حمام منصوریه

 ۱۵ آذر ۱۳۹۵

آدرس بنا: میدان عالی قاپو- خیابان انقلاب- جنب مسجد منصوریه

قدمت : قاجار

عرصه: ۵۴۸ مترمربع

اعیان: ۳۹۰ مترمربع

موقعیت جغرافیایی شهرستان اردبیل

شهرستان اردبیل مرکز استان اردبیل می باشد که از شمال به شهرستان مشگین شهر، از شرق به شهرستان نمین، از جنوب شهر کوثر، از جنوب غربی به شهرستان میانه و از غرب به شهرستان نیز محدود می گردد.

آب و هوای اردبیل سرد و خشک بوده، بیشترین درجه حرارت در تابستان ها به ۳۵ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان به ۲۵ درجه زیر صفر می رسد.

میزان باران سالیانه این شهر به طور متوسط در حدود ۳۸۰ میلیمتر می باشد.

تاریخچه بنا

حمام محله ای منصوریه که در مجاورت مسجد منصوریه واقع شده است یادگار دوره قاجار و دارای سبک معماری این دوره و مشابه حمامهای همدوره خود همچون حمام ابراهیم آباد، سیدآباد و یعقوبیه می باشد. آخرین مالکین این بنا وراث آقای انتظامی می باشد.

در اثر آتش سوزی بخشهایی از این حمام و تزئینات به کار رفته در بخش سربینه از بین رفته است.

خصوصیات معماری

ورود به داخل بنا از طریق هشتی مستطیل شکلی میسر می گردد. پوشش این بخش تخت و دارای اتاقکی جهت تون تاب (کارگر حمام) بوده است که در حال حاضر این اتاقک تخریب شده است.

پس از گذر از هشتی با دو زاویه ۹۰ و ۴۵ درجه وارد بخش سربینه با پلان هشت و نیم هشت می شویم این بخش در کاربندی های سقف دارای تزئینات نقاشی با طرح های اسلیمی بوده است که در حال حاضر بر روی نقاشی های باقیمانده اندود گچ کشیده شده است. پوشش این بخش گنبد عرقچین با کاربندی بر روی زمینه هشت می باشد.

میاندر ارتباطی بخش سربینه و گرمخانه – که در حال حاضر مسدود می باشد- با پلان هشت و نیم هشت در ارتباط با سرویس بهداشتی و اتاق تنظیف می باشد که در حال حاضر این بخشها مسدود شده اند.

ورود از سربینه به گرمخانه از میان در صورت می گرفته است که در حال حاضر این مسیر مسدود شده و درب جدید بطور مستقیم از سربینه وارد گرمخانه می شود.

گرمخانه در بخش مرکزی دارای خزینه بوده که در زمان استفاده از بنا به استخر بتنی برای آبرسانی به دوشها شده است. در دو طرف خزینه بازوهای کناری (خاص نشین ها یا خلوتی) قرار دارد. بخشهایی از بنا همچون چال حوض و تیا نبار موجود بوده که بعدها تخریب گردیده است.

تزئینات به کار رفته در بنا

تزئینات بکار رفته در بخش سربینه شامل نقاشی هایی در طرحهای اسلیمی و گل و گیاه بوده که بخشهایی از آن در اثر آتش سوزی از بین رفته است ولی قسمتهایی از این تزئینات در زیر اندود گچ حفظ شده است. این بخش همچنین دارای گنبدی با کاربندی اجرا شده بر روی زمینه هشت و نیم هشت می باشد که علاوه بر نقش سازه ای نقش تزئینی را نیز ایفا می کند. همچنین در بخشهایی از سربینه از کاشی لعابدار در رنگهای متنوع همچون فیروزه ای استفاده شده است.

مشخصات سازه ای بنا

بنا دارای پی سنگی با ملات شفته آهکی و جرزها و پایه های آجری به ضخامت ۸۰-۱۰۰ سانتیمتر می باشد که در مقابل نیروهای رانشی گنبد در طول زمان مقاومت کرده اند.

سازه حمام یک سازه متصل می باشد که قرارگیری عناصر خرد گرداگرد عناصر اصلی سبب ممانعت از رانش آن شده است. پوشش بکار رفته گنبد عرقچین بر روی زمینه مستطیل و مربع می باشد. در گنبد بخش سربینه و گنبد مرکزی گرمخانه از کاربندی هایی استفاده شده است که علاوه بر نقش سازه ای نقش تزئینی را نیز ایفا می کند نوع قوسهای بکار رفته عمدتا جناغی و شیوه اجرای آن به سبک رومی و ضربی می باشد.

در حال حاضر سازه بنا مقاومت خود را از دست داده و گنبد بخش سربینه و بخش مرکزی گرمخانه و کاربندیهای به کار رفته در آن به مرور زمان در حال تخریب می باشد.

نوع بهره برداری از بنا

کاربری قبلی بنا خدماتی بوده که نیازهای محله ای را تأمین می کرده است. در حال حاضر بخشهایی از این حمام تخریب شده و آن را به حالت متروکه در آورده است.

نوع مالکیت

مالکیت بنا شخصی و تحت تملک وراث آقای انتظامی می باشد.