زمان(عج) است که در آیات و روایات به آن اشاره شده است.

-امام زمان(عج) همان مهدی(ع) است که جهان را پر از عدل و داد می‏ کند، همان گونه که پر از ظلم شده است.   

پژوهش خبری صدا وسیما:مهدویت، اعتقاد به امام عصر (عج) و انتظار برای ظهور آن حضرت و آن هنگامه‌ی بزرگ تاریخی و تحول عظیم تاریخ بشری، در متن اعتقادات ما، جای دارد و ما به آن تعلق‌خاطر داریم. مهدویت از مسائل اساسى درگذشته و حال بوده و هست و فراتر از افق زمان و مکان و در هر شرایطى قابل بررسى است؛ زیرا مهدویت ریشه در فطرت انسان دارد و با خمیرمایه وجود آدمى عجین گشته است. به گونه ‏اى که در طول تاریخ، حتى پیش از اسلام اجمالاً مردم به منجى جهانى دل بسته بودند و امروزه نیز میلیون ‏ها انسان محروم و مظلوم در انتظار آینده درخشان و فارغ از ظلم و ستم لحظه ‏شمارى مى‏ کنند. این آرزوى کهن و سابقه‏ دار چه زمانى به آخر مى ‏رسد و آن منجی، چه زمانى دل ‏هاى پریشان را آرامش مى‏ بخشد؛ سوالی است که برای پاسخ به آن همچنان باید منتظر بود.

مهدویت

مهدویت در اصطلاح،‌ اعتقاد به ظهور مهدی(عج) را گویند که از جمله معتقدات اصولی مذهب شیعه اثنی عشری است و همان پدید آمدن حکومت عدل جهانی است. این عقیده اختصاص به شیعه ندارد و همة فرقه های اسلامی، در آن مشترک هستند، ریشة آن نیز در قرآن و احادیث است و چنین نیست که توسط عده ای خاص، جعل و منتشر شده باشد. در قرآن، آیات فراوانی به این موضوع اشاره می کند، از جمله: انبیاء/105؛ نور/55؛ توبه /33؛ قصص/5.[پنجم تا پانزدهم شعبان با عنوان دهه مهدویت نامگذاری شده است.

مهدویت در قرآن و سایر ادیان الهی

تردیدی نیست که تمامی مفاهیم و اعتقادات اصیل دینی در اسلام ریشه در قرآن دارد. ریشه اصلی تفکر مهدویت، قرآن است که درچند آیه، نابودی ستم راپیش بینی کرده و پیروزی پارسایان، صالحان ومستضعفان را نوید داده وفرجام کار را از آنِ پرهیزکاران دانسته و بشارت داده که در پایان جهان، نیکوکاران حاکم خواهند شد.

موضوع مهدویت از ابتدای هبوط حضرت آدم تا پایاننبوت حضرت خاتم (صلی الله علیه و آله) در لسان تمامی پیامبران الهی و در تمام کتب آسمانی به چشم می خورد و بشارت دادن به حکومت جهانی آن حضرت و استیلای صالحان بر زمین و پادشاهی عدل و داد، جزء اصلی متن کتاب های آسمانی و برنامه های پیامبران بوده و کتب آسمانی همچون قرآن، تورات، انجیل، زبور و ... آکنده از این بشارات است که انبیاء الهی به امت هایشان بیان فرموده اند. البته در تعیین مصداق آن مصلح، عبارت ها مختلف و الفاظ متفاوت است ولی اصل ظهور یک مصلح واقعی و تشکیل حکومتی واحد که از مرز عدالت بیرون نرود، موردقبول تمام ملل و ادیان آسمانی و غیر آسمانی عالم است همچنین قرآن کریم نیز در بیش از صد و سی آیه به این معنا اشاره فرموده از جمله در آیه: وَنُرِیدُأَن نَّمُنَّ عَلىَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا ْفىِ الْأَرْضِ وَنجْعَلَهُمْ أ َئمَّةً وَنجْعَلَهُمُ الْوَارِثِین . وما مى‏ خواهیم برکسانى که در روى زمین به ضعف کشیده شده ‏اند، منّت بنهیم و ایشان را پیشوایان قراردهیم ونیزآنان را میراث بران بگردانیم.

همچنین خداوند در آیه ای دیگر می فرماید: وَلَقَدْکَتَبْنَا فىِ الزَّبُورِمِن بَعْدِالذِّکْرِأَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَاعِبَادِىَ الصَّلِحُون به راستى درزبور [کتاب داود] بعدازتورات نوشته ‏ایم که حتمازمین رابندگان صالح من به ارث مى ‏برند.   

