در دوران بلوغ نوجوانان دچار تغییرات غیرقابل پیشگیری می شوند که با توجهِ به موقع والدین و رفتار و برخورد صحیح آنان می توان آنان را از آینده ای تباه نجات دهد.

دوران بلوغ با شکوه ترین مرحله زندگی با تمام تغییراتی که دارد

بلوغ به مجموعه ای از تغییرات رشدی جسمانی و عقلانی گفته می شود ؛ یکی از با شکوه ترین و البته سخت ترین مراحل رشدی هر فرد، دوران بلوغش می باشد. در این مرحله فرد نه در دوران خردسالی هست و نه در دوران بزرگسالی، کم کم از کودکی فاصله می گیرد تا بزرگ شود.

کودک کم توان دیروز، حالا احساس قدرت می کند و خود را بزرگ می بیند. هر روز احساس های جدیدی را تجربه می کند و دوست دارد مستقل تر بشود. این درحالی هست که ممکن است والدینش جلوی استقلال او را بگیرند و همین امر باعث ایجاد خشم و پرخاشگری در او شود.

والدینی که نوجوان در حال بلوغ دارند، باید سطح اطلاعات و آگاهی های خودشان را نسبت به بلوغ و تغییراتی که در نوجوان ایجاد می کند، بالا ببرند تا بتوانند ارتباط بهتری را با نوجوانشان برقرار کنند و همچنین با او همانند یک دوست باشند.

تغییرات و مشکلات دوران بلوغ پسران و دختران

بلوغ چیست؟

بلوغ به مجموعه ای از تغییرات رشدی جسمانی و عقلانی گفته می شود. رشد جسمانی زودتر از رشد عقلانی شروع می شود و به ناگهان نوجوان از نظر ظاهری تغییرات زیادی را نشان میدهد که ممکن است برایش خوش آیند نباشد.

کافیست نوجوانی اعتماد به نفس پایین هم داشته باشد همین مساله باعث گوشه گیری و منزوی شدن نوجوان می شود. معمولا این بحران از حدود 9 الی 19 سالگی در دختران و حدود 13 الی 19 سالگی در پسران اتفاق می افتد. پس چنانچه در نمناک میخوانید بهتر است والدین قبل از رسیدن فرزندشان به این سن، سطح آگاهی خودشان را درباره بلوغ و نحوه ارتباط با نوجوانشان بالا ببرند.

شایع ترین تغییرات روانی ـ رفتاری در دوره بلوغ عبارتند از :

1. نوجوانان در دوره بلوغ درباره دانستن برخی مسائل مانند وضعیت جسمانی ، جنسیت ، هویت و سایر خصوصیات که در آنها شکل می گیرد بسیار کنجکاوند.

2. در دوران بلوغ با اینکه نوجوانان تجربه کافی ندارند اما به تدریج رشد ذهنی و منطقی آنان بالا می رود و آنها قادر خواهند بود استعداد ها و تواناییهای خود را بشناسند . اعتماد به نفس و ارزش های اخلاقی در آنها رشد می کند تا جایی که می توانند با اطرافیان و جامعه سازگار گردند .

3. یادگیری ارزش ها یکی از مهمترین یادگیری های از پانزده سالگی به بعد است . در این سن افراد علاقه وافری به ارزش های معنوی پیدا کرده و گرایش بیشتری به این نوع ارزش ها دارند. آنها فلسفه زندگی را جستجو خواهند نمود و علاقه زیادی به مسائل سیاسی پیدا می کنند.

4. از ویژگی های رفتاری گروهی از نوجوانان در این دوران تمایل به رفتار نامطلوب مانند :سیگار کشیدن ، دعوا کردن ، خشونت یا گوشه گیری است . هیجانات و حالات عاطفی مختلفی مثل خشم ، ترس ،حسادت و عشق به جنس مخالف در این دوران گریبانگیر نوجوانان خواهد شد.

5. در این دوران نوجوانان تمایل بیشتری به برقراری روابط اجتماعی با دیگران دارند . آنها در این دوران متمایلند با دوستان ،همسالان یا همکلاسان خود ارتباط بیشتری برقرار نمایند و از سوی آنها پذیرفته شوند. هر چند معمولاً ارتباطات اجتماعی آنها به داشتن دو یا سه دوست صمیمی محدود می شود اما دوستی عمیق تری بین آنها ایجاد می شود.

