پوشیدن لباس‌های مامان برای خاله‌بازی، ساختن شمشیرهای خیالی برای جنگیدن در کارزارهای خطرناک دنیای بازی، دویدن و شادی در کوچه و پارک‌ها و… در حال بدل شدن به یک خاطره برای نسل‌های قدیمی هستند. یعنی دیگر کودکان جدید با این سبک از بازی‌ها آشنایی ندارند. آنها مدام در تلفن‌های همراه هوشمند، تبلت‌ها و رایانه‌ها در حال انجام بازی‌های رایانه‌ای هستند و از مزایای بازی کودکان به سبک سنتی آن بی‌بهره هستند. تحقیقات نشان می‌دهد، کودکان دو تا ده ساله امروزی فقط در حال بازی با بازی‌های دیجیتالی هستند و هر روز بیشتر با دنیای بازی‌های واقعی و پرتحرک فاصله می‌گیرند.
تغییر شکل بازی کودکان
در تحقیقی که از سوی موسسه گالوپ و برخی روانشناسان خبره صورت گرفته، مشخص شده است که کودکان ۳۴ درصد از زمان خود را به انجام بازی‌های رایانه‌ای و دیجیتالی اختصاص می‌دهند و تنها ۱۰ درصد از زمانی که در طول روز در اختیار دارند، صرف بازی‌های پرتحرک و خارج از خانه می‌شود. این آمار بسیار جای بررسی دارد و اصلا عواقب و نتایج خوبی به همراه نخواهد داشت.
روانشناسان و متخصصان کودک معتقدند، بازی کردن مزایای زیادی به همراه دارد. بازی‌های رایانه‌ای هم مزایای خاص خود را دارند اما اگر به تنها گزینه در دسترس برای کودکان بدل شوند، قطعا روی مهارت‌ها، توانمندی‌ها و افکارشان اثرات منفی می‌گذارند. بازی کودکان در محیط خارج از خانه یا بازی‌هایی غیر از بازی‌های مجازی و رایانه‌ای باعث تقویت اعتماد به نفس، حل مساله و افزایش میزان مسئولیت‌پذیری کودکان می‌شود.
اهمیت بازی‌های غیر رایانه‌ای
بازی‌های غیررایانه‌ای با تخیل فعال کودکان ارتباط مستقیم دارند و باعث می‌شوند که آنها یک داستان و قابی از زندگی واقعی را در مسیری واقعی و حقیقی تجربه کنند. وقتی کودکتان با دیگری خاله‌بازی می‌کند، این خود اوست که به داستان بازی جهت می‌دهد. پس قوه تخیل او به طور فعال، کار خواهد کرد، مسائلی را در بازی مطرح می‌کند و در مسیر بازی با چالش‌هایی رو به رو می‌شود که باید آنها را حل کند. در نتیجه، تفکر حل مساله و مسئولیت‌پذیری را هم تمرین می‌کند.
اما اگر بازی کودکان فقط به بازی‌های رایانه‌ای محدود شود، این بازی است که برای آنها تعیین تکلیف می‌کند و اجازه نمی‌دهد که کودک خودش برای روند پیش رو در بازی تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کند. بسیاری از حقیقات علمی و روانشناسی نشان می‌دهد، کودکانی که فقط به بازی‌های رایانه‌ای مشغول هستند به احتمال زیاد دچار مشکلاتی نظیر اظطراب و افسردگی می‌شوند.
نکته بسیار مهم دیگری که درباره بازی‌های غیر رایانه‌ای وجود دارد، این است که کودکان را از انزوا خارج می‌کنند و باعث می‌شوند تا در ارتباط با محیط و دیگران به کشف ابعاد مختلفی از جهان مشغول شوند. این مزایا را نادیده نگیرید و نگذارید که فرزندتان در بازی‌های خشن رایانه‌ای که چشم و روانش را تخریب می‌کند، غرق شود. البته برخی از بازی‌های رایانه‌ای هم دارای مزیت‌هایی هستند و باعث افزایش قدرت تحلیل، سرعت انتقال و… می‌شوند. این مزایا را نمی‌توان نادیده گرفت. ولی در صورتی که بازی کودکان فقط و فقط محدود به چنین نوعی از سرگرمی شود قطعا مضرات بیشتری به همراه خواهند داشت.