 مهدویت در کلام مقام معظم رهبری

مسئله‌ی مهدویت در اسلام جزو مسلّمات است؛ یعنی مخصوص شیعه نیست. همه‌ی مذاهب اسلامی غایت جهان را که اقامه‌ی حکومت حق و عدل به وسیله‌ی مهدی (علیه الصّلاة و السّلام و عجّل اللَّه فرجه) است، قبول دارند. روایات معتبر از طرق مختلف، در مذاهب گوناگون، از پیغمبر اکرم و از بزرگان نقل شده است. بنابراین، هیچ تردیدی در آن نیست. منتها امتیاز شیعه در این است که مسئله‌ی مهدویت در آن یک مسئله‌ی مبهم نیست؛ یک مسئله‌ی پیچیده‌ای که برای بشر قابل فهم نباشد، نیست؛ یک مسئله‌ی روشن است، مصداق واضحی دارد که این مصداق را می شناسیم، خصوصیاتی از او را می ­دانیم، پدران او را می­ شناسیم، خانواده‌ی او را می­ شناسیم، ولادت او را می ­شناسیم، جزئیات آن را خبر داریم.

اعتقاد به مهدویت در ادیان مختلف

اعتقاد به منجی و موعود مسئله­ اى است که در تمام ادیان ومذاهب مختلف جهان مطرح بوده و هست؛ بدین معنى که در آخرالزمان، مصلحى ظهور خواهد کرد و به جنایت ها و خیانت ها و تبعیض هاى بشر خاتمه خواهد داد.

شور و التهاب انتظار موعود آخرالزمان، در تاریخ پرفراز و نشیب این ادیان موج می­ زند. یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان در سراسر تاریخ محنت­ بار خود هرگونه خواری و شکنجه را به این امید بر خود هموار کرده­اند که روزی «مسیحا» و یا «سوشیانت» خواهد آمد. 

در آیین های هند و زردتشت، یهود، مسیحیت و اسلام این باور وجود دارد که در آیندة جهان فرد صالحی ظهور خواهد نمود، و در جهت زدودن ستم و نجات بشر قدم بر می دارد و در این راه موفق خواهد شد. همة این ها در هدف کلّی، یعنی هدایت و ارشاد و نجات بشر از نادانی و گمراهی وحدت نظر دارند. حال ممکن است در امور و اهداف جزیی و برخی از ویژگی ها دیدگاه های متفاوتی داشته باشند.

همه پیروان ادیان الهی و برخی از پیروان ادیان غیر الهی عقیده دارند که در یک عصر بحرانی جهان که فساد و ظلم بیداد می‏ کند، نجات دهنده بزرگ و مصلح جهانی ظهور می ‏کند و اوضاع آشفته جهان را اصلاح نموده و عدل را گسترش می‏ دهد.  در این که مصلح جهانی کیست، دارای چه ویژگی‏ هایی است، نام او چیست و منسوب به کدام ملت و دین است، اختلاف نظر دارند. 

هر ملتی او را با لقب مخصوص و ویژگی‏ هایی می‏ شناختند و او را از خودشان می‏ دانند. زرتشتیان او را ایرانی و از پیروان زرتشت می‏ دانند.  یهودیان اورا از بنی اسرائیل و عیسویان او را مسیح موعود می‏ خوانند. در آیین هندو نیز از نجات دهنده و موعود، به نام "آواتا" سخن به میان آمده و در منابع هندوها در کتاب اوپانیشادها مطرح شده است.حق همراه او است و آنچه در دریاها و کوه‏ ها پنهان شده باشد، همه را به دست می‏ آورد. از آسمان ‏ها و زمین، آنچه باشد، خبر دهد و از او کسی بزرگتر به دنیا نیاید. 

 اعتقاد به مهدویت در آیین بودایی

در آیین بودایی یکی از شاخه ‏های کشین هندویی است، مسئله انتظار مطرح شده و شخصیت مورد انتظار بودای پنجم می ‏باشد. درآیین زرتشت سه منجی به نام‏ های هوشیذر، هوشیذر ما و سوشیانس (نجات دهنده مرگ) از نسل زرتشت مطرح است. آنان جهان را پر ازعدل خواهند کرد. که پس از ظهور، دین را به جهان رواج خواهد داد؛ فقر و تنگدستی را ریشه کن می­ کند و مردم جهان را هم فکر، هم گفتار و هم کردار می‏ گرداند. 

اعتقاد به مهدویت در آیین یهود

در آیین یهود نیز از شخص موعود سخن گفته شده است. گر چه یهودیان در این که موعود کیست، اختلاف نظر دارند. به باور یهودیان موعودشان هنوز ظهور نکرده است. آنچه یهودیان بر آن اتفاق دارند، خروج شخصی در آخر زمان است که کوکب افروز می ‏باشد و روی زمین را به نور رب کریم روشن می‏ گرداند... یهودیان به انتظار او زمان می‏ گذارنند. 

