آداب سخن گفتن از نظر اسلام
یک شنبه 9 تیر 1398 12:44 PM
گروه اجتماعی: برخورد خوب با مردم، گوش فرادادن به گفتار مردم و خوب پاسخ دادن به سؤال اشخاص و همچنین، قطع نکردن کلام دیگران از اصول سخنوری به‌شمار می‌رود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، زبان یکی از نعمت‌های خداوند به بندگان و از مهم‌ترین اعضای بدن انسان است که نقش مهمی در سعادت و شقاوت انسان دارد.
سخن گفتن مهم‌ترین عامل تفهیم و ارتباط انسان‌ها با یکدیگر است.در گفت‌و‌گوها، مذاکرات و نشست‌های طولانی‌مدت سخنان زیادی رد و بدل می‌شود که این گفتارها و گفت‌و‌گوها باید تحت ضابطه‌ها و معیارهایی باشد تا آثار اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و خانوادگی مثبتی به جای گذارد. برای صحبت کردن با سایرین بر سر هر موضوعی باید از واژه‌های لطیف، خوشایند و مؤدبانه استفاده کنیم.
سخن گفتن با افراد تفاوت دارد و تفاوت آن به‌خاطر اختلاف مخاطب است.هر اندازه مخاطب دارای ارزش بیشتر باشد سشخن گفتن با او باید مؤدبانه‌تر و زیباتر باشد.
طبق دستورات اسلامی یکی از آداب سخنوری، گوش فرا دادن به گفتار دیگران است.در این رابطه امام صادق(ع) می‌فرمایند: سه چیز دلیل درست‌اندیشی است: برخورد خوب با مردم، گوش فرا دادن به گفتار مردم و خوب پاسخ دادن به سؤال اشخاص.
قطع نکردن کلام دیگران یکی دیگر از اصول سخنوری است. در این رابطه ابراهیم بن عباس در رابطه با این خصلت امام رضا(ع) گفت: هیچ‌گاه ندیدم امام رضا(ع) کلام کسی را، تا به پایان نرسیده است قطع کند.
پیامبر اکرم(ص) در رابطه با اینکه تناسب سخن با درک طبقات مختلف مهم است، می‌فرمایند: «ما پیامبران مأموریم به اندازه فهم مردم با آنان سخن بگوییم».
درِ گوشی سخن‌نگفتن در حضور دیگری یکی دیگر از اصول سخنوری است. در این رابطه امام صادق(ع) می‌فرمایند: «وقتی سه نفر با هم نشستند نباید دو نفرشان با خود درِ گوشی سخن بگویند (و نجوا کنند)، زیرا این کار آن شخص حاضر را غمگین می‌کند و آزار می‌دهد».
دروغ‌گویی از آفت‌های سخن گفتن است
خداوند متعال در قرآن کریم از زبان به‌عنوان یک نعمت بزرگ در کنار آفرینش انسان و تعلیم قرآن یاد کرده و در آیات یک تا چهار سوره الرحمن فرموده است:الرَّحْمَنُ﴿۱﴾عَلَّمَ الْقُرْآنَ﴿۲﴾خَلَقَ الْإِنسَانَ ﴿۳﴾ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ﴿۴﴾».همچنین در آیات ۸، ۹ و ۱۰ سوره بلد در این رابطه آورده است: «أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَیْنَیْنِ ﴿۸﴾ وَلِسَانًا وَشَفَتَیْنِ﴿۹﴾ وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ» در آیات و احادیث دیگر، زبان به‌عنوان ابزار سخن گفتن از نعمت‌های خداوندی برشمرده شده است.
خداوند متعال در آیه ۸۳ بقره، ۵۳ اسراء، ۵ نساء، ۱۳ لقمان و ۲۳ اسرا در رابطه با سخن گفتن با نرمی، مهر و محبت و کریمانه و بزرگوارانه تأکید کرده است.
در قرآن کریم بیش از ۵۰ گفتار و رفتار زشت از منافقان بیان شده است از جمله آیاتی که به این گفتار و رفتار منافقان اشاره داشته است می‌توان از آیات ۸ بقره، یک منافقون، ۵۴ توبه، ۱۳ احزاب، ۶۸ توبه، ۱۰، ۱۲ و ۱۳ بقره نام برد.