اشتباه والدین جدید
یکی از بزرگترین و رایج‌ترین اشتباهات والدین جدید در این است که فکر می‌کنند کودکشان باید به انواع کلاس‌های رنگارنگ در زمینه‌های مختلف برود تا به فردی موفق و مهم در آینده بدل شود. دو اشتباه فوق‌استراتژیک در این رویکرد وجود دارد. نخست اینکه آیا کلاس‌های رنگارنگ موسیقی، زبان فرانسوی و … انواع و اقسام عناوین پرطمطراقی که برای کلاس‌های مختلف مطرح می شود به شکل‌گیری مهارت‌های لازمی که از طریق یک بازی ساده در محیط بیرون از خانه به وجود می‌آید، موثر هستند؟ اشتباه دوم این است که همه دوست دارند فرزندشان را فردی همه‌چیز تمام و کامل بار بیاورند. خب، چنین حسی کاملا طبیعی است اما نکته مستتر در آن نیاز به فکر دارد. این نکته پنهان همان نکته‌ای است که همه از آن غافلند: فرد موفق تعریف خاصی ندارد.
واقعیت این است که نمی‌توان موفقیت را در قالبی خاص و ویژه گنجاند. موفقیت بنا به شرایط، روحیات و توانایی‌های ذاتی و اکتسابی هر شخص تعریف می‌شود. پس باید به عنوان یک پدر و مادر خوب از محدود کردن فرزندتان در قالب‌های کلیشه‌ای به طور جدی بپرهیزید.
نکاتی درباره بازی کودکان در دنیای واقعی
بازی‌های غیر رایانه‌ای به رشد خلاقیت، مسئولیت‌پذیری و توانایی‌های شناختی کودکان کمک شایانی می‌کنند. این مهارت‌ها زمانی در بزرگسالی به شکل موثر و مفید خود را نشان خواهد داد که در کودکی در افراد نهادینه شده باشد. پس فرزندان خود را به انجام بازی‌های پرتحرک و شادی تشویق کنید که آنها را آزاد و بانشاط بار می‌آورد.
بازی کودکان در فضای باز یا به دور از موبایل‌ها و تبلت‌ها به آنها امکان تولید داستان‌هایی می‌دهد که خلاقیت را در وجودشان شکوفا می‌کند. پس کودکانتان را به انجام این دست از بازی‌ها تشویق کنید و سعی داشته باشید که به آنها برای سناریوی بازی‌هایشان خط بدهید اما آزادی عمل کافی هم در اختیارشان بگذارید تا خودشان در مسیری مستقل با یکدیگر بازی کنند.
یکی از روش‌هایی که می‌توانید به کمک آنها به تقویت تخیل و مهارت‌های شناختی کودک کمک کنید، ارائه پیشنهادهایی است که کودک به کمک آنها بتواند برای خود مسیری از بازی را طراحی کند و پیش ببرد. حتما که نباید، دستگاه‌های مجهز رایانه‌ای و… برای فرزندتان خریداری کنید. گاهی خرید یک عروسک ساده، یک بازی فکری یا وسایل ساده دیگر هم می‌تواند کودکان را سرگرم کرده و به آنها آموزش‌هایی مفید بدهد.
در آخر
یادتان باشد با خرید یک عدد موبایل هوشمند قوی یا صرف هزینه زیاد و گزاف برای بازی‌های دیجیتالی به فرزندتان لطف نمی‌کنید. باید بدانید که بازی کودکان تنها زمانی موثر و مفید خواهد بود که مجموعه‌ای از توانمندی‌های آنها را پوشش بدهد. بازی‌هایی که به طور گروهی انجام می‌شوند و در آن کودک با همسالان و دوستان خود مشغول به فعالیت، فکر کردن و تحرک می‌شود بسیار ارزشمند هستند و مجموعه‌ای غنی از مهارت‌ها و استعدادها را در آنها رشد می‌دهند.