اعتقاد به مهدویت درآئین مسیحیت

مسیحیان نیز در انتظار مصلح جهانی هستند و اگر چه باور دارند که او حضرت عیسی مسیح(ع) است که از آسمان نزول کرده و جهان را پر از عدل خواهد کرد. 

شیعیان معتقدندکه مصلح جهانی امام زمان(عج) است که در آیات و روایات به آن اشاره شده است. امام زمان(عج) همان مهدی(ع) است که جهان را پر از عدل و داد می‏ کند، همان گونه که پر از ظلم شده است. 

اعتقاد به مهدویت از معارف قطعی تمامی مذاهب اسلامی است. ابن ابی الحدید که از عالمان اهل سنت است می‏ گوید: "میان همه فرقه‏ های مسلمان اتفاق قطعی است که عمر دنیا به پایان نمی‏ رسد، مگر پس از ظهور مهدی(عج)" .

حقیقت مهدویت

حقیقت مهدویت، منتهی شدن سیر جوامع جهان به سوی جامعه واحد و سعادت عمومی، امنیت و رفاه، تعاون و همکاری، همبستگی همگانی حکومت حق و عدل جهانی، غلبه حق بر باطل، غلبه جنودالله بر جنود شیطان نجات مستضعفان و نابودی مستکبران، و خلافت مؤمنان و شایستگان به رهبری یک رجل و ابرمرد الهی است که موعود انبیاء و ادیان و دوازدهمین اوصیاء و خلفای پیغمبر آخرالزمان است .

امّا از آنجا که نام آن منجی در میان مسلمانان مهدی(عج) است، این اندیشه را به اندیشة مهدویت نامیده اند هر چند سایر ادیان به آن اندیشه موعودگرائی و ... می گویند.به هرحال، مهدویت، یک اندیشه و تفکر برگرفته از کتابهای آسمانی است که با فطرت و سنن عالم خلقت موافق است و در میان شیعیان در این اندیشه مباحث مهم ذیل بررسی می شود.  

چرا تمام ادیان منتظر آخر الزمان هستند؟

نیاز به حضور یک مرد آسمانی که با کمک او بتوان حق را اجرا کرد، عدالت را برقرار نمود و در راه کمال گام برداشت یکی از نیاز‌های فطری و حقیقی انسان است. خداوند نیز به این نیاز پاسخ مثبت داده است و انبیاء و اوصیا را برای هدایت و راهبری مردم برگزید و وعده داده است که سرانجام حجت من بر زمین مسلط خواهد شد و با اجرای دین و برقراری عدالت، نیاز شما بر آورده می‌شود. در ادیان آسمانی بر اساس نیاز مردم و عنایت خدا سخن از منجی مطرح شده است. اگر بین منجی و قیامت رابطه‌ای گفته شده است فقط به این دلیل است که بگویند حتماً او خواهد آمد و بعد از ظهور او، هر زمان که خداوند اراده کرد قیامت برپا خواهد شد. 

کلام آخر

از آنچه گذشت می‏ توان نتیجه گرفت که همه ادیان الهی و برخی ادیان غیر الهی درخصوص مصلح جهانی اتفاق نظر دارند؛ ولی نمی ‏توان قضاوت نمود که مقصود آنان از مصلح جهانی امام زمان(ع) می ‏باشد که در اسلام بدان اشاره شده است. گرچه برخی از نشانه‏ ها و مشخصاتی که در سایر ادیان برای مصلح جهانی ذکر شده، درباره امام زمان(ع) نیز صدق می کند.

با توجه به این که بشارت به ظهور مصلح جهانی در ادیان الهی بیان شده و مسئله ظهور حضرت مهدی(عج) در ادیان الهی، پیش از تحریف‏شان هم وجود داشته، اما مصلح تمام ادیان الهی، مهدی موعود است و مقصود دین ‏شان همین است، اما پیروان آنها در تطبیق و تعیین مصداق به خطا رفته ‏اند و با توجه به آن چه بیان شد تا حدودی هدف های آیین های مذکور از مهدویت نیز روشن می شود. مباحث مهدویت از جمله موضوعاتى است که نقش کلیدى در زندگى بشر دارد و با زوایاى مختلف حیات انسان ارتباط مستقیم دارد. بنابراین با وجود تلاش ‏هاى انجام شده، هنوز این موضوع ناگفته‏ هاى فراوان دارد و بجاست که عالمان و محقّقان در این عرصه تلاشى دو چندان انجام دهند. 

پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر: مرتضی رکن آبادی

*منابع در آرشیو تحقیقات پژوهش خبری در دسترس است.