آهک چیست و چه کاربردی دارد

انواع ملاتهاى آهک با ويژگ ىهاى مختلف از نظر نحوه ى خودگيرى مانند شفته آهک ( دوغاب آهک و خاک) و ساروج از قديم در ايران مورد استفاده بوده و از آ نها در احداث ساختمان، بندها و باروها استفاده می کرده اند. در دهه هاى اخير استفاده از آهک و شفته ى آهکى براى پايدارکردن زمينها، پی سازى را هها و جلوگيرى از روييدن گياهان در شانه ى خاکى را ههاى آسفالته به مقدار زياد به کار میرفته است.
از آن جايى که آهک در مجاورت با فلز موجب فساد فلزات مى شود، به همين جهت مصرف کليه ى ملات هايى که در آن از آهک استفاده مى شود در مجاورت مواد فلزى ممنوع است. البته در جاهايى که مشکل خوردگى فلزات وجود ندارد مى توان از آن استفاده نمود.

پختن سنگ آهک
براى تهيه ى آهک زنده؛ سنگ آهک را مى پزند تا گاز کربنيک آن جدا شود. در اين صورت مى گويند. آهک زنده پس « نشکفته » يا « آهک زنده » آن چه به جا مى ماند کلسيم اکسيد است که به آن از ترکيب با آب و شکفته شدن مى تواند با ديگر مصالح ترکيب شود و در ساختمان مورد استفاده قرار گيرد. جنس آهک زنده به ترکيب عناصر خارجى موجود در آن بستگى دارد.

انواع کوره هاى آهک پزى
1 - کوره ى تنوره اى: اين کوره قديمى ترين کوره ى آهک پزى در کشور، پس از کوره هاى چاهى محسوب مى شود. در اين نوع کوره ها بوته (هيزم) و سنگ آهک به صورت لايه لايه و مخروطى روى هم قرار مى گيرند و پس از گل مالى شدن، کوره را روشن مى کنند. از اين کوره براى آهک پزى کم تر استفاده مى شود.
2 - کوره ى حلقه اى: اين کوره بيش تر براى آهک پزى به کار مى رود و مانند کوره هاى آجرپزى هوفمان است.
3 - کوره ايستاده: اين کوره بيش تر براى تهيه آهک معمولى يا آهک مورد نياز کارخانه هايى مانند قند به کار مى رود. خرده ى سنگ آهک را از بالا در اين کوره مى ريزند تا ضمن حرکت به سوى پايين کوره و پخته شدن، از ته کوره تخليه شوند.
4 - کوره گردنده خفته: کار اين کوره مانند کوره سيمان پزى است. سنگ آهک کلوخه به درون کوره هدايت مى شود و کلوخه آهک زنده از آن بيرون مى رود.
 

از نظر علمی ، آهک همان اکسید کلسیم است که از حرارت دادن شدید سنگ آهک (کربنات کلسیم طبیعی) بدست می آید.

آهک و گچ ، از جمله موادی هستند که کارآیی آنها از دوران باستان ، توسط بشر شناخته شده است و از آنها در ساختن انواع بناها ، استفاده می شد. موادی مانند آهک ، ساروج و سیمان برای اتصال محکمتر قطعات سنگ و یا چوب بکار گرفته می شد.

مفاهیم آهک مرده و آب آهک

هرگاه بر روی اکسید کلسیم (آهک زنده) ، آب ریخته شود، بر اثر واکنش با آب ، گرما ایجاد می کند که موجب بخار شدن قسمتی از آب می شود. در این عمل ، آهک بر اثر جذب آب ، متورم شده ، سپس به صورت گرد سفیدی در می آید که اصطلاحا «آهک مرده» نامیده می شود، (زیرا در تماس با آب ، دیگر واکنشی از خود نشان نمی دهد) و این عمل را شکفته شدن آهک نیز می گویند.

هر گاه مقداری آب به آهک مرده اضافه شود، به شیر آهک تبدیل می شود که اگر آن را صاف کنیم، محلول زلالی که در حقیقت محلول سیرشده هیدروکسید کلسیم در آب است، حاصل می شود که به آب آهک موسوم است. آب آهک کاربردهای بسیاری در صنایع شیمیایی دارد. مثلا در تهیه هیدروکسید سدیم ، آمونیاک ، هیدروکسید فلزات ، پرکلرین و به ویژه در استخراج منیزیم از آب دریا بکار می رود.

انواع آهک

معمولا از سه نوع آهک در کارهای ساختمانی استفاده می شود.

1. آهک چرب یا پر قوه

این نوع آهک ، حدود چهار درصد ناخالصی همراه دارد و مهمترین ویژگی آن این است که در تماس با آب به شدت شکفته می شود و حجم آن تا حدود ۲.۵ برابر مقدار اولیه اش افزایش می یابد. مخلوط آن با شن در تماس با گاز کربنیک به سرعت خود را می گیرد و سفت می شود، (به مدت ۱۵ روز در مجاورت هوا). از اینرو ، آهک چرب را آهک هوایی نیز می گویند.
 

2. آهک های کم قوه

این نوع آهک از سنگ آهک هایی که ۵ تا ۶ درصد آهک دارند، تولید می شود و ناخالصی های عمده آن را اکسید آهن (II) گل اُخری ، اکسید سیلیسیم (سیلیس) و اکسید آلومینیوم (آلومین) تشکیل می دهد. از ویژگیهای این نوع آهک آن است که به کندی شکفته می شود و ملاط حاصل از مخلوط آن با شن ، به آرامی در هوا سفت می شود.

3. آهک های آبی

این نوع آهک ، معمولا از سنگ آهک هایی که حدود ۶ تا ۲۲ درصد گل رس دارند، تهیه می شود. از ویژگیهای مهم این نوع آهک آن است که دور از هوا و حتی در زیر آب ، به آهستگی سفت می شود، در تماس با آب خیلی شکفته می شوند و با آب خمیر کم چسب تولید می کند. بطور کلی ، می توان این نوع آهک ها را حد واسط بین آهک های هوایی و سیمان دانست.

روشهای تهیه آهک

روش تهیه کلی آهک ، همان حرارت دادن سنگ آهک (کربنات کلسیم) تا دمای ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتی گراد است. البته ، هر چه دما بالاتر باشد و گاز دی اکسید کربن حاصل ، بهتر از محیط خارج شود، عمل تجزیه سنگ آهک بهتر صورت می پذیرد. اما بطور کلی ، تهیه انواع آهک متفاوت است .