این توانایی بشر (سخن گفتن) همانند سایر توانایی‌های دیگر همواره در معرض آفات و آسیب‌های فراوان بوده که در منابع دینی به آن پرداخته شده از جمله؛ پُرحرفی، بدزبانی و بدگویی، عیب‌جویی و چاپلوسی، بیهوده و باطل‌گویی، لغو و لهوگویی و ... اما مهم‌ترین آفت سخن دروغ‌گویی است.
دروغ از گناهان کبیره و از بدترین و زشت‌ترین عیب‌ها و آفت بزرگی است که ریشه درخت ایمان را از بنیان می‌سوزاند و مانع شکل‌گیری شخصیت متعادل و روابط سالم اجتماعی می‌گردد و مانند موریانه، عقیده و منش انسان را می‌خورد از این‌روست که در آموزه‌های دینی، دروغ‌گویی به شدت تقبیح شده است.
نبی مکرم اسلام(ص) در رابطه با آفت سخن گفتن فرموده است: «به‌راستی از بزرگ‌ترین خطاها، زبانی است که عادت به دروغ داشته باشد» و در حدیث دیگری فرمود «مؤمن به هر چیزی عادت می‌کند به جزء دروغ و خیانت».
حسن بن‌محبوب می‌گوید «از امام صادق(ع) پرسیدم آیا امکان دارد مؤمن بخل ورزد؟ فرمود آری!، سؤال کردم آیا ممکن است مؤمن ترسو باشد؟ فرمود: آری!، پرسیدم آیا مؤمن، کذاب می‌شود؟ فرمود: نه!، سپس، امام فرمود مؤمن به هر چیزی خو می‌گیرد جز به خیانت و دروغ».
قرآن کریم در آیات فراوانی، مردم را به صداقت و راستی و اجتناب از دروغ فرا می‌خواند چنان‌که در آیاتی چند، دروغگو را از هدایت الهی، محروم می‌داند چنان‌که در آیه ۳ سوره زمر در این رابطه آمده است: «أَلَا لِلَّهِ الدِّینُ الْخَالِصُ وَالَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِیَاء مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِیُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ فِی مَا هُمْ فِیهِ یَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی مَنْ هُوَ کَاذِبٌ کَفَّارٌ؛ آگاه باشید آیین پاک از آن خداست و کسانى‌که به جاى او دوستانى براى خود گرفتهاند [به این بهانه که] ما آن‌ها را جز براى اینکه ما را هر چه بیشتر به خدا نزدیک گردانند نمىپرستیم البته خدا میان آنان درباره آن‌چه که بر سر آن اختلاف دارند داورى خواهد کرد در حقیقت خدا آن کسى را که دروغپرداز ناسپاس است هدایت نمىکند».
همچنین، در آیه ۲۸ غافر در این رابطه آمده است: «وَقَالَ رَجُلٌ مُّؤْمِنٌ مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَکْتُمُ إِیمَانَهُ أَتَقْتُلُونَ رَجُلًا أَن یَقُولَ رَبِّیَ اللَّهُ وَقَدْ جَاءکُم بِالْبَیِّنَاتِ مِن رَّبِّکُمْ وَإِن یَکُ کَاذِبًا فَعَلَیْهِ کَذِبُهُ وَإِن یَکُ صَادِقًا یُصِبْکُم بَعْضُ الَّذِی یَعِدُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ؛ و مردى مؤمن از خاندان فرعون که ایمان خود را نهان مىداشت گفت آیا مردى را مىکشید که مىگوید پروردگار من خداست و مسلماً براى شما از جانب پروردگارتان دلایل آشکارى آورده و اگر دروغگو باشد دروغش به زیان اوست و اگر راستگو باشد برخى از آن‌چه به شما وعده مىدهد به شما خواهد رسید چراکه خدا کسى را که افراط‌کار دروغ‌زن باشد هدایت نمىکند».