6. عالیترین مرحله رشد فکری انسان رسیدن به مرحله تفکر انتزاعی است که نوجوانان در سن بلوغ به این ویژگی دست می یابند . به طوری که قدرت تجزیه و تحلیل مسایل ، تفکر منطقی و نتیجه گیری صحیح را می یابند.

7. در دوره نوجوانی و بلوغ ، دختران و پسرا به دنبال هویت و شناخت خود هستند و برای آینده شان جهت گیری و برنامه ریزی می کنند . در این دوران رابطه آنها با والدین یا سایرین به رابطه با بزرگسال تبدیل می شود . 

8. گسترش دامنه رغبت ها و تمایلات از دیگر ویژگی های روانی دوره بلوغ است . در این دوران ، دختران و پسران تمایل بیشتری به فعالیت های هنری ، ورزش ، مطالعه ، تماشای فیلم ، شرکت در مجالس دوستانه می یابند.

شناختن جنس مخالف و پدید آمدن عشق های نوجوانی نیز در این دوران شایع است و اگر این نوع عشق ها با تفکر منطقی و تصمیم درست همراه نباشد ، سبب به خطر افتادن آینده نوجوان و کشیده شدن او به سمت انحرافات خواهد شد.

نوجوانان در دوران بلوغ دچار چه تغییراتی می شوند؟

تغییرات بارز و عجیب نوجوانان در دوران بلوغ

9. گاهی در دوران بلوغ افراد دچار اختلالات و مشکلات خلقی مانند افسردگی ، تمایل به انزوا و بی حوصلگی خواهند شد که می توانند آنها را با اقدامات موثر و روش های منطقی حل کنند.

10. یکی از مسایل رایج در دوران بلوغ فعال شدن هورمون های جنسی در نوجوانان می باشد که به دلیل اختلال روانی نیست و می توان آن را کنترل نمود این مسئله از طریق ورزش ، فعالیت های هنری ، برنامه های روزانه فعال و نگرش های سازنده والدین و با رسیدن به آرامش جسمی ـ روانی قابل کنترل می باشد.

در همه نوجوانان این ویژگی ها ثابت نیستند و در افراد مختلف با توجه به روحیه فرد و محیط زندگی او متفاوت است . تمام این ویژگی ها دارای جنبه مثبت هستند ،اما آنچه برای نوجوانان و جوانان در این دوران مشکل ساز می شود ،عبارتند از :

• تجربه اندک نوجوان و جوان

• آسیب پذیری نوجوانان و جوانان به علت حساسیت بالا

• مسئولیت پذیری و تربیت دوران کودکی که به خانواده و رفتار والدین ارتباط دارد ، هنگامی نوجوان یا جوان به استقلال یا رشد اجتماعی خواهد رسید که از ابتدای کودکی حس مسئولیت در فرد ایجاد و تقویت شود.

براساس آنچه از خصوصیات روانی و رفتاری در دوران بلوغ شناختید ، می توان نتیجه گرفت :

1. اولین و مهمترین ویژگی که از نظر رشد اجتماعی پر اهمیت است ، استقلال طلبی ، می باشد اگر چه در این دوران نوجوانان به علت کم تجربگی و نیاز و وابستگی های دیگر به استقلال کامل نمی رسند.

2. در این دوران رفتارهای نوجوان به تدریج تغییر می کند و شبیه به رفتار بزرگسالان خواهد شد.

3. در این دوران رفته رفته شخصیت پخته تر و جا افتاده می شود.

4. در این دوران ارتباط و معاشرت با دیگران بر نوجوان تاثیر می گذارد و در همین ارتباط ها رفتار و خود باوری و هویت یابی شکل می گیرد به همین خاطر ارتباط های نادرست بر روی آنان اثر نا مطلوب دارد.

تغییرات رفتاری شایع در دوران بلوغ دختران و پسران

در دوران بلوغ باید منتظر چه تغییراتی بود؟

5. در این دوره رغبت ها و تمایلات زیادی در نوجوانان صورت می گیرد و برخی از دختران در مراحل پایانی دوره بلوغ ، ممکن است تمایل به ازدواج داشته باشند در حالیکه پسران کمتر در این دوران خواهان ازدواج هستند.

