راز شهادت مظلومانه امام هفتم علیه السلام

هر چند زندگانی ۵۵ ساله امام موسی بن جعفر (ع) پرسش های فراوانی در برابر ما قرار می دهد و ما را وادار به تامل می کند از بین پرسش ها دو پرسش متناسب با ایام شهادت آن حضرت است:
پرسش نخست این است چرا با اینکه هارون امپراطور بوده است و شرق و غرب جهان در قلمرو حکومت وی بود و ظاهرا امام (ع) به دلیل نداشتن قدرت تهدیدی برای حکومت وی محسوب نمی شد اقدام به باز داشت امام (ع) نمود ؟
پرسش دیگر این است چرا پس از بازداشت اقدام به شهادت ان حضرت نمود?
تحلیل پاسخ پرسش اول را به مطالعه کتاب ( تحلیل جامع زندگانی دویست پنجاه ساله ائمه اطهار علیهم  السلام )  ارجاع داده می شود ولی پاسخ اجمالی به پرسش دوم باید گفت شهادت امام موسی بن جعفر (ع) در زندان  هارون چند علت دارد:
علت نخست: این است غرض از بازداشت و حبس امام(ع) در زندان این بود که رابطه امام(ع) با شیعیان قطع شود و مانع از تلاش سیاسی و فرهنگی  آن حضرت شوند ولی باز نداشت جواب نداد چراکه: ( موسی بن ابراهیم المزروی) از اصحاب خاص  امام به دلیل این که معلم (سندی بن شاهک) اعتماد وی را جلب کرده و نفوذ در زندان پیداکرده بود  از دانش امام بهره برده  و آن چه را که از امام آموخته بود در قالب کتاب تدوین نمود(رجال النجاشی ص۴۰۷) و همچنین (علی بن سوید) یکی دیگر از اصحاب امام (ع) با نفوذ در زندان (استفتات) شیعیان را به داخل زندان برده و پرسش ها به امام رسانده و پاسخ ها را دریافت نماید(حیاه الامام موسی الکاظم ج۲ص۴۹۲) و همچنین امام(ع) با فرستادن لوحی از داخل زندان به بیرون  و با این بیان(عهدی الی اکبر ولد) حضرت رضا را جانشین  و امام بعدی معرفی نمود(مسند الامام الکاظم ،ج۲ص۱۴۷)، طبیعی بود تلاش امام از چشمان ماموران پنهان نمی ماند و آن ها گزارش می دادند و همین زمینه شهادت را فراهم نمود چرا که هارون می دید امام(ع) در سخت ترین شرایط امنیتی دست از تلاش سیاسی برنمی دارد.
علت دوم: (نفوذ معنوی) امام روی زندانبانان بود که تبدیل به یک بحران برای هارون شده بود و به همین دلیل در این مدت پیوسته جای زندان را عوض می کرد  و امام را از زندانی به زندان دیگر منتقل می نمود  از همین رو نخست امام(ع) را از مدینه به بصره آورد و تحویل(عیسی بن جعفر ) داد تا در زندان وی در حبس بماند زمان کوتاهی نگذاشت او آن چنان تحت تاثیر حالت عارفانه امام قرار گرفت به هارون نوشت یا از من تحویل بگیر و گرنه او را آزاد خواهم کرد، هارون امام (ع) را به بغداد آورد و تحویل فضل بن ربیع داد ولی او چنان تحت تاثیر حالت عارفانه امام قرار گرفت که زمینه آسایش امام(ع) را فراهم آورد هارون  این بار امام را از فضل بن ربیع تحویل گرفت به  فضل بن یحیی پسر یحیی برمکی نخست وزیرش تحویل داد او نیز آن چنان تحت تاثیر امام قرار گرفت که خانه اش را تبدیل به خانه امام کرد هارون این بار دستو داد که فضل بن یحیی را صد ضربه شلاق زده و امام رسندی بن شاهک یهودی تحویل داد(مقاتل الطالبین ،ص ۳۳۵،۳۳۶،جهادالشیعه ۳۰۲) هارون که خود را عملا شکست خورده می دید از سر عقده حقارت اقدام به شهادت امام (ع)نمود.
علت سوم: شکست در (مذاکرات) است چراکه هارون تصمیم داشت با مذاکرات امام را بشکند و نیازی به حذف فیزیکی نباشد از همین رو وزیرش یحی بن خالد را فرستاد پیشنهاد کرد که امام تقاضای عفوکند و از این طریق آزاد شود امام (ع) دست رد به سینه هارون زد(بحار،ج۴۸،۲۳۱) و هارون چون در این مرحله نیز شکست خورده بود تصمیم گرفت امام (ع) رابه شهادت برساند.
علت چهارم: شکست در (ترور شخصیت) امام (ع) است چرا که هارون برای این که امام را از چشم همه ساقط کند برای آخرین اقدام به کثیف ترین کار دست زد و آن این که یکی از زیباترین کنیزان قصر را به زندان فرستاد ولی این کنیز نیز آن چنان تحت تاثیر قرار گرفت که نه تنها در این مدت مشغول عبادت شد بلکه شاهد دیدن کرامت ازامام(ع) شد  و این کرامت ر ا برای هارون بازگو کرد(مناقب ال ابی طالب ،ج۴،ص۳۲۲ ).
از آن جایی که هیچ یک  از توطیه ها پاسخ نداد و کشف آن هارون را بی آبرو می نمود از کنیز خواست کراماتی که از امام(ع) مشاهده کرد برای کسی بازگو نکند، و به سندی بن شاهک هم خواست که امام (ع)  را مسموم نماید.