در بخش قبلی نمناک و در بحث بررسی بلوغ دختران و پسران گفتیم که درست است ازدواج ، راهی سالم برای تامین نیازهای جسمی و روانی است اما برای اینکه ازدواج موفقی صورت گیرد فرد باید آمادگی ها برای ازدواج مانند آمادگی زیستی ، روانی ، مادی و اجتماعی داشته باشد.

پس باید در این دوران دختران و پسران ابتدا برای فعالیت های سازنده مانند ادامه تحصیل ، کسب مهارت های شغلی و فنی یا هنری و روابط اجتماعی سالم برنامه ریزی داشته باشند تا بتوانند در آینده آمادگی ازدواج را کسب نمایند و ازدواج موفقی داشته باشند. 

بزرگ ترین کمک والدین به نوجوان در حال بلوغ

یکی از مهم ترین کارهایی که پدر و مادر باید برای فرزندشان از کودکی و به ویژه در نوجوانی انجام بدهند، بالا بردن اعتماد به نفس و عزت نفس نوجوان است. عزت نفس به معنای دوست داشتن خود است. والدین باید کاری کنند تا نوجوانشان خودش را دوست داشته باشد و در نهایت به اعتماد به نفس یعنی جرات ورزی، برسد. راهکارهای زیر می توانند در بالا بردن اعتماد به نفس نوجوانان کمک کننده باشد:

1- در زمانی که نوجوانتان قصد صحبت کردن با شما را دارد، حتما با او تماس چشمی برقرار کنید.

2- هیچ گاه از ظاهر نوجوانتان، منفی نگویید. به او آرامش بدهید و بگویید که شما هم در دوران بلوغ چه تغییرات ظاهری را تجربه کرده اید. نشان دادن عکس هایتان در دوران بلوغ می تواند برای نوجوانتان خوشایند باشد.

3- محبت کردن را فراموش نکنید. با توجه به جنسیت فرزندتان و همچنین با توجه به نوع محبتی که فرزندتان نیاز دارد، حتما به او محبت کنید.

4- فراهم کردن امنیت نیز بسیار مهم است. هر زوجی ممکن است در زندگیشان با یکدیگر مشکلاتی را داشته باشند. اما مراقب باشید که مشکلات و تعارض هایتان را در حضور فرزندان مطرح نکنید و در مکانی به صورت خصوصی با یکدیگر راجع به تعارضتان صحبت کنید.

5- تشویق کردن اصل دیگری است. حتما نوجوانتان را به دلایل مختلف، و با توجه به موفقیت هایی که به دست آورده است، تشویق کنید و به او انگیزه پیشرفت بدهید.

6- به فرزندانتان مسئولیت های با توجه به تواناییشان بدهید. این کار می تواند اعتماد به نفس آنها را بسیار بالا ببرد.

7- اگر نوجوانتان کار نامناسبی را انجام داد، هیچ گاه نگویید که دوستش ندارید و یا از دستش ناراحت هستید بهتر است به او بگویید که از کار یا رفتاری که انجام داده اید ناراحت شده اید.

رفتار های اشتباه والدین در مواجهه با تغییرات دوران بلوغ

آیا والدین هم باید در دوران بلوغ فرزندشان تغییر کنند؟

برنامه ریزی کنید و زمان هایی را به فرزندانتان اختصاص بدهید

یکی دیگر از مسئولیت های والدین در قبال فرزندشان، این است که برای آنها وقت بگذارند. با توجه به شغلتان، جنسیت و سن فرزندتان حتما برنامه ریزی نمایید. راهکارهای زیر می تواند برای داشتن یک برنامه خوب با هم بودن به شما کمک کند:

1- زمان مشخصی را از قبل تعیین کنید و به فرزندتان بگویید که می خواهید با او باشید.

2- در تمام مدتی که در کنار فرزندتان هستید سعی کنید به هیچ چیز دیگری الا فرزندتان و فعالیتی که قرار است انجام بدهید، فکر نکنید.

3- نظر فرزندتان را بپرسید که بیشتر تمایل دارد که به چه کاری با یکدیگر بپردازید. سینما، تئاتر، ورزش